Rechtvaardigheid en barmhartigheid van God lijken tegenstrijdig

Beste dominee, in mijn kerk wordt vooral gepreekt vanuit de bijbel en ook zijn er leerdiensten a.d.h.v. de catechismus. Maar wat ik wel eens mis is uitleg aangaande de artikelen van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Het valt niet mee om dit in m'n eentje te bestuderen, daar er weinig boeken over geschreven zijn. Kunt u mij misschien iets zeggen over een artikel van de NBG waar ik tegenaan loop?

Namelijk artikel 20 NGB: De rechtvaardigheid en barmhartigheid van God. Dit lijkt voor mij zo tegenstrijdig, maar beiden zijn tóch eigenschappen van een volmaakte God? Hoe moet ik dit zien? Rechtvaardig is wanneer wij allen verloren gaan. Barmhartig is de verlossing die God biedt door Jezus Christus. Hoe zit dat dan?

Ik ben er blij mee dat jij de moeite neemt om de artikelen van de Nederlandse Geloofsbelijdenis te lezen en te doordenken. Tweedehands boeken hierover zijn bij antiquariaten en op rommelmarkten wellicht best wel goed te vinden. Ik heb zelf verklaringen van de predikanten W. L. Tukker, H. Veldhuizen en R. H. Kieskamp, J. Koopmans, R. van Laar en div.: "Altijd bereid tot verantwoording".

Als het gaat over God, die barmhartig en rechtvaardig is, verwijs jij naar artikel 20. Artikel 20 borduurt echter verder op artikel 16. Vergelijk ook vraag en antwoord  11 van de Heidelbergse Catechismus. In de formulering van de vraag: "Is God dan ook niet barmhartig?" en van het antwoord: "God is wel barmhartig, maar Hij is ook rechtvaardig..." ligt één van de oorzaken van misverstanden. Als je let op mijn cursiveringen, dan springt sneller naar voren dat het hier lijkt te gaan om twee parallelle deugden van God, die ook in tegenspraak met elkaar lijken te zijn. Er zijn nog altijd kerkmensen die er teveel een tegenstelling in horen. Nog een stapje verder en het gaat in de richting van twee verschillende gezichten van God. God is liefdevol en barmhartig, maar denk erom (en dan komt er een wijsvinger van de dominee bij) Hij is ook streng en rechtvaardig.

Wie deze kant opgaat komt in de mist van de onzekerheid en de angst terecht. De EENVOUD GODS (artikel 1 NGB)  raakt uit het zicht. God is niet dubbel. Gods barmhartigheid en Gods rechtvaardigheid zijn geen twee zelfstandige eigenschappen van God die naast elkaar staan. Nog erger wordt het als de verkiezing alleen met Gods genade en liefde wordt verbonden en de verwerping alleen met Gods rechtvaardigheid en toorn. Nee die kant moet het niet op.

Bedenk altijd: Gods wezen is één: God is Liefde. God is niet barmhartig ondanks het feit dat Hij rechtvaardig is. Nee, Hij is liefde en genade juist omdat Hij rechtvaardig is. Sion wordt door recht (niet verdoemd, maar juist) verlost! "Verlos mij naar Uw gerechtigheid!", roepen de psalmist, Paulus en Luther uit. En jij mag dit ook bidden!

Het is niet de bedoeling van de Catechismus en de NGB om twee eigenschappen van God tegen elkaar uit te spelen. Nee, het gaat er juist om, om te laten zien dat de toorn van God over de zonde een rechtvaardige reactie is op het feit dat we zijn liefde vertrappen en zijn verbond schenden. De toorn van God is de vurige spits van versmade liefde.

Het heerlijke Evangelie is dat God vanwege zijn barmhartigheid-en-rechtvaardigheid-in-één zijn lieve Zoon niet gespaard heeft, maar Hem voor ons heeft overgegeven. De toorn van God over onze zonden kwam op Hem neer. Jezus Christus droeg de straf, hoewel Hij zelf onschuldig was. Dit is in óns oog niet rechtvaardig, maar hier blijkt ten volle dat God in zijn liefde en rechtvaardigheid EEN is. Zo begrijp je beter de uitdrukking "de wonderlijke ruil": Christus neemt mijn ongerechtigheid op zich en ik ontvang van Hem Zijn gerechtigheid.

Je mag dus nooit over God denken los van Jezus Christus. Maar dan moet je niet alleen de barmhartigheid Gods met Christus in verband brengen, maar ook de rechtvaardigheid Gods. Ik vrees dat dit laatste vooral nog steeds te veel gebeurt in onze traditie. Het heeft veel schade aan het geestelijk leven veroorzaakt.

Er zijn twee verkeerde denkbeelden over God die we moeten bestrijden: Ten eerste dat God een 'softe' God is, wiens beroep het is om altijd maar te vergeven. Een lievige goeiige grootvader, die het kwaad wel door de vingers ziet. Ten tweede dat God los van Christus in zijn toorn verzelfstandigd wordt tot een dreigende grillige God, waar je maar nooit van weet waar je aan toe bent. Een God om vooral bang voor te zijn. Een boeman waar sommigen kiekeboe mee gaan spelen.

God is dus rechtvaardig in (niet: naast) zijn barmhartigheid en barmhartig in zijn rechtvaardigheid. God is EEN. Daarom is eenvoud  (neig mijn hart en voeg het saâm; concentratie op)  kenmerk van de vreze des Heeren..

Ik hoop dat je dus niet in de mist en de verwarring blijft steken.

Ds. L. W. Smelt

Dit artikel is beantwoord door

Ds. L.W. Smelt

• Geboortedatum:
  01-06-1954
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Bodegraven
• Status:
  Inactief

46 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven