Ruzie met ouders over rolpatronen

Wij als zussen zitten al een lange tijd te worstelen met een situatie. Onze ouders zijn niet-Nederlands en denken op sommige gebieden niet-Nederlands. Dit gaat met name over de relatie man-vrouw en de onderdanige positie van de vrouw (weinig stem hebben, alles in huishouden doen, gehoorzamen in alles, ongelijkheid tussen man en vrouw etc.). Wij als zussen denken daar anders over (niet feministisch als de feministen nu, maar wel voor gelijke behandeling).

Nu begrijpen we hun tradities en hebben heel lang moeite gehad om dat te accepteren. Maar wij voelen ons niet begrepen en onze mening is altijd fout. Het lastige is niet dat ze zo denken maar meer dat er van ons verwacht wordt dat we in de praktijk ook zo zijn. We zijn zelf geen tieners meer en hebben het gevoel dat onze mening en gevoelens niet begrepen worden.

Het moeilijke (en dat zeg ik met pijn in mijn hart) is dat we er vaak ruzie over maken en wij ons zelf heel erg moeilijk in kunnen houden. Ik weet dat we hier niet aan mogen toegeven, maar we voelen ons elke keer erg opstandig en zelfs wat vernederend. Het is emotioneel ook moeilijk vol te houden omdat we het gevoel hebben God en onze ouders teleur te stellen, terwijl we toch niet kunnen toegeven aan hun tradities (noem het ego, hoogmoed, maar ook meer onmacht en boosheid van jaren). We weten nu niet meer hoe hiermee om te gaan. We vinden het soms moeilijk om tijdens ruzies niet helemaal los te gaan en te respecteren dat ze onze ouders zijn terwijl ze vinden dat we altijd fout zijn (vooral vader is streng en autoritair).

Sorry voor het lange verhaal, maar kunt u ons als dominee helpen met advies? We durven het niemand te vertellen.

Wat een ingewikkeld vraagstuk en conflict. Om te beginnen eerst iets over wat de Bijbel zegt over ouders en kinderen. “Eer uw vader en uw moeder”: dit gebod betekent niet dat we onze ouders in alles dienen te gehoorzamen. Het gaat er allereerst om dat we ze respecteren (eren). En wat betekent dat in deze situatie? Dat je accepteert dat je ouders een standpunt innemen m.b.t. de verhouding tussen mannen en vrouwen dat bepaald is door hun cultuur, opvoeding en geloof. Dat is hun heilig en het is hen niet of nauwelijks uit te leggen dat je daar ook anders mee om kunt gaan. Als jullie als zussen nog altijd thuis wonen, is het eerbiedigen of respecteren van hun overtuiging dus nodig om ze te laten zien dat je ze liefhebt en als ouders eert. Mogelijk leidt dat tot beperkingen die je nu moeilijk vindt maar waarvan het geen zin heeft en niet opbouwend is als je daarover voortdurend het conflict aangaat.

Uiteraard is daarmee niet alles gezegd, integendeel. Om twee redenen. Wanneer Paulus in de brief aan de Efeziërs dit gebod (het vijfde gebod van de Decaloog) bespreekt, voegt hij daar belangrijke overwegingen aan toe, voor kinderen maar ook voor ouders! Ouders wordt voorgehouden dat ze hun kinderen dienen op te voeden in de tucht en terechtwijzing van de Heere, wat zoveel betekent als “op de wijze van de Heere”. En daarmee verwijst Paulus naar onze Heere Jezus Christus. Wat is Zijn ‘opvoedingsstijl’? Hij had uiteraard geen gezin en kinderen, maar wat Hij mensen leert, ook in de omgang met elkaar in gezinnen, is dat er altijd sprake moet zijn van wederzijdse liefde en respect. Dus in dit geval vraagt God ook van ouders respect voor hun kinderen! Daarom zegt Paulus hier ook, dat vaders (zeg maar gerust ouders, dus ook moeders) hun kinderen niet mogen “prikkelen” (zoals er letterlijk staat in de Griekse tekst, de taal waarin het Nieuwe Testament geschreven werd), ze mogen hen -zeg maar- niet frustreren.

Het vijfde gebod heeft dus niet alleen betrekking op het gedrag en de houding van de kinderen, ook de ouders worden in Gods Woord aangesproken op een verantwoordelijke houding ten opzichte van hun kinderen. Het vijfde gebod in de interpretatie vanuit Christus door Paulus geeft dus ruimte ook voor die andere kant: dat ouders geroepen zijn te luisteren naar hun kinderen en ze hen niet mogen dwingen of met autoritair gedrag mogen wegdrukken.

Maar dat is allemaal in jullie situatie makkelijker gezegd dan gedaan. Vooralsnog zijn het jullie ouders die de koers van het gezin bepalen en als er onderlinge liefde is en geen dwang of geweld, is er geen reden deze koers telkens opnieuw aan te vechten. Dat verstoort de christelijke vrede in jullie gezin en je loopt het gevaar dat je ze zou gaan minachten. Ik proef dat laatste overigens totaal niet in de wijze waarop jullie de vraag stellen en de situatie uitleggen. Integendeel, jullie spreken met respect over hen, ook al geef je aan dat er soms woede en onmacht gevoeld worden. Dat laatste is menselijk en begrijpelijk en zeker niet zondig, je wilt als jongere ook je eigen weg zoeken en dat lijkt nu heel moeilijk.

Maar het punt is dat jullie ouders niet zullen veranderen en geen ander standpunt zullen gaan innemen. Het standpunt dat zij innemen gaat niet bewegen, ook niet door woede en ruzie, misschien wel juist daardoor niet. Want dan escaleert het alleen maar en komen jullie steeds verder uit elkaar te staan. Het zal blijvende onvrede in jullie gezin brengen en dat zou juist de Boze in de kaart kunnen spelen, die er belang bij heeft alle harmonie en liefde te vernietigen.

Die woede die tot hoogoplopende ruzies leidt omzetten in iets anders zal niet meevallen, maar is toch het overwegen waard. Daarom wil ik ook proberen jullie enkele gedachten aan te reiken die mogelijk kunnen helpen een andere weg met elkaar te vinden. Allereerst is dat de weg van het gebed. Jullie kunnen niet zelf jullie ouders ‘veranderen’, Gods Geest kan er wel voor zorgen dat zij open gaan staan voor andere gedachten. Bid Hem daar vrijmoedig om.

Ten tweede zou het tijdens gesprekken hierover misschien goed kunnen zijn om niet ‘in de strijd’ te gaan zitten, maar te vragen naar wat hun zorg is, hun angst misschien zelfs. Waar zijn zij bang voor? Zijn ze bang dat hun dochters in de handen van verkeerde mannen vallen? Dat kan. Zijn ze bang dat hun dochters door westerse waarden te volgen hun geloof in God zullen afzweren? Ook dat kan een reële angst zijn. Zij houden van jullie, daarom zijn ze bezorgd en bang dat ze jullie hoe dan ook kwijt raken.

Ten derde, er komt uiteraard ook een moment in jullie leven, dat jullie het ouderlijk huis gaan verlaten. Ouders zullen naarmate hun kinderen volwassener worden, dienen te accepteren dat hun kinderen meer afstand zullen nemen ten opzichte van hun ouders. Dat is zoals de Heere God het geschapen heeft: “Daarom zal een man zijn vader en zijn moeder verlaten” (Genesis 2:24). Dat gebeurde in het Oude Testament nog alleen als kinderen gingen trouwen, waarbij de wederzijdse ouders het huwelijk van hun zoon/dochter hadden gearrangeerd. Die tijden zijn voorbij, in onze cultuur gaan kinderen veelal eerder het huis uit, om te studeren of te werken. Ze gaan dan vaak zelfstandig wonen, ook vrouwen doen dat, in onze cultuur (de cultuur die jullie beter dan jullie ouders zelf kennen) is dat niet ongewoon en zelfs gangbaar. Ouders (en dat geldt voor alle christen-ouders!) zullen er bewust naartoe moeten werken dat kinderen een keer uitvliegen, al zijn er genoeg ouders die hun kinderen liefst zo lang mogelijk dicht bij zich houden. Maar dat laatste kan niet en is ook niet goed. Het zou de ontwikkeling en toekomst van hun kinderen zelfs kunnen schaden of beperken. Het is Bijbels gezien helemaal niet vreemd als kinderen toegroeien naar een moment dat ze zelfstandig gaan leven.

Vaak is deze stap (uit huis gaan) verbonden met een opleiding en/of baan. In oudere culturen bleven kinderen thuis wonen totdat ze trouwden. Huwden ze niet, dan bleven ze vaak in het ouderlijk huis wonen. Ook een baan leidde niet altijd tot vertrek uit huis. Maar dat was in vroegere tijden, ook hier in Nederland. Nu zijn die tijden er niet meer, we maken al eerder eigen keuzes en dat kan soms betekenen dat je ervoor kiest het ouderlijk huis te verlaten. Nogmaals, dat verlaten is niet negatief, het is zoals God het bedoeld heeft. Verlaten is niet hetzelfde als ‘met een kwaaie kop weglopen en de deur achter je dicht gooien’, met een slechte relatie met de ouders tot gevolg. Maar het normale verlaten van het ouderlijk huis is gewoon een keuze die je kunt maken en die je ook gaandeweg aan de orde kunt stellen.

Opnieuw hoeft dat niet in een conflictueuze sfeer te gebeuren, dat kan een ‘gewoon’ gespreksonderwerp zijn, als je al een opleiding volgt en graag een bepaalde baan wilt zoeken. Ouders zullen dat moeten kunnen begrijpen, ze willen toch de toekomst van hun kind niet blokkeren? Je kunt dan proberen te vragen hoe ze daarover zouden denken. Misschien is de eerste reactie heel afwijzend (zoals de Engelsen zeggen: “over my dead body!”). Laat het daar dan eerst eens bij en kom er na verloop van tijd toch weer op terug. Probeer te komen van een conflictstemming tot een goed gesprek. Makkelijk gezegd misschien, ik kan niet beoordelen natuurlijk in hoeverre jullie dat maar al te vaak al lang hebben geprobeerd. Toch gaat het erom dat je niet van alles strijd maakt, maar zoekt naar manieren om te vragen naar hoe standpunten die zo ver uit elkaar liggen elkaar zouden kunnen bereiken.

Kortom, mijn boodschap is eigenlijk tweeledig: 1: maak niet van elk incident een strijd maar “choose your battles”; accepteer daarbij dus een bepaalde mate van beperking van je eigen vrijheid en respecteer hun standpunt; en 2: werk er bewust naartoe dat er een moment komt dat je het huis verlaat. En dat laatste zonder conflict maar in alle harmonie. Gewoon door erover te praten dat er een keer zo’n moment zal moeten aanbreken, of je ouders dat nu wel of niet willen.
Want ja, dat laatste, wat je wilt. Wat je wilt is zelfstandig zijn, zelf denken en beslissen. Naarmate je volwassener wordt, mag je die ruimte steeds meer gaan zoeken én vragen. Dus ook dat moet je weer aan de orde stellen in gesprekken. Dat je uiteindelijk zelf iemand bent, die eigen keuzes maakt, en dat dit niet altijd dezelfde keuzes zullen zijn als die van je ouders.

Jullie situatie is complex maar niet hopeloos! Ze is complex omdat het om een cultuurverschil gaat. Je kunt en mag niet van je ouders verwachten dat zij op hun leeftijd de cultuur waarin zij zijn opgegroeid inclusief de (geloofs)overtuigingen die daarbij horen zo maar achter zich laten. Dat zou ze totaal onthand maken, ze zouden zich verloren voelen in een totaal vreemde wereld. Wees barmhartig! Tegelijk zijn jullie als jongeren opgegroeid in of gevormd door de moderne cultuur, de geïndividualiseerde westerse leefwijze. Dat bevat veel goeds, al zijn er genoeg zaken waar je ook als christen zelf een geheel eigen weg in dient te zoeken (dat hoef ik denk ik niet uit te leggen). Dit betekent dat jullie als jongeren inmiddels andere mensen zijn geworden in het huis van je ouders. Dat roept onvermijdelijk grote spanningsvelden op, reden waarom je op een gegeven moment je eigen weg zult moeten zoeken en gaan.

Tegelijk is jullie conflict één van alle tijden. Ouders en kinderen botsen altijd. Ouders zitten vast in hun overtuigingen en in hoe zij het geleerd hebben en zijn vaak op hun leeftijd niet meer zo buigzaam om te veranderen. Jongeren zijn op zoek en komen in aanraking met nieuwe mensen en leefwijzen, waar ze aan de hand van wat ze thuis meekregen zelf hun eigen weg weer in zullen moeten zoeken. Dat geeft botsingen als deze, en dat valt niet mee. Maar God heeft ons beloofd dat de liefde overwint! Wie zijn ouders respecteert, zal ze niet altijd gelijk geven maar wel hun zwakten liefdevol vergeven. Zoals zo prachtig verwoord in de Heidelbergse Catechismus bij de uitleg van het Vijfde Gebod: “Dat ik aan mijn vader en moeder (…) alle eer, liefde en trouw bewijs, mij aan hun goede onderwijzing en tucht met gepaste gehoorzaamheid onderwerp, en ook met hun zwakheid en gebreken geduld heb, omdat God ons door hun hand wil regeren.” Wat daarin opvalt is dat het niet gaat om ‘domweg gehoorzamen’, maar om eren en liefhebben. Ook dat je daarin probeert te zoeken naar wat goed is in hun onderwijs (en dus ook wat niet!). Verder dat je zoekt naar ‘gepaste’ gehoorzaamheid, dus alles naar wat passend is in Gods licht, waarin ook jouw keuzes er mogen zijn. En ten slotte dat je geduld hebt en niet altijd in opstand komt. Omdat God jou je ouders gaf.

Het is een uitvoerig antwoord geworden, maar het is ook best een gevoelige en ingewikkelde situatie. Ik hoop een antwoord te hebben gegeven dat in balans is. Met recht doen aan je ouders, maar ook door oog te hebben voor de keuzes die jij als jongere zelf wilt (en mag!) maken. Ik bid om wijsheid, liefde en leiding van Gods Geest voor jullie en jullie ouders!

Ds. K. van den Geest

Dit artikel is beantwoord door

Ds. K. van den Geest

• Geboortedatum:
  12-10-1957
• Kerkelijke gezindte:
  Nederlandse Gereformeerde Kerken
• Woon/standplaats:
  Deventer
• Status:
  Actief

123 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven