Het beeld van God

In Genesis 1 staat: "En God schiep den mens naar Zijn beeld; naar het beeld van God schiep Hij hem; man en vrouw schiep Hij ze." Houdt deze laatste regel in dat God onzijdig is, dus niet mannelijk of vrouwelijk? Moeten we er vanuit gaan dat Hij mannelijk is, omdat Hij aangesproken wordt als Vader en Zijn Zoon zond als een Man? En kunnen wij God zowel mannelijk als vrouwelijk omschrijven omdat Hij een geest is en geen menselijke persoonlijkheid heeft?

Als we genoemd vers (Gen. 1:23) in drie delen ontleden, dan zijn de eerste twee delen identiek. Ze spreken van het beeld van God, dat God in de mens legt. Volgens de Dordste Leerregels (DL 3, art. 1) en de Nederlandse Geloofsbelijdenis (NGB art. 14) gaat het hier niet over bepaalde ‘fysieke’ eigenschappen, die wij mensen hebben, zoals ogen (God ziet ons), oren (neig Uw oor tot mijn klacht), benen (God doorwandelt de ganse aarde), ingewanden (die rommelen, van toorn/ontferming) enz. Het zegt te meer iets over Gods manier van doen en laten (existence), niet over Gods wezen (essence). En maakt het ons mensenkinderen ‘eenvoudiger’ om zover de Ongeziene te spreken in woorden die Gods ons geeft, zonder aan Zijn heiligheid afbreuk te doen.

Als we over Gods beeld spreken dat hij inde mens legt bij de schepping, hebben we het altijd over de eigenschappen van rechtvaardigheid (to be) en heiligheid (to do). Echter, dat laatste zinnetje -man en vrouw schiep Hij ze- is van geheel andere orde, en wordt buitengewoon interessant als je het Hebreeuws leest. Allereerst staat er niet ‘ze’ maar ‘hem’, enkelvoud. Is Adam dan androgyn geschapen? Natuurlijk niet. Ook staan hier -wie leest hier niet gemakkelijk overheen?- geen zelfstandige naamwoorden, maar bijvoeglijke naamwoorden: mannelijk en vrouwelijk schiep hij hem. Waarbij “hem” slaat op de “adam”, hier niet gebruikt als eigennaam van Adam, maar als zelfstandig naamwoord voor de mens (hebr. adam), ofwel: het gehele menselijke ras (zo ook Mat. 19:4).

Of er bij God vrouwelijke eigenschappen zijn? God heeft Eva geschapen met al haar moederlijke en vrouwelijke karakteristieken, uitwendig en inwendig. Gods liefde heeft (naar ons gevoel) vaak eerder vrouwelijke/moederlijke trekken dan vaderlijke/mannelijke.

Ook in de kerkgeschiedenis is gezocht naar de vrouwelijke kant van God, en (als ik me goed herinner van het college van prof. Gilles Quispel, 1982) is er een vroeg-kerkelijk geschrift (commentaar?) geweest, dat ten aanzien van het artikel over de Heilige Geest in de geloofsbelijdenis van Nicéa -dat spreekt over “de Heilige Geest, die Heere is en levend maakt”- erop wijst dat het woordje “Heere” juist hier een feminiene uitgang heeft. “God als Vader, de Heilige Geest als moeder, Jezus als Zoon.” Zoiets…

Ter overweging nog dit. Jezus leert ons bidden: “Onze Vader”, niet: “Onze moeder”. Hij zou het ons gezegd hebben als het anders was. Dat dit een latere ombuiging zou zijn vanwege een toentertijd paternalistische cultuur is mij te kort door de bocht.

Het geeft te denken dat veel primitieve (als ik dit woord in deze tijd nog wel mag gebruiken?) volkeren eerder een moedergodin  kennen, dan een vadergod. De Wicca kennen zelfs een “drievuldige godin”, maagd, moeder, oude vrouw (Zie Wikipedia onder moedergodin). De idee van een moedergodin van de Na’vi op de planeet Pandora (Avatar) komt volgens mij ook niet helemaal uit de lucht vallen…

Tenslotte nog dit. Het gebod “gij zult u geen gesneden beeld maken” heeft niet alleen materiële c.q. fysieke betekenis (gij zult u geen gouden kalf maken en het “mijn God” noemen), maar doelt toch vooral ook op denkbeelden en ideeën, die wij maken, hebben en koesteren over God onze Schepper en Onderhouder. Dat is een even riskant zaak, als de gedachte “God wil het” toe te voegen aan onze daden en tekorten. Over beeldvorming gesproken...

Ds. M. F. van Binnendijk

Dit artikel is beantwoord door

Ds. M.F. van Binnendijk

• Geboortedatum:
  30-11-1963
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Stadskanaal
• Status:
  Actief

170 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven