Depressie en geloof

Door langdurige angstgevoelens en het gevoel mezelf niet meer te zijn, ben ik onlangs naar de dokter gestapt en kreeg de uitslag beginnende depressie. Om dit niet erger te laten worden en als een steuntje in de rug heb ik voor tenminste vier maanden antidepressiva (een ssri) voorgeschreven gekregen. Dit mede omdat ik een half jaar geleden bevallen ben en het ook iets hormonaals kan zijn. Nu voel ik me schuldig. Waarom kan ik niet genieten van alles wat ik gekregen heb? Waarom voel ik me zo anders? Waarom kan ik niet 'gewoon' zijn zonder medicijnen? En dan nog iets. Mijn onrust en angstgevoelens komen deels vanuit het geloof vandaan. Bang om te sterven, bang voor het oordeel omdat ik onbekeerd ben. Wat nu als ik door God onrustig gemaakt ben, om me zo tot Hem te trekken? Er staat toch zoiets in de Bijbel van “de schrik des Heeren, bewegen de zielen tot zaligheid.” En als ik antidepressiva ga slikken, gaat dit gevoel dan niet weg? Slikt een echte christen overigens antidepressiva? Omdat hij toch altijd bij God mag komen met zijn zorgen, doet mij voelen ook hierin gefaald te hebben. Daarom heb ik mijn twijfels, laat ik ze in de medicijnkast liggen, of niet?

Beste vragenstelster,

Wat kan het leven soms zwaar zijn! En als je dan naar anderen kijkt, waarbij er geen zorgen schijnen te zijn, lijkt alles nòg zwaarder... Het verzorgen van je kindje zou zoveel vreugde kunnen geven, wat is het dan een smartelijk contrast als je juist het tegenovergestelde moet ervaren. Je stipt nogal wat zaken aan, die naar je gevoel nauw met elkaar verweven zijn en dat in zeker opzicht ook wel zijn, maar het is toch goed enige zaken te onderscheiden.

Het verschil tussen de geest en de ziel

Natuurlijk laten ‘zielenroerselen’ de geest niet onberoerd, maar toch is het goed om die twee niet te onlosmakelijk te zien. Een lichamelijke aandoening kan vaak genezen of verbeterd worden door medicijnen of andere behandelingen en zo is het ook met een geestesaandoening (psychische/psychiatrische afwijking). Zowel voor lichamelijke als psychische aandoeningen geldt dat deze verbonden zijn aan het aardse leven. Wanneer de dood zijn intrede doet, is er een einde aan deze aandoeningen gekomen. Dat laatste geldt niet voor de ziel, die is immers onsterfelijk.

Dat onderscheid is erg belangrijk maar wordt nogal eens niet gemaakt, waardoor vaak een psychische aandoening als ‘door de duivel bezeten’ wordt beschouwd. Een uitdrukking die we in de Bijbel ook nogal eens tegenkomen. Nu is in feite elke aantasting van ‘het volmaakte’, de schepping is zijn oorspronkelijke vorm, een gevolg van de zondeval en als zodanig als ‘duivels’ te kenschetsen. Maar een aantasting van de ziel zou toch duiden op iets dat door de dood niet is uit te wissen. 

Afwijzen van middelen

Zowel lichamelijke als psychische onvolkomenheden zijn gevolgen van de gebrokenheid van ons bestaan. Wel is het natuurlijk zo dat een psychische aandoening veel gemakkelijker invloed heeft op je geestelijk (in de zin van ‘spiritueel’) leven. Met een been in het gips is er geen belemmering voor het mediteren over een Bijbelgedeelte, maar tijdens een aanval van depressiviteit wordt dat een stuk moeilijker, zo niet onmogelijk. Als dat wellicht wel beter gaat onder invloed van psychofarmaca, mag je dan niet spreken van een gezegend middel? Niet alle psychofarmaca werken op dezelfde wijze, ze hoeven echt niet altijd een ‘normaal’ geestelijk leven te belemmeren. Je veronderstelling is waarschijnlijk gebaseerd op de ‘klassieke’ antidepressiva, de ssri’s hebben een ander werkingsmechanisme. Ik kom daar later nog op terug.

Oorzaken van depressiviteit

Je noemt twee mogelijke oorzaken van jouw depressiviteit: de invloed van hormoonveranderingen t.g.v. een doorgemaakte zwangerschap en je angst voor de dood. De oorzaken zijn totaal verschillend: in het eerste geval is het min of meer lichamelijk (hormonaal), in het tweede geval betreft het een te sterke reactie (angst, depressie) op een huidige of  te verwachten situatie. Het is wel belangrijk dat snel duidelijk wordt of er inderdaad sprake is van een post-partum depressie. De behandeling daarvan is soms anders qua medicatie, maar zeker qua psychosociale begeleiding (gesprekstherapie, lotgenotencontact).

Je voelt je schuldig... Komt het zelfverwijt uit dezelfde argumentatie als de omstanders van de verlamde man: “Heeft hij gezondigd, of zijn ouders?” Dan mag je getroost worden door de wetenschap dat de Heere Jezus het lijden in dit leven niet koppelt aan een bepaalde zonde. Eerder is het een middel om tot Hem geleid te worden. Dat suggereer je trouwens verderop ook. Maar we hoeven niet aan de Heere voor te schrijven hoe Hij dat moet doen. Dat menen we soms wel te kunnen herleiden, maar in feite blijft dat maar giswerk…

Te sterke reactie?

Je denk misschien: is het wel zo abnormaal om depressief te worden van het idee dat ik voorgoed verloren ga? Als die zwarte toekomst nu al zeker zou zijn, heb je gelijk. Ik wil geen goedkope troost of hoop bieden, maar weet wel dat je dat nu absoluut niet zo kunt stellen. Daar geeft Gods Woord geen aanleiding toe. Niet alleen zijn er door de Heere Jezus en Zijn apostelen vele dingen gezegd en geschreven die eerder opwekkend dan deprimerend zijn, daarnaast ga je er kennelijk van uit dat jouw onbekeerde situatie ook onveranderlijk is. Jouw onbekeerdheid is sterker dan de kracht van Gods wederbarende genade?

Bij de soms pittige uitspraken over onbekeerdheid, geveinsdheid, etc. die in Gods Woord staan opgetekend, is het belangrijk om te kijken aan wie die zijn geadresseerd. Aan vermoeiden en belasten? Nee toch? Ik laat de verdere uitdieping en toepassing hiervan graag aan een theoloog over, dat gaat naar mijn gevoel ook buiten het kader van je vraagstelling.

Beeld van God

De manier waarop je in het leven staat, meent met deze gemoedsgesteldheid om te moeten gaan, je (ver)houding tot God... het heeft allemaal te maken met het beeld dat je van God hebt. Ik zeg het met enige schroom, maar je lijkt Hem bijna als een gewoon mens te beschouwen. Alsof Hij niet weet wat er in je omgaat, waar je momenteel bang voor bent, hoe je worstelt met geloofsvragen en gemoedsaandoeningen... Voor je een poging doet om Zijn aangezicht te zoeken, weet Hij al wat je probeert te bidden. Jij denkt dat Hij jou misschien deze depressie geeft als een middel om tot Hem te komen, en daarom zou je misschien geen middel mogen nemen om die depressie te onderdrukken? Je vult het zelf al een beetje in, maar gaat God niet, met eerbied gesproken, Zijn Eigen, onnavolgbare, gang?

Therapie

Er zijn mensen die een ernstig ziekbed hebben gehad dat menselijkerwijze heeft geleid tot hun bekering. Maar de geneesmiddelen tijdens dat ziekbed hebben ook heilzaam gewerkt. Ik ben er van overtuigd dat je geneesmiddelen mag gebruiken om een depressie te bestrijden. Vaak gaat het om een beperkte periode. Soms denken mensen dat ze emotioneel afgevlakt worden als ze anti-depressiva gebruiken. Dat is niet waar. Een ernstige depressie kan een zekere gevoelloosheid als symptoom hebben. Als mensen opknappen, gaan ze juist weer meer voelen. Medicatie is trouwens maar één aspect van de behandeling van depressie. Ook o.a. gesprekstherapie is een waardevol middel.

Overigens zijn er meer mensen die met deze vraag worstelen, zie dit bijvoorbeeld.

Schrik des Heeren

Je schrijft op het laatst nog iets over de “schrik des Heeren.” De precieze tekst luidt: “Wij dan, wetende de schrik des Heeren, bewegen de mensen tot het geloof.” Volgens mij heb je wel wat aan hetgeen ds. Pieters hier over schrijft.

Slikt een ‘echte christen’ depressiva? Laten we maar niet aan een onderverdeling beginnen op dit gebied. Om maar eens een ietwat flauwe opmerking te maken: Beter een echte christen met antidepressiva, dan een schijnchristen zonder. Bij God mag je altijd aankloppen, hoe je ook bent, wat je ook slikt aan medicijnen, wat je ook mist aan geestelijk leven. Juist bedelaars zijn welkom bij Hem.

Veel moed en sterkte toegewenst!

Johan Boeijenga

Dit artikel is beantwoord door

J. Boeijenga

• Geboortedatum:
  26-05-1958
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  Nunspeet
• Status:
  Actief

66 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven