Opgekropte boosheid

Graag zou ik deze vraag willen voorleggen aan een psycholoog/psychologe. Ik hoop dat u mij iets verder kunt helpen. Mijn vraag is hoe ik om moet gaan met opgekropte boosheid. Ik heb het boek "De andere kant van de liefde" wel, maar graag vertel ik u het volgende. Mijn thuissituatie is zeer gespannen. Ik ben 22 jaar, student en woon om financiële redenen nog thuis (hopelijk kan ik over een aantal maanden trouwen of eerst op mezelf gaan wonen). Het is pijnlijk om te merken dat mijn ouders niet op een volwassen manier met mij kunnen communiceren. Ik merk dat ik erg veel moeite heb om met mijn emoties om te gaan, mede doordat mij (onbewust) geleerd is mijn gevoelens te negeren. Het lijkt me niet verstandig om uitgebreid mijn thuissituatie uit te lichten, want dan ben ik nog lang bezig. Waar het op dit moment om gaat is dat ik ongelooflijk kwaad en verdrietig ben, omdat mijn ouders niet op een volwassen manier met mij omgaan. Ik ben 'christelijk' opgevoed en ging op zondag één keer naar de kerk, waarbij ik per sé een rok aanmoest. Ik heb er wat tegenaan lopen schoppen, maar mijn ouders hielden goed stand. Dat is ook prima. Over een paar weken hoop ik belijdenis te doen in een hervormde gemeente. Dit maakt me erg blij. Daartegenover staat echter dat mijn ouders de laatste jaren steeds minder naar de kerk gaan en als ze al gaan, gaan ze naar een evangelische gemeente. In het begin had ik hier erg veel moeite mee, omdat ik vroeger per sé een rok aanmoest e.d. en nu gaan zij 'gewoon' naar een evangelische gemeente. Ik heb geen moeite met evangelische kerken, maar wel met de omschakeling bij mijn ouders. Is het normaal dat een jongvolwassene zich hierdoor verward en kwaad voelt? Ik heb het stiekem bijgehouden: mijn moeder is nu al vijf weken niet naar de kerk gegaan. Dit baart me erge zorgen. Aan de andere kant heeft ze haar eigen verantwoordelijkheid en mag ik het loslaten. Het doet me wel verdriet. En daarbij komt dat mijn ouders allerlei 'werelds' vermaak zoeken van concerten tot de musical van Queen. Ze zijn er geweest. Omdat dit thuis ONBESPREEKBAAR is, weet ik niet waar ik met mijn emoties (verdriet en vooral woede) moet blijven. Vaak krijgt mijn vriendje een verhaal te horen, maar met mijn ouders zelf kan ik er niet over praten. Vanmorgen probeerde ik het nog op een aardige toon te vragen: "Ma, ga je nog wel een keer naar de kerk denk je?" Een vulkaanuitbarsting is het gevolg: ik moet me er niet mee bemoeien en ik veroordeel toch alleen maar. Ondertussen vermaant mijn vader me zogenaamd tot de orde en zegt dat ik me niet als een puber gedragen moet. Dit maakt me woest. Maar ik kan het dus niet uiten, want ze luisteren niet. Als ik het probeer lopen ze weg (niet bepaald constructief dus!!), waarop ik me nog meer boos maak (om dit kinderachtige gedrag). Het enige wat ik dan nog kan is huilen uit onmacht. Nogmaals, ik wil zo snel mogelijk het huis uit, maar wat kan ik op dit moment doen met mijn woede? Het is misschien zinvol te melden dat ik een paniekstoornis heb gehad en lang niet kon functioneren op school. Opgekropte woede doet het herstelproces geen goed. Alvast erg bedankt voor uw antwoord. Ik besef dat ik u maar een klein deel verteld heb.

Hierbij mijn antwoord,

Je vraag richt zich specifiek op het omgaan met je boosheid tegenover je ouders. Die vraag krijgt betekenis tegen de achtergrond van de ingewikkelde relatie met je ouders. Ik ben geneigd om daar ook je eigen ontwikkeling tot een volwassen en zelfstandig persoon bij te betrekken.

Het is al met al een complex verhaal, waarin ook het woorden "verdriet" en "pijnlijk" aan de orde komen. Een goed antwoord kan pas gegeven worden na een verdiepend gesprek, maar dat kan hier uiteraard niet. Daarom beperk ik me tot wat algemene richtlijnen, in de hoop dat je er wat aan hebt. Daarbij stel ik ook wat vragen, zodat je voor jezelf misschien wat meer inzicht krijgt.

Oorzaken voor boosheid bij jongeren zijn vooral:

- frustratie
- behoefte aan aandacht
- machteloosheid
- zich onbegrepen voelen
- niet tevreden zijn over zichzelf
- zich gekleineerd voelen
- een ouder die voor je denkt of handelt zonder naar je eigen voorkeur te vragen of daarmee rekening te houden
- moeite hebben om aan te geven wat er echt aan de hand is en te vragen wat je nodig hebt
- gestraft worden

In je verhaal komen meerdere elementen terug. Met name de frustratie, niet begrepen worden en onmacht vallen me daarin op. Ga om te beginnen eens bij jezelf na welke aspecten je hierin het meeste herkent bij jezelf.

Een volgende vraag: probeer eens terug te denken aan situaties waarin je ouders boos waren. Hoe gingen of gaan zij daarmee om? Lijkt je eigen gedrag op dat van (één van) hen? Wat vind je daarvan? Wat doe je daarmee nu jezelf boos bent?

Boosheid heeft drie componenten: de emotie, de inhoud van boze gedachten en boos gedrag. In jouw verhaal valt me op dat vooral de emotie en de gedachten aan de orde komen. Je uit je boosheid niet door echt kwaad gedrag. Je gaat dan machteloos huilen. Geen wonder dat je met een opgekropt gevoel rondloopt. Weer een vraag: wat houd je tegen om je boosheid ook in gedrag te uiten? Vaak komt dat omdat mensen bang zijn voor destructieve gevolgen. Die angst is terecht! Als boosheid op een negatieve manier wordt geuit, geeft dat schade aan relaties, spullen of lichamelijk. En als gevolg daarvan ontstaan schuld en schaamte en een hekel aan jezelf.

Er zijn twee destructieve manieren van omgaan met boosheid, die opkroppen en je laten gaan. Opkroppen leidt tot bitterheid, sarcasme en cynisme en zelfmedelijden. Je (emotionele) gezondheid kan er onder gaan lijden. En je laten gaan leidt tot ruzie, vechten en schade aan relaties, spullen en/of lichamelijk. Wat maakt dat je niet in staat bent om je boosheid te uiten op een constructieve manier?

Om wel constructief daarmee om te kunnen gaan, zijn een paar dingen nodig:

1. Zie onder ogen en erken dat je boos bent.
2. Beheers je zelf.
3. Probeer de oorzaak van je boosheid te onderkennen.
4. Overweeg wat de betekenis is van de relatie tot degene op wie je boos bent (als die niet zo belangrijk is, helpt dat om de boosheid te relativeren).
5. Houdt je voor wat God vraagt als je boos bent (bijv. Ps. 4:5, Jac.
2:19-20; Ef. 4:26, 31-32; Hebr. 12:15).
6. Besef dat boosheid uiten ook bijbels is en soms noodzakelijk om duidelijk te maken dat het ernst is (bijv. Marc. 11:15 e.v.).
6. Ga na welke oplossing je wilt bereiken.

Constructief uiten van je boosheid heeft de volgende kenmerken:

1. Richt je op je gevoel, niet op de (vermeende) fouten van een ander.
2. Ontloop de ander niet, maar ga het gesprek aan.
3. Blijf bij de feiten en benoem die zoals jij die ziet. Besef dat je waarneming en interpretatie fout kunnen zijn en sta open voor correctie.
4. Sta de ander toe er op in te gaan, vraag daar om en neem de tijd om te luisteren en door te vragen. Kijk uit dat je vragen echte vragen uit interesse zijn en geen verkapte beschuldigingen! Dat laatste zorgt voor escalatie en nieuwe conflicten.
5. Geef complimenten voor dingen die goed zijn, wees niet eenzijdig negatief.
6. Beheers je zelf, overdrijf niet.
7. Richt je op het bereiken van een oplossing. Niet alleen gevoelens uiten of je afreageren.
8. Doe suggesties voor een oplossing, zonder die te eisen. Vraag aan de ander of die ook suggesties heeft.
9. Wees bereid om een compromis te sluiten; het is vaak een zaak van nemen en geven. Realiseer je dat je ook zelf niet volmaakt bent.
10. Blijf voor je ouders en jezelf bidden.

Tot zover wat suggesties. Ik lees dat je het boek van Gary Chapman hebt gelezen, misschien goed om het nog eens te herlezen.

Verder raad ik je aan om hier ook eens over te praten met een verstandig iemand uit je omgeving, die je hierbij terzijde kan staan. Je lijkt me behoorlijk verwikkeld in de situatie en zeker als je kind bent, is het niet gemakkelijk om de nodige afstand te nemen en de rust te vinden voor een rustige confrontatie. Laat die ander je vooral helpen om de vragen te stellen die er bij je leven, na te denken over de gewenste oplossing en het gesprek te oefenen.

Nog een laatste opmerking. In het begin van dit antwoord herhaalde ik niet voor niets je woorden "verdriet" en "pijnlijk". Het zou zomaar kunnen zijn dat niet boosheid maar verdriet en gewond zijn de emoties zijn waar het echt om gaat. Die zijn soms nog moeilijker te uiten dan boosheid, zeker als je je niet erkend en veilig voelt. Boosheid is dan een gemaskeerde vorm van verdriet. Door je verdriet te uiten, stel je je immers kwetsbaar op.

Als ik me probeer te verplaatsen in je situatie, kan ik me je boosheid wel voorstellen. Met name vanwege het tegenstrijdige gedrag van je ouders en omdat ze kennelijk afwijzend reageren als je hen daarmee confronteert.

Zelf zou ik me nog mogelijk nog meer verdrietig en eenzaam voelen, omdat ik me afgewezen voel en omdat er geen communicatie tot stand komt met mijn ouders. Mijn vraag aan je is, om ook dat aspect eens bij jezelf te onderzoeken. Als en voorzover dat het geval is, is het wellicht beter om vooral dat tegen je ouders te zeggen en daarover het gesprek aan te gaan, ongeveer op dezelfde manier als hiervoor aangegeven.

Ik wens je veel wijsheid en sterkte bij deze moeilijke opgave.

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven