Vraag
Ik ben me aan het verdiepen in het werk- en genadeverbond. Dit zijn begrippen die niet in de Bijbel zelf voorkomen, maar wel in verschillende dogmatische boeken etc. Wat ik graag te weten zou willen komen is wanneer en door wie deze begrippen voor het eerst gebruikt zijn en wat de uitleg in die tijd van deze persoon geweest is over deze begrippen. Als het mogelijk is zou ik graag wat tips krijgen over waar ik meer kan vinden over de uitleg van deze begrippen en welke oudvaders deze gebruikt hebben.
Antwoord
Beste vriend(in),
Het feit dat het antwoord even op zich heeft laten wachten, zegt iets over de moeilijkheid van je vraag. Het koste mij wat moeite om er achter te komen dat een antwoord niet zo eenvoudig is. In de eerste plaats ben ik erg blij dat je je verdiept in het verbond. Het verbond staat aan alle kanten onder druk. De een roept: het gaat niet om de leer, maar om de Heer’. Een ander zegt: het gaat niet om de leer, maar om de sfeer. Maar de vroege kerk was volhardende in de leer van de apostelen (Hand 2:42). En die leer heeft zich de afgelopen decennia verder uitgekristalliseerd en verdiept. Het is goed om je daar in te verdiepen. Als wij het rechte zicht op het verbond missen, dan eindigen wij vroeg of laat in de mens. En je ziet het om je heen gebeuren. Óf wij eindigen in de gelovige mens, die kiest voor Jezus en die actief is in heiliging. Óf in de bevindelijke mens, waar alles draait om de christen en niet om de Christus.
Als het gaat om de vraag wanneer de begrippen werk- en genadeverbond het eerst worden gebruikt, dan is deze moeilijk te beantwoorden omdat de verbondstheologie een ontwikkeling in denken en spreken heeft doorgemaakt. Er is op een gegeven moment een theoloog die ontwikkelt een bepaalde gedachte, waar een ander op voortborduurt. Vervolgens brengt een ander het een en ander bij elkaar en ontstaan er weer nieuwe dingen. Vervolgens reageert er weer iemand anders op, door dingen anders te stellen, enz. enz.
Over het algemeen kan worden gezegd dat bij een aantal kerkvaders (w.o. Irenaeus en Augustinus) al over het verbond (pactum, testamentum) wordt gesproken. In de gereformeerde theologie is de verbondstheologie echter het rijkst ontwikkeld. We moeten dan ook de wortels in de Reformatie zoeken. Veelal wordt er gedacht dat Zwingli de eerste is, die een gerichte plaats aan het verbond gaf in zijn theologie. Bullinger heeft dit verder uitgewerkt. Maar stond Zwingli niet onder invloed van Luther? Moeten we dan ook niet aan Luther denken, als het gaat om de (dogmatische) wortels van het verbond? En Calvijn die verschillende wezenlijke dingen schrijft in zijn Institutie over het verbond? Dus jouw vraag is niet eenduidig te beantwoorden.
Een aanrader om te lezen is "Van Calvijn tot Comrie, oorsprong en ontwikkeling van de leer van het verbond in het Gereformeerde Protestantisme" van dr. Graafland. Dit is stevige kost, maar zeer verhelderend. Een wat populairder boekje over het verbond is "Eeuwige vriendschap, om de waarde van Gods verbond" van dr. Hoek en dr. Verboom. Ook goed te lezen is "Aan Zijn voeten" van drs. R. van Kooten, die aan zowel het werkverbond (hij noemt dat, jammer genoeg, levensverbond in lijn met Van Genderen) als het genadeverbond aandacht schenkt. Ook de Beknopte Gereformeerde Dogmatiek van dr. Van Genderen en dr. Velema geeft goede informatie.
Met hartelijke groet en Gode bevolen,
Ds. R. van de Kamp
Dit artikel is beantwoord door
Ds. R. van de Kamp
- Geboortedatum:26-09-1960
- Kerkelijke gezindte:Hersteld Hervormd
- Woon/standplaats:Putten
- Status:Inactief
