Gebruik van het woord 'kerk'

Ik wil graag weten wanneer het woord “kerk” in gebruik is gekomen. Is de Roomse Kerk daar mee begonnen?

Beste vragensteller,

Dank voor je vraag die -bij nader inzien- nog niet zo eenvoudig te beantwoorden is. Het woord ‘kerk’ en ‘gemeente’ worden namelijk vaak door elkaar heen gebruikt. En de precieze herkomst van woorden is vaak niet te achterhalen. Hieronder enkele opmerkingen. 

Allereerst is het zo dat het woord  ‘kerk’ niet voorkomt in de (Herziene) Statenvertaling. In plaats over ‘kerk’ wordt er meestal gesproken over ‘gemeente’. In het Grieks staat hier ‘ecclesia’  dit betekent ‘eruit geroepen’ of ‘apart gezet’. Dit duidt erop dat de gemeente door God apart gezet is en geroepen is om samen te komen onder het evangelie en daaruit te leven. Dit Griekse woord is weer een vertaling van het Hebreeuwse woord ‘kahal’ dat vaak in het Oude Testament voorkomt en duidt op de vergadering van de Heere. De gemeente is dus -kort gezegd- het geheel van gelovigen die samenkomt rondom het Woord.

In het Nederlandse (en ook Engelse) spraakgebruik wordt hiervoor echter al eeuwen ook het woord ‘kerk’ gebruikt. Verschillende vertalingen zoals de King James en de NBV hebben het woord ‘ecclesia’ daarom vertaald met ‘kerk’ in plaats van gemeente. Feitelijk gezien betekenen beide woorden hetzelfde. Al wordt het woord ‘kerk’ ook gebruikt om het gebouw aan te duiden en spreken we van een ‘kerkverband’ en zeggen we dat we naar de ‘kerk’ gaan. De betekenis van woorden ligt niet vast en wordt vooral door het gebruik bepaald. Er is dus niets mis mee om het woord kerk te gebruiken.

Wanneer we kijken naar het woord ‘kerk’ zit er ook iets moois in. Het woord ‘kerk’ komt –waarschijnlijk- van het Griekse woord ‘kuraikos’ (of kuriake). Het woord ‘kuriakos’ komt van ‘Kurios’ (‘Heere’)  en betekent ‘wat van de Heere is’. We komen dit Griekse woord twee keer in de Bijbel tegen, namelijk in 1 Kor. 11:20 en Op. 1:10. In Korinthe gaat het over het avondmaal van de Heere en in Openbaring over de dag van de Heere. De meeste uitleggers denken dat met dit laatste de zondag wordt bedoeld. Johannes is op Patmos op de dag van de Heere, namelijk op de opstandingsdag van Jezus Christus, de eerste dag van de week, de zondag. Blijkbaar werd die dag toen aangeduid als ‘de dag van de Heere’. Een hele mooie benaming voor de eerste dag van de week! In het Nieuwe Testament is te zien dat gemeenteleden gewend waren op die dag samen te komen. Hier is -kort door de bocht geformuleerd- uiteindelijk onze zondag uit ontstaan als de dag waarop we rusten en naar de kerk gaan. Zo bezien belijden we met het woord kerk dus dat de gemeente het eigendom is van Jezus Christus. 

Wie op internet rond zoekt komt ook allerlei andere theorieën tegen. Zo zou het woord teruggaan op het Saksische woord ‘kirke’ wat duidt op het aanbidden van de zonnegod, zou het woord ‘gemeente’ bewust uit de King James zijn geschrapt en zou Rome het woord gebruikt hebben om de kerk als machtsinstituut neer te zetten in plaats van als gemeenschap van gelovigen. Voor veel van deze theorieën is weinig tot geen bewijs en ze zaaien vooral verwarring.

Kortom: een sluitend antwoord op de vraag naar de herkomst van het woord kerk is er niet. Wat mij betreft houden we vast aan de betekenis van ‘kerk’ als ‘dat wat het eigendom van Jezus Christus is’. 

Kand. G. K. Terreehorst

Dit artikel is beantwoord door

Ds. G.K. Terreehorst

• Geboortedatum:
  23-05-1986
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  IJsselstein
• Status:
  Actief

56 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven