Vraag
Ik heb een vraag aan iemand van de HSV. Eerst wil ik zeggen dat ik de HSV erg fijn vind. Ik heb twee bijbelteksten die ik echt niet begrijp en in de KJV en de laatste tekst in de SV wel. Rom: 16:6: "Groet Maria, die zich veel moeite voor ons heeft getroost." Dit begrijp ik echt niet. In de SV wordt duidelijk wat er bedoeld wordt. De volgende tekst, snap ik ook niet (in de SV ook niet) maar in het Engels wel KJV. Hebr. 1:4. "Hij is zoveel meer geworden dan de engelen als de Naam die Hij als erfdeel ontvangen heeft, voortreffelijker is dan die van hen." Zo snapt echt niemand het. Waarom zetten jullie niet gewoon omdat? (in het Engels staat er "as", maar in het Engels betekent "as", verklaring. Ik denk dat het woordje "als" nog van de SV vandaag komt en dat het woord vroeger iets van een rede aanduidde, maar nu snapt natuurlijk niemand het. Als jullie aan "als" vast houden, is misschien een komma wel gewenst na "engelen". Nu zien wij nog echter nog niet dat (aan) Hem alle dingen onderworpen zijn. Dat staat in vers 8 van Hebr. 1. Kunnen jullie niet "aan" toevoegen? Zie de haakjes. Dat is veel duidelijker. Tot slot. Jullie hebben voor het woord luister gekozen i.p.v. heerlijkheid. Misschien technisch een betere vertaling, maar "luister"... de meeste mensen weten niet wat dit betekent. Het is volgens mij ook een oud woord.
Antwoord
Beste vraagsteller,
Hartelijk dank voor je waarderende opmerking over de HSV. Bedankt ook voor je inhoudelijke vragen over de HSV. Ik wil ze stuk voor stuk beantwoorden.
1. Romeinen 16:6: "Groet Maria, die zich veel moeite voor ons heeft getroost."
De SV heeft hier "arbeiden" en dat wordt uitgelegd in Kanttekening 21: "Namelijk met hen te herbergen, en andere diensten te doen." In het Grieks wordt hier een werkwoord gebruikt dat o.a. "zich inspannen voor, (hard) werken" betekent. Elders (bijvoorbeeld 1 Korinthe 4:12; 1 Korinthe 15:10) is dit in de HSV ook met "zich inspannen" vertaald. In dit geval heeft de HSV gekozen voor het langere synoniem "zich moeite troosten." Zakelijk betekent dat hetzelfde. In gewoon Nederlands wordt Maria hier dus hartelijk bedankt voor het vele wat zij gedaan heeft. Waarom de HSV niet gekozen heeft voor het werkwoord "inspannen" (Groet Maria, die zich voor ons heeft ingespannen.), heeft te maken met het Grieks. Er staat namelijk ook het woord "veel" in en dat kun je in het Nederlands niet combineren met het woord "inspannen". Vandaar de keuze van de HSV. Kortom, Maria krijgt de groeten, omdat zij zich voor de gelovigen en vooral voor de leraren (Kanttekeningen) zwaar heeft ingespannen. Dat is de bedoeling van deze tekst.
2. Hebreeën 1:4: "Hij is zoveel meer geworden dan de engelen als de Naam die Hij als erfdeel ontvangen heeft, voortreffelijker is dan die van hen."
Je hebt groot gelijk als je stelt dat je het zo niet begrijpt. De onduidelijkheid zit hier in het woordje als. Als is hier onduidelijk en is hier meerduidig. De oplossing om "als" te vervangen door "omdat" is aantrekkelijk. Andere vertalingen doen dit ook (NBV). Toch lijkt mij een keus voor "omdat" niet juist. Er zit in de Griekse woorden wel degelijk een vergelijking en daar moet je dan geen reden van maken. De lastigheid is dat er twee dingen door elkaar heen worden vergeleken. (1) Jezus met de engelen en (2) de "naam" van Jezus met de naam van de engelen. Vanwege de onduidelijkheid in deze vertaling zal ik deze tekst bij de bestuurscommissie van de HSV neerleggen met de vraag of de verstaanbaarheid verbeterd kan worden.
3. Hebreeën 2:8b: "Want bij het onderwerpen van alle dingen aan Hem heeft Hij niets uitgezonderd dat Hem niet onderworpen is. Nu zien wij echter nog niet dat Hem alle dingen onderworpen zijn."
In dit geval is een toevoeging van "aan" inderdaad te verdedigen. Het is zelfs de vraag of je "aan" hier wel kunt weglaten. Het zinsdeel dat met aan begint is namelijk niet een meewerkend voorwerp (dus: iemand iets onderwerpen (....??), maar een voorzetselvoorwerp (aan iemand iets onderwerpen). Ook deze opmerking leg ik de commissie voor.
4. Het gebruik van "luister" in plaats van "heerlijkheid".
In het Oude Testament komen in het Hebreeuws verschillende woorden voor die aanzien, pracht, aanzien, glorie, luister, heerlijkheid en eer tot uitdrukking willen brengen. De HSV heeft hier -meer dan de SV- het verschillende woordgebruik in de grondtekst in de vertaling tot uitdrukking willen brengen. In onze spreektaal gebruiken we dit type woorden inderdaad niet zo veel. Daardoor zijn ze wat onbekender. Alle Nederlandse woordenboeken geven aan dat "luister" echter een gewoon, gebruikelijk Nederlands woord is. Het is tegelijk ook een woord dat al eeuwen lang gebruikt wordt. Ook de Statenvertalers gebruikten het al (in de Kanttekeningen bij Num 27:20; Job 8:19 enz.). Kortom, het is misschien een wat onbekend woord, maar het is zeker niet gedateerd. Ook in de NBV wordt het volop gebruikt.
Met vriendelijke groet,
Ds. L. B. C. Boot
Dit artikel is beantwoord door
drs. L. B. C. Boot
- Geboortedatum:21-10-1969
- Kerkelijke gezindte:Christelijk Gereformeerd
- Woon/standplaats:Veenendaal
- Status:Actief
Bijzonderheden:
* Emeritus predikant* Bestuursondersteuner van de Stichting Herziening Statenvertaling
* Adviseur Herziene Statenvertaling bij Uitgeversgroep Jongbloed B.V. in Heerenveen
Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven
Hetzelfde woord vindt je ook in Rom 16,12: Groet Tryféna en Tryfósa, vrouwen die in den Heere arbeiden. Groet Persis, de beminde zuster, die veel gearbeid heeft in den Heere.
De NBG 1951 heeft: Groet Maria, iemand, die zich veel moeite voor u heeft gegeven.
De NBV: Groet Tryfena en Tryfosa, die zich hebben ingespannen voor de dienst aan de Heer. Groet onze geliefde Persis, ook zij heeft zich ingespannen voor de dienst aan de Heer.
In :6 kun je ‘veel’ zeker wel combineren met ‘zich inspannen’, dan krijg je, omdat we met een perfectum, voltooide tijd, te maken hebben, dus: ‘…die zich veel voor ons ingespannen heeft’. Het kan ook met arbeiden, maar dan blijkt daaruit niet zozeer de moeite, die het kost: ‘…die veel voor ons gearbeid heeft’ of ‘…die veel arbeid voor ons verricht heeft’. Geen van allen zeggen ze wat voor ‘dienst’ Maria heeft verricht, maar dat hoeft ook niet, het wordt bekend verondersteld. De eerste lijkt me dan ook de beste vertaling.
Misschien is Hebr. 1:4 wat duidelijker als je het als volgt vertaalt: 'Die zoveel verhevener (of: machtiger) geworden is dan de engelen, als Hij voortreffelijker (of: uitmuntender) naam boven hen heeft geërfd'. Hiermee heb je beide vergelijkingen, van Jezus met de engelen en van Jezus Naam met de naam van de engelen goed weergegeven. Het eerste woord betekent 'hoe groot, hoe veel' (grootte, omvang) samen met het volgende woord, wat een comparativus (vergrotende trap) is van krachtig, machtig, in de betekenis van boven, hoger dan en kan dus met 'zoveel machtiger/verhevener’ vertaald worden. Verhevener geeft de betekenis goed weer. Het eerste woord van het 2e deel is (zoveel) als. Omdat je in het eerste zinsdeel al ‘zoveel’ hebt, herhaal je het niet in het 2e deel, maar je moet dus eigenlijk lezen: zoveel...., (zoveel) als. Een omgekeerd voorbeeld is ons spreekwoord: zoveel zielen, (als) zoveel zinnen.
Wat Hebr. 2:8b betreft. Ik betrek heel vers 8 erbij: ‘U hebt alle dingen onder zijn voeten onderworpen. Want in alle dingen die aan Hem onderworpen zijn, heeft Hij niets uitgelaten/weggelaten/uitgezonderd, dat Hem niet onderworpen is. Maar nu zien wij nog niet dat alle dingen aan Hem onderworpen zijn’. Volgens mij is deze vertaling duidelijker.
