Psychiatrische of pastorale hulp

Zou kandidaat A. Baan mijn vraag kunnen beantwoorden? Hoe moet je er als christen mee omgaan als je de diagnose ADD hebt gekregen? Mag je daarvoor psychiatrische hulp inschakelen, of is pastorale hulp beter? Of zijn diagnoses onzin en mogen we geen hulp inschakelen, maar moeten we alles verwachten van Christus alleen? Ik merk dat veel dingen voor mij nu op hun plaats vallen. Allerlei dingen waar ik me vroeger tekort in voelde schieten, zie ik nu als dingen die ik waarschijnlijk nooit zal kunnen. Is er genezing mogelijk voor ADD? Hoe moeten we dat zien? Een verwarde moeder.

Hartelijk dank voor uw vraag. Het is een tere vraag, omdat het alles heeft te maken met uw diepste mens-zijn en uw dagelijks functioneren in de maatschappij. Ik zal proberen wat gedachten te formuleren rondom bovengenoemde vraag.

Voordat ik de vraag ga beantwoorden wil ik eerst iets zeggen over ADD. Wat is ADD? “De afkorting ADD staat voor Attention Deficit Disorder. Het gaat hierbij om een stoornis op het gebied van de aandacht - niet het feit dat de persoon in kwestie te weinig of te veel aandacht krijgt, maar dat hij of zij de eigen aandacht slecht kan reguleren. Dit uit zich in een onvermogen om zich voldoende te concentreren wanneer dat nodig is, in de meeste gevallen gecombineerd met een overmatige concentratie op dingen waarin men sterk is geïnteresseerd. Dit laatste wordt hyperfocussen genoemd. Hyperfocussen doe je bijvoorbeeld als je een boek leest en daarbij alles om je heen vergeet. Per persoon kan het onderwerp waarop of de activiteit waarbij gehyperfocust wordt, echter sterk verschillen. Er is dus een gat tussen het vermogen en het uiteindelijk presteren, tussen waar je toe in staat bent en wat je uiteindelijk bereikt. De persoon is snel afgeleid en chaotisch. Belangrijke dingen worden pas op het allerlaatste moment gedaan, veel dingen komen niet af, de persoon komt vaak te laat. ADD’ers hebben alle dagen het gevoel dat zij zich moeilijk tot een taak kunnen zetten, de persoon stelt veel dingen uit tot de volgende dag en ze zijn vaak een beetje dromerig en inactief. ADD wordt meestal onbewust verborgen gehouden door de ADD’er zelf.”

Wanneer wij vanuit de reguliere hulpverlening en psychologie een diagnose hebben gekregen, dan is het raadzaam om deze diagnose in het gebed voor de Heere God neer te leggen. Het zijn immers mensen die ons een “psychologisch naamkaartje” opgeplakt hebben. Uitgangspunt in de bijbelse hulpverlening is altijd: ER IS HOOP! Hoop is immers één van de belangrijkse begrippen in de Bijbel (1 Kor. 13:13; Rom. 15:13; 1 Tim. 1:1). Uw leven is nooit hopeloos; het is nooit te laat voor de mens om open te staan voor verandering. Het is voor alle hulpverlening nodig om “de God van de hoop” te betrekken bij uw diagnose. Vertrouw op “de God van de hoop” en roep Hem aan in uw dagelijkse functioneren.

Het is zeer opmerkelijk dat anno 2010 “opvallend en afwijkend gedrag” steeds meer psychologisch wordt benoemd en verklaard. Daar heb ik in zekere zin grote moeite mee. Om opvallend en afwijkend gedrag vast te stellen, heb je een norm nodig, waaraan je afmeet of iets wel of niet afwijkend is. De norm die de seculiere psychologie hanteert is anders dan de norm die de Bijbel hanteert voor ‘goed’ of ‘afwijkend’ gedrag. De norm van de psychiatrie is gesteld door de mens, vanuit een maatschappij die haar eigen visie heeft op het goed of afwijkend functioneren van de mens in gezin en samenleving. Zij stellen vast wat gezond en ziek gedrag is. Deze norm wordt gevormd vanuit een seculiere visie op het economisch, sociaal, maatschappelijk, lichamelijk, psychisch en spiritueel functioneren. Wat zij als normaal benoemen, is normaal. En wat zij als abnormaal benoemen, is abnormaal met daarbij al hun verklaarbare redenen. Hiermee heeft de psychologie een hogere plaats verworven wat betreft uitspraken over het menselijk functioneren dan de Bijbel. Steeds meer mensen krijgen allerlei “psychologische naamkaartjes” opgeplakt, waar we voorheen nooit van gehoord hebben. Bepaalde personen zijn daar blij mee. Het geeft hen een legitimatie om hun leven niet te veranderen. Je hoort dan de opmerking: “Ik ben nu eenmaal zo, daar zal ik mee moeten leren leven.” Mijn antwoord is dan: “Ieder mens wordt toch opgeroepen tot bekering en levensvernieuwing…(psychisch) gezond of ongezond?” 

Laten we beginnen bij het begin. We leven met elkaar in een gebroken en ontredderde wereld. De huidige situatie van de schepping wordt gekenmerkt door verderf, vergankelijkheid, sterfelijkheid en problemen (Rom. 8:21). Dit alles is het gevolg van die enorme catastrofe in het paradijs: de zondeval (Gen. 3). Ook psychische problemen en het disfunctioneren zijn het gevolg hiervan; dit moeten we niet vergeten. Alle ellende is het gevolg van de zondeval. We hebben ook nu nog te maken met de duivel, die komt om te slachten, te stelen en te verderven (Joh. 10:10). De boze wil niets liever dan ieders leven geestelijk, psychische en lichamelijk te verruineren (Joh. 8:44).

Alle psychische problemen zijn dus het gevolg van de zondeval. Aan veel psychische problemen liggen geestelijke problemen ten grondslag. Mijns inziens kunnen we de psyche zelfs niet scheiden van de geest! Voor alles moeten we bij psychische problemen dus eerst praten over de persoonlijke verhouding ten opzichte van de Heere God. Is de persoon in kwestie al wederomgeboren? Zo niet, dan dienen we daar eerst over te spreken, want zonder wedergeboorte kunnen we ADD –en enig ander (psychisch) probleem– niet aanpakken. Dat geldt voor ieder mens! We hebben Christus nodig, die ons de kracht geeft tot bekering, vernieuwing en verandering (Luk. 4:18-19).

Nu de hamvraag: is er genezing mogelijk? Als antwoord hierop moeten we eerst vaststellen of ADD een ziekte is, of een karakterstructuur met onbijbelse uitingen in bepaalde situaties. Ieder mens heeft bepaalde situaties waarin hij op zijn best functioneert en andere situaties waarin hij op zijn slechtst functioneert, en waarin de verleiding tot zondig gedrag heel groot is. Een diagnose vertelt vaak hoe de gedachtestructuur van iemand in elkaar zit en hoe iemand op bepaalde situaties zal reageren. Zo’n diagnose, of met andere woorden zo’n analyse van het karakter of van het functioneren, betekent niet dat je een aandoening of een ziekte hebt. Veel adviezen die in de psychologie gegeven worden aan mensen met ADD, bevestigen het feit dat omgevingsinvloeden vaak gedragsbepalend zijn. De adviezen richten zich veelal op het doel om de leefomgeving van de ADD’ers te veranderen, zodat er een situatie ontstaat die de sterke kanten van de ADD’ers activeren. Zo geloof ik dat het voor ieder mens goed is om een leefomgeving te creëren waarin de verleiding tot onbijbels of zondig gedrag zo klein mogelijk is (dit begint al in de opvoeding: een kind dat veel behoefte heeft aan structuur, zal een grote verleiding tot zondigen hebben in een chaotische situatie). Daarom kan het voor iemand met een karakterstructuur met de kenmerken van ADD heel goed zijn om gebruik te maken van praktische middelen (als een planbord of een notitieblokje voor adhoc-werkzaamheden). Hiermee kun je voorkomen dat je chaotisch gaat handelen, of helemaal niet tot actie komt vanwege het feit dat je geen overzicht hebt over je werkzaamheden. De vraag is dus: hoe ga je met je diagnose om? Welke betekenis hecht je eraan?  

Persoonlijk ben ik van mening dat symptomen van ADD te maken hebben met een combinatie van factoren die het karakter mede gevormd hebben. In de eerste plaats hebben we te maken met persoonlijke factoren. Ieder mens is immers verschillend. De één is een introvert, de ander is extravert. De één is een dromer, de ander is alerter. Enzovoort. In de tweede plaats genieten we allemaal een verschillende opvoeding. Bijvoorbeeld: in gezin A heeft een kind veel meer “rust, reinheid, regelmaat” dan in gezin B. Dat heeft absoluut gevolgen voor het persoonlijk functioneren in de maatschappij. In de derde plaats zijn we psychisch verschillende mensen. Bijvoorbeeld: Jan is qua persoonlijk veel nerveuzer en zenuwachtiger dan Piet. In de vierde en laatste plaats is er ook een geestelijke factor. Wanneer we wederomgeboren zijn zal daar de dagelijkse vernieuwing van denken zijn. We zijn bereid om door de Heilige Geest gecorrigeerd te worden m.b.t. verkeerd gedrag en verkeerde handelingen. Ook staan we open voor een stukje correctie vanuit onze omgeving. Wanneer we niet wederomgeboren zijn, zullen we onafhankelijk van God ons eigen levertje proberen in te richten.

Als de persoon in kwestie wel mag weten een kind van God te zijn, dan dienen we te spreken over “het praktische christenleven van elke dag.” We kunnen dan spreken over het houden van stille tijd, maar ook het bijbrengen van een stuk discipline (ouderwets gezegd: rust, reinheid, regelmaat). Als je hier vanwege je psychisch functioneren moeite mee heb, zou je  daarvoor een christen-psycholoog kunnen raadplegen. Iemand die zowel de psychische als de pastorale vragen met u kunt bespreken. Iemand met de diagnose ADD heeft tools, handvaten en praktische tips nodig om zijn of haar leven waar mogelijk beter in te richten of te optimaliseren. Zoals gezegd: rust, reinheid, en vooral regelmaat zijn ook hierin vaak de sleutelwoorden. Ik vermoed dat dit waarschijnlijk ook datgene is wat juist problemen oplevert. Om dit wel te krijgen mag je dus zeker gebruik maken van Godvrezende hulpverleners. Het is bovenalles nodig, dat de ADD’er -net als iedere christen-  alles in totale afhankelijkheid van de Heere doet (Joh. 15:5). De diagnose ADD mag immers geen verontschuldiging zijn voor bepaald onbijbels gedrag. Ook de ADD’er heeft zoals ieder mens (dagelijkse) bekering nodig. In dat licht mogen we zeer zeker bidden dat de Heere ons hart en denken vernieuwt, zodat de symptomen steeds meer verdwijnen uit ons leven!

Tenslotte wil ik graag nog een boekje aanbevelen met de titel: “Bijbels herstel voor ADD en ADHD”. Dit boekje is geschreven door de arts Dr. Don Colbert. Vanuit vele jaren ervaring als huisarts -met een specialisatie op het gebied van voeding- schreeft Don Colbert een serie dunne, compacte gidsjes over bijbels herstel voor allerlei veel voorkomende kwalen en aandoeningen. Wereldwijd zijn al miljoenen gezegend door de mix van bijbelse adviezen en bemoediging, medische informatie en praktische gezondheidstips. Dit compacte en makkelijke leesbare boekje bevat informatie om mensen te helpen de negatieve effecten van ADD en ADHD te beperken en overwinnen. Don Colbert bemoedigt u om vanuit Gods perspectief te kijken naar uzelf en te blijven vertrouwen op een hoopvolle toekomst. De schrijver reikt zowel geestelijke als praktische tips en adviezen aan.

Kand. A. Baan

Dit artikel is beantwoord door

kand. A. C. (Arjan) Baan

• Geboortedatum:
  26-05-1973
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Sliedrecht
• Status:
  Inactief

5 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven