Anekdotes in preken

Wat mij meer en meer het met stichting beluisteren van preken bemoeilijkt, is het hoge anekdote-gehalte van veel preken. Men strooit het ene verhaaltje na het andere verhaaltje door de exegese en toepassing. En sommige van die anekdotes zijn zo bekend en gerecycled dat je ze keer op keer bij verschillende predikanten kunt beluisteren. Men is wel erg druk met illustreren; het begint inmiddels op reli-cabaret te lijken. Allemaal van het genre “zo kende ik eens een...” en “ooit was er eens een…” Voor voorbeelden zie de clickbait op Evangelieherauten. Mijn toon is scherp, dat realiseer ik me, maar hoe ga ik hier mee om?

Beste vraagsteller, 

Je geeft aan dat je toon scherp is, maar zeker niet te scherp. Ik ben het namelijk helemaal met je eens. Zelf signaleer ik ook wat je opmerkt. Je noemt het Youtubekanaal Evangelieherauten. Daar worden korte stukjes uit preken geknipt met anekdotes waardoor de focus heel sterk op smeuïge verhaaltjes komt te liggen. Op die manier wordt dan geprobeerd de aandacht te trekken van degene die op het Youtubekanaal aan het kijken is. Als ik dergelijke fragmenten beluister, denk ik soms: er wordt heel wat afgekletst op de preekstoel. Ik hoop dat ik hier zelf voor bewaard mag blijven. Ook ik gebruik weleens iets ter illustratie, maar dan altijd met het doel om de boodschap van de tekst zo helder mogelijk over te brengen. 

Mijn hoogleraar homiletiek (preekkunde) waarschuwde ervoor om te veel verhaaltjes te gebruiken. Hij signaleerde jaren geleden al: vaak gaan de mensen met het verhaaltje naar huis en laten ze de boodschap liggen. Als we als predikanten denken dat zelfs de verkondiging moet worden 'opgeleukt' dan zitten we echt naast en halen we de verkondiging op een bedenkelijke manier naar beneden. 

Een heel bekende en beproefde omschrijving van de prediking is: de uitleg en toepassing van Gods Woord. In de verkondiging moet God Zelf aan het woord komen. Als prediker heb je de hoge roeping om Gods mond te zijn. Juist waar we vooral met verhaaltjes komen, dreigen we meer zelf aan het woord te zijn dan God aan het woord te laten. Als verhaaltjes moeten gaan verdoezelen dat een prediker weinig werk gemaakt heeft van de exegese -en ik vrees dat dit nog soms echt aan de orde is- dan is er echt iets grondig mis met onze preken.

"Het fluweel van de preek moet niet bestaan in allerlei interessante verhaaltjes maar uit een grondig exegetiseren van de tekst die dicht bij de mensen gebracht wordt"

Ik zeg het in het besef dat ik zelf ook gemakkelijk op dit punt de mist in kan gaan. Om het met woorden van één van mijn andere leermeesters te zeggen: zoals een juwelier een sieraad uitstalt op een juwelen kussentje om de schoonheid van het sieraad des te meer te laten uitkomen, zo is de preek het fluwelen kussentje waarop het sieraad van de tekst ligt. Het is niet erg als de mensen de preek vergeten, als ze maar met de bepreekte tekst naar huis gaan, zo zei hij. Het fluweel van de preek moet niet bestaan in allerlei interessante verhaaltjes maar uit een grondig exegetiseren van de tekst die vervolgens zo dicht mogelijk bij de mensen gebracht wordt. Daar kan een illustratie soms behulpzaam bij zijn, maar met mate. 

Als predikant dien je de gemeente het best met een preek die gebaseerd is op zorgvuldige exegese. Dat kost ook tijd en laat die tijd aan predikers ook gegund worden zodat ze hun gebrek aan tijd niet hoeven te verbloemen met smeuïge verhalen... Misschien was ik ook een beetje scherp, maar ik denk dat je iets signaleert waar we wel wat meer verontrust over zouden mogen zijn. De nood van de kerk is doorgaans de nood van de prediking. Het mag ons als predikers wel des te meer aansporen met onze woorden op de kansel heel zorgvuldig te zijn, opdat wij zelf aan die nood niet zullen bijdragen: we hebben immers Gods mond te zijn! Ik kan alleen maar zeggen: dank voor je vraag. Wat mij betreft, was het echt een wake-up call.

Ds. H. Peet