Omgang met (niet-Joodse) slaven

Ik heb een vraag over Leviticus 25: 39-46. Daar gaat het over geen heerschapij met wreedheid over je broeder te hebben en alleen buitenlandse slaven hebben is geoorloofd. Ik begrijp wel waarom het zo was en God slaven houden toe liet en juist goede wetten gaf om uitwassen te voorkomen, maar nu lijkt het in de tekst dat men over een broeder geen heerschappij met wreedheid mocht hebben en over een buitenlandse slaaf wel.

Het woord heerschappij snap ik wel, maar waarom staat daar dan wreedheid bij. Bij wreed denk je toch aan een onmatig harde behandeling en onnodig ruw. Of slaat het woord wreedheid op eeuwig in bezit van je meester te zijn onder heerschappij? Ik bedoel eigenlijk: onmatig wreed en onnodig hard mishandelen kan God toch niet bedoeld hebben in Leviticus, omdat het juist moreel goede wetten zijn van God. Kunt u daar iets over zeggen?

Beste vragensteller,

De wetten over slavernij in het Oude Testament komen ons vreemd voor. Het staat erg ver van ons bed en doet onmiddellijk denken aan de slavernij zoals die enkele eeuwen geleden plaatsvond. Dit waren mensonterende omstandigheden. Onze cultuur en gewoonten van vandaag zijn zo totaal anders dat het lastig is om een voorstelling te maken van het leven in de toenmalige maatschappij. Slavernij was toen alomtegenwoordig en niet weg te denken uit het dagelijks leven.

Dat er regels in de Bijbel staan over de omgang met slaven, betekent niet dat slavernij daarmee ook wordt goedgekeurd. De wetten in de Bijbel waren vooral bedoeld om een bestaande praktijk te reguleren. Bij de omringende volken waren er nauwelijks wetten die slaven beschermden. Men kon ongestraft met hen doen wat men wilde. Het valt daarom op dat de Bijbel allerlei wetten kende die niet zo zeer de meester dan wel de slaven beschermden.

De wetten die je noemt waren in de eerste plaats bedoeld tot bescherming van de Joodse dienstknechten. Vaak als gevolg van gemaakte schulden moesten zij bij een ander dienen. Zij hadden meer voorrechten dan niet-Joodse slaven. Zo moesten ze op een bepaald moment (tijdens het jubeljaar) weer worden vrijgelaten, aan de verplichte dienst kwam dan een einde. De gedachte was dat ten diepste het hele volk alleen aan God toebehoort (Lev. 25:55). De ene Jood kon nooit het exclusief ‘eigendomsrecht’ over een andere Jood krijgen omdat dit uiteindelijk alleen aan de Heere toekwam. Ook werd zo’n dienaar vaak deel van het huishouden en genoot dus ook zorg en bescherming. Altijd was er de mogelijkheid van vrijkoping door familieleden tegen een redelijke vergoeding. Elders zegt de Heere tegen het volk: ‘denk eraan dat u zelf ook slaaf in Egypte geweest bent’ (Deut. 24:18). Kortom de praktijk in Israël waar Deuteronomium over spreekt is iets heel anders dan de slavernij uit de 17e en 18e eeuw, waar de slaven werden ontmenselijkt en van hun identiteit ontdaan. Het is dan m.i. ook onjuist om dit slavernij te noemen.

Wel is het waar dat er voor de omgang met buitenlandse slaven minder regels waren dan voor Joodse dienaren. Dat de Heere bijzondere bescherming biedt aan Joodse dienaren, betekent echter niet dat men tegenover niet-Joodse slaven kon doen wat men wilde. Dat God duidelijk zegt dat een Joodse dienaar niet wreed behandeld mag worden, betekent niet dat dit bij een buitenlandse slaaf wel mag. Als ik tegen iemand zeg dat hij zijn eigen kinderen niet mag mishandelen, zeg ik daarmee niet dat hij de kinderen van de buren wel mag mishandelen. Nergens staat dus dat je een buitenlandse slaaf hard en wreed mag behandelen. Dit strijd ook met allerlei andere wetten van God over het liefhebben van je naaste en het verbod op geweld of doodslag. Het vierde gebod over de rustdag gaat nadrukkelijk ook over de slaven. Ook zij hebben recht op een rustdag. Of lees Leviticus 19 vers 33-34 waar gezegd wordt dat je een vreemdeling niet mag uitbuiten en je hem lief moet hebben als jezelf (!).

Dit artikel is beantwoord door

Ds. G.K. Terreehorst

• Geboortedatum:
  23-05-1986
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  IJsselstein
• Status:
  Actief

56 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven