Vraag
Onlangs heb ik de "Navolging van Christus" van Thomas á Kempis gelezen. De dag daarop las ik (toevallig) in De Redelijke Godsdienst, Hoofdstuk XLIII (Waarschuwende bestiering tegen de Piëtisten...) het oordeel over Brakel over dit boek. Brakel zegt (p. 1092) "... dat uitnemende tractaat van de Navolging van Christus in drie boeken; het vierde boek is het zijne niet, dat is afgodisch, en van een ander daarbij gelapt;...". Brakel zegt echter niet concreet wat de problemen van dit vierde hoofdstuk zijn. Het vierde boek gaat over de godvruchtige opwekking tot deelneming aan het heilig avondmaal.
Persoonlijk vond ik het toch wel een mooi hoofdstuk omdat er op een unieke manier over de waarde en de noodzaak van het deelnemen aan het avondmaal wordt gesproken. Maar toen ik Brakels oordeel over dit vierde hoofdstuk las raakte ik verward. Wellicht heb ik iets bij het lezen over het hoofd gezien. Hoe moet ik nu tegen dat vierde boek aankijken? Is dat wel van Thomas á Kempis? En is het vierde boek wel verantwoorde kost om te lezen?
Antwoord
Beste vragensteller,
“Een bijzonder mooie vraag”, dat was het eerste wat door me heen ging toen ik dit las. Ik moet zeggen dat het voor mij een aangelegen onderwerp is om er iets over te zeggen. Een paar dingen wil ik vermelden. Onlangs heeft kardinaal Simonis voorgesteld om in de 'verkiezing van de grootste Nederlander ooit' Thomas á Kempis voor te dragen. Zijn boekje “de navolging van Christus” is naast de Bijbel één van de meest vertaalde en uitgegeven boekjes ooit (!). Thomas á Kempis leefde van 1379 tot 1471. Let erop: dus voor de grote reformatoren. Hij maakte deel uit van de zogenaamde Moderne Devotie, een geestelijke opwekkingsbeweging in de late Middeleeuwen, mede ontstaan door het werk van Geert Grote. Zij stelde de persoonlijke devotie en nederigheid (humilitas) centraal.
á Kempis is wel de grootste en meest gelezen voorman geweest. Zijn boekje is talloze malen heruitgegeven. Dus vóór en ná de reformatie. Maar, daar is wel een probleempje. á Kempis was natuurlijk 'Katholiek. Dat is te merken in met name in het vierde hoofdstuk, waar het gaat over de eucharistie. á Kempis heeft natuurlijk geschreven over de eucharistie van de Roomse kerk! Daarbij -in de orginele teksten- zijn in dat vierde boek ook elementen van Mariadevotie te vinden. Vandaar dat in latere versies van de “Navolging” in reformatorische zin gezuiverd is. Of het vierde boek werd helemaal weggelaten, of ze werden gezuiverd van Roomse elementen. Maar, van orgine was het zo niet. Wie een 'wetenschappelijke uitgave' van de tekst leest, merkt dat de gekuisde versies daar ver van afstaan.
Enfin, á Brakel schrijft terecht dat de andere boekjes in de “Navolging” zeer uitmuntende geestelijke lessen bevatten. Dan is het vreemd om te stellen dat een ander dat vierde deel erbij gelapt heeft. Helaas, vader á Brakel, van orgine hoort dat er echt bij. Ondertussen is het prachtig om te zien hoe juist oude, middeleeuwse boeken over spiritualiteit en devotie hun sporen hebben achtergelaten bij de vertegenwoordigers van Reformatie en Nadere Reformatie. Prof. dr. De Reuver heeft daar onlangs een zeer lezenswaardig boek over gepubliceerd (“Verborgen Omgang”).
Daar komt nog iets bij. Eén van de bekendste vertegenwoordigers van de Nadere Reformatie is Willem Teellinck. Hij heeft in zijn “Sleutel der devotie” geschreven over het Heilig Avondmaal. Dr. W. J. op ‘t Hof heeft ondekt dat hele gedeelten daarvan eigenlijk gekopieerd zijn vanuit boek vier van á Kempis traktaat over de eucharistie, maar dan refo-gekuisd. Aardig hé. Zo ging dat toen. In onze tijd moet je dat vermelden. Toen ging dat anders. Dus, daarmee is nogmaals bewezen hoe er een lijn te ontdekken is vanuit de late middeleeuwen naar de reformatie en de nadere reformatie.
Kortom: lees gerust de hele á Kempis, dat deden onze oud-vaders ook. Er is veel geestelijk voedsel uit te ontvangen. Let er op welke uitgave je gebruikt, en transponeer de woorden over eucharistie naar Heilig Avondmaal. dan valt er geestelijk veel van te leren.
Bedankt voor je mooie vraag, ik hoop dat het antwoord je helder is.
Vriendelijke groeten, ds. A. Goedvree, Arnemuiden
Dit artikel is beantwoord door
Ds. A. Goedvree
- Geboortedatum:16-06-1970
- Kerkelijke gezindte:PKN (Hervormd)
- Woon/standplaats:Hellouw
- Status:Inactief
