Gods verbond vanuit diverse invalshoeken

Binnen de verbondsleer kennen we voor wat ik weet, het verbond der verlossing tussen de drie Personen van de Godheid in de eeuwigheid, het verbond van werken tussen de mens (Adam) en God welke de mens gebroken heeft en het genadeverbond (rechtvaardiging uit genade door het geloof alleen). Maar hoe verhoudt zich dit met het oude en nieuwe verbond? Want in de Bijbel kom ik de woorden van het genadeverbond, verbond van werken en verbond van de rechtvaardiging niet tegen. Alleen het oude en nieuwe verbond. En natuurlijk die van de verbonden die God met personen als Noach, Abraham, etcetera, maakte.

Maar als het Nieuwe Testament enkel spreekt over het oude en nieuwe verbond, hoe verhouden die zich dan met de bovengenoemde verbonden uit de verbondsleer? Want het nieuwe verbond kun je niet gelijktrekken met het genadeverbond, anders zou het immers niet een 'nieuw' verbond zijn. Want zoals Paulus schrijft was rechtvaardiging door geloof (dus uit genade) altijd al de wijze van rechtvaardiging, ook in het Oude Testament. Wat onderscheidt dan het 'oude' en 'nieuwe' verbond van elkaar en de verbondsleer?

Beste vraagsteller,

Je vraagt hoe de verbonden die in de geloofsleer voorkomen zich verhouden tot het oude en nieuwe verbond dat in de Bijbel wordt genoemd, met name in de brief aan de Hebreeën. Je noemt het verbond der werken in het paradijs (Adam), het natuurverbond (Noach) en het genadeverbond (Abraham).

In de Bijbel komen in allerlei situaties verbonden voor, ook tussen mensen onderling, zoals bijvoorbeeld tussen Jacob en Laban (Genesis 31: 44-54) of tussen koningen die vrede sluiten en dat met een verbond bekrachtigen. Als het gaat over de verhouding tussen God en de mens zien we wel een duidelijke en voortgaande lijn in Gods openbaring, en dat is in de geloofsleer samengevat met de woorden werkverbond en genadeverbond.

Ik ben het met je eens als je zegt dat er een soort verbond is tussen de drie Goddelijke Personen. Dat zogenaamde verbond der verlossing valt niet samen met het genadeverbond, maar het hangt er wel mee samen. Je zou kunnen zeggen: datgene wat God van eeuwigheid in onderling overleg heeft besloten over de verlossing van Zijn volk, gaat Hij in de tijd tot uitvoering brengen door middel van het genadeverbond dat Hij aangaat met de mens.
 
Op het natuurverbond hoef ik voor de beantwoording van je vraag denk ik ook niet uitvoerig in te gaan, vanwege het specifieke karakter van dit verbond. Het hangt wel op deze manier samen met het genadeverbond, dat God in het natuurverbond om zo te zeggen de randvoorwaarden veilig stelt de nodig zijn voor het leven op aarde. Als dat er niet was, dan kon het genadeverbond niet eens gerealiseerd worden. Het natuurverbond is zo gezien de bedding of de context voor het genadeverbond. Dit aanloopje heb ik even nodig om bij de kern van je vraag te komen.

Allereerst wil ik erop wijzen dat het woord verbond iets zegt over de manier waarop God met de mens wil omgaan. Ook al komt het woord verbond niet altijd voor in een bepaalde geschiedenis, toch zie je wel steeds dit patroon: God zoekt de mens op, belooft hem genadig te zijn en vraagt wederliefde/gehoorzaamheid.

Dat begint in feite al in het paradijs: God wil een relatie met de mens, daartoe heeft Hij hem geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis. Zo is de mens aangelegd op een relatie met God, de medemens en de schepping. De mens zou in de weg van de gehoorzaamheid voor eeuwig gelukkig zijn, blijven en steeds meer worden. Vol van geluk met zijn God, in liefde tot zijn naaste en in harmonie met de schepping. Vol van geluk is: welgelukzalig.

We kunnen deze oorspronkelijke verbintenis tussen God en de mens het werkverbond noemen, maar persoonlijk geef ik de voorkeur aan de uitdrukking: oorsprongsverbond. Het woord werkverbond kan makkelijk de bijsmaak krijgen van een soort arbeidsovereenkomst en dat is beslist niet de bedoeling. Het is eerder te vergelijken met een gelukkig huwelijk.

Dat maakt de zonde dan ook zo erg! Dit huwelijksverbond is zonder enige aanleiding aan de kant van God eenzijdig door de mens verbroken. En dat terwijl de mens wist dat het verbreken van het verbond niet zonder buitengewoon ernstige gevolgen en straf kon blijven: "ten dage dat ge daarvan eet, zult ge de dood sterven..." 

Wat doet nu de beledigde en verlaten partij, God? Zegt Hij ook: het is afgelopen? Nee. Hierin ontvouwt zich iets van de diepte van Gods barmhartigheid, Die de zonde moet en wil straffen, maar de zondaar wil behouden. Gods antwoord op het door de mens verbroken oorsprongsverbond is de bekendmaking en openbaring van het genadeverbond (Genesis 3:15). Gods genadige toewending naar de mens, onverdiend en de belofte van de komst van de Zaligmaker. Daar zorgt God voor. De Messias zal de straf dragen, de verlossing bewerking en herstel geven van de verbroken relatie. Het wordt weer goed! De Heere neemt Zelf dat werk op Zich en laat de mens daarin delen, van wie Hij dan ook volkomen terecht wederliefde en gehoorzaamheid mag vragen.

Wat er hierna volgt in de heilsgeschiedenis is de nadere ontvouwing en uitwerking van dit heilsplan, van Gods verbond en belofte voor de mens. Daarmee is meteen gezegd dat het genadeverbond bepaalde stadia kent. Het begin, om zo te zeggen, als een mosterdzaadje in Genesis 3, maar het groeit uit tot een grote boom waarin de vogels nesten kunnen bouwen.

Welnu, het spoor dat in Genesis 3 is begonnen loopt verder via het verbond met Abraham (Genesis 15 en 17) – en daar komt het volk, door een heel groot wonder uit Abraham ontsproten, in beeld. Met dat volk Israel gaat God een verbond aan (Exodus 19 en 20), inhoudelijk hetzelfde verbond als met Adam en met Abraham, alleen is dit weer een volgende stap en nieuw stadium. 

En zo gaat het verder tot de volheid van de tijd waarin de in Genesis 3 beloofde Zaligmaker metterdaad in deze wereld verschijnt. En dat luidt wel een hele nieuwe fase in, want de tijd van wachten (Oude Testament) is nu voorbij en de tijd van de vervulling is aangebroken (Nieuwe Testament).

Wel, op die manier spreekt de brief aan de Hebreeën over oud en nieuw verbond. Nieuw verbond betekent dus niet een compleet nieuw en geheel ander verbond, maar het is inhoudelijk hetzelfde verbond, maar nu in nieuw licht: het volle licht van de vervulling in Christus.
 
Ik hoop dat je nu kunt begrijpen dat het een niet in tegenspraak is met het ander, maar dat het verschillende spraakgebruik te maken heeft met de invalshoek van waaruit  je de zaak bekijkt. Als de vervulling is gekomen, heeft het oude qua vorm en ‘bedeling’ afgedaan. Maar inhoudelijk wordt het alleen maar mooier, rijker en voller.

Totdat... De volkomenheid van Zijn Rijk (verbond) komt, waar God zal zijn alles in allen. Want het gaat in de Bijbel van de verwachting (Oude Testament), via de vervulling (Nieuwe Testament) naar de voleinding (Openbaring 21-22). Dan zal de genade van het genadeverbond op het rijkst schitteren, want God woont bij Zijn volk en Zijn volk bij Hem; daar zal wonder van zalig worden het diepst worden beleefd en de God van het verbond het zuiverst worden verheerlijkt door al het volk dat heeft leren zeggen: Mijn God, U zal ik eeuwig loven, omdat Gij het hebt gedaan. 

Ik hoop je vraag op deze manier te hebben beantwoord.

Met een hartelijke groet,
Ds. H. Korving

Dit artikel is beantwoord door

Ds. H. Korving

• Geboortedatum:
  01-12-1954
• Kerkelijke gezindte:
  Christelijk Gereformeerd
• Woon/standplaats:
  Urk
• Status:
  Actief

194 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven