Welke Bijbelvertaling gebruiken?

Kunt u een advies geven over welke Bijbelvertaling ik kan en mag gebruiken? Ik ben geen tegenstander van de Statenvertaling, maar vind het taalgebruik wel erg ouderwets. Ik lees de Herziene Statenvertaling vrijwel altijd en dat is een stuk begrijpelijker. Toch hoor ik via de krant, etcetera, geluiden dat de HSV een pijl van satan is (niet rechtstreeks zeggen ze dat, maar dat maak ik er wel uit op, bijvoorbeeld in een artikel over de toogdag van de Gereformeerde Bijbelstichting). Is dit werkelijk zo? Ook wordt gezegd dat je moeite zou moeten doen om de Bijbel te lezen; de Bijbel is niet bedoeld om direct te begrijpen. Maar is het dan zo dat het taalgebruik inderdaad ouderwets moet zijn?

Beste vraagsteller,

Bedankt voor je vraag, ik begrijp hem volkomen. Maar eerlijk gezegd word ik hier gewoon verdrietig van, dat je deze vraag moet stellen. Ik zal proberen uit te leggen wat ik hiermee bedoel.

De vraag naar een verantwoorde Bijbelvertaling is een belangrijke en serieuze vraag. Helaas is er veel strijd over gerezen onder degenen die de Statenvertaling waarderen. Dat er verschil is in Bijbelvertalingen, dat is duidelijk. Dat er verschil is in vertaalprincipes en -methodes eveneens. Dat daarom niet elke Bijbelvertaling even betrouwbaar en geschikt genoemd kan worden als je het afmeet aan de vraag: hoe nauwkeurig wordt de grondtekst weergegeven – daarover hoef ik naar ik hoop niet al te veel woorden te gebruiken.

Ds. Korving over de (H)SV in het programma 'Pastorie online'
 

Bijbelvertalingen richten zich soms op bepaalde doelgroepen van lezers en soms past men de stijl en het woordgebruik en zinsbouw daar zo sterk op af dat het ten koste gaat van de zorgvuldigheid, betrouwbaarheid en eerbied. Een sprekend voorbeeld daarvan is de zogenaamde Straatbijbel, Bijbel in straattaal waarvan gedeelten van Genesis en Markus bekend zijn. Het doel is goed (hoe bereik je ‘the man in the street’ met de Bijbel), maar het middel kan ik niet aanbevelen. Men offert de zorgvuldigheid en nauwkeurigheid in de vertaling dan op aan de gemakkelijkheid waarmee het begrepen zou kunnen worden. 

Hiermee heb ik meteen twee belangrijke uitgangspunten benoemd voor elke verantwoorde Bijbelvertaling: betrouwbaarheid en verstaanbaarheid.

Beide uitgangspunten hebben direct te maken met het bijzondere karakter van het boek (beter de 66 boeken) van de Bijbel. Het is Gods geïnspireerde Woord, dus daar dienen we zorgvuldig en eerbiedig mee om te gaan. Met dit Woord wil God ons bereiken, dus God Zelf wil verstaanbaar bij ons overkomen. 

"De schoen wringt bij de verabsolutering van de Statenvertaling als de enige vertaling die God ons heeft gegeven. Men plaatst de SV op gelijke hoogte met Gods Woord."

 

De Bijbel in straattaal offert de betrouwbaarheid op aan de verstaanbaarheid. De GBS offert de verstaanbaarheid op aan de betrouwbaarheid. Je verwijst zelf naar de GBS en naar uitspraken die op een GBS toogdag zijn gedaan, die ik niet graag voor mijn rekening neem. De GBS doet ongetwijfeld goede dingen, zoals gratis Bijbelverspreiding. De schoen wringt echter bij de verabsolutering van de Statenvertaling als de enige vertaling die God ons heeft gegeven. Men vereenzelvigt het bewaren van Gods Woord (dat is onze Bijbelse opdracht) met het bewaren van de Statenvertaling, terwijl dat twee verschillend dingen zijn. Wie die twee namelijk vereenzelvigt, plaatst de Statenvertaling op gelijke hoogte met Gods Woord. Gods Woord is dan geen kritische instantie meer waaraan ook de Statenvertaling telkens getoetst moet worden. We hebben de Statenvertaling, dus tot de wederkomst hoeft er verder niets meer te gebeuren op het gebied van Bijbelvertaling. Ook doet men net alsof het onderzoek van de Bijbel na 1637 niets bijzonders meer heeft opgeleverd. Dat kun je gerust negeren.

Nu is er niets mis met liefde voor de waardering van de Statenvertaling. Maar men is inmiddels ook gehecht aan het verouderde taalgebruik alsof dat ineens plechtiger, eerbiediger en zelfs heiliger is dan algemeen beschaafd en goed verzorgd Nederlands. Er is een cultuurtje rond de Statenvertaling ontstaan -om niet te zeggen een cultus- dat men zo graag bewaart. Ook hier wordt het gevaarlijk, want het bewaren van het cultuurtje en sfeertje wordt een doel op zichzelf. De ontoegankelijkheid van de Bijbel door verouderd taalgebruik wordt zelfs als een pre of zuiver kenmerk gezien. Het zou immers niet de bedoeling zijn dat je Gods Woord zou begrijpen. Dat er een extra (en onnodige) hindernis voor het verstaan van de Bijbel in stand wordt gehouden deert hen niet. 

Ik noem het zonde en gebrek aan eerbiedige omgang met de Bijbel. Want de suggestie wordt gewekt dat God Zelf in Zijn openbaring bij voorkeur gebruik zou maken van verouderd en plechtstatig taalgebruik. Het tegendeel is echter het geval in Gods Woord. God heeft Zich verstaanbaar geopenbaard in voor de toenmalige mensen normaal spraakgebruik. Men doet dus geen recht aan de aard van Gods openbaring als men in de vertaling -of in een herziening van een goede en betrouwbare vertaling- niet of nauwelijks de verstaanbaarheid in goed verzorgd hedendaags Nederlands meeweegt.

"De suggestie wordt gewekt dat God Zelf in Zijn openbaring bij voorkeur gebruik zou maken van verouderd en plechtstatig taalgebruik. Het tegendeel is echter het geval."

 
Ondertussen begint de  versnippering onder de aanhangers van de Statenvertaling nu al zichtbaar te worden: straks is er namelijk de huidige Statenvertaling (uitgave Jongbloed of GBS, die in feite een tekstuitgave uit de 19e eeuw is…), die zal in gebruik blijven bij de Oud Gereformeerde Gemeenten en anderen die vanwege de donkere tijden geen punt of komma durven aan te passen. Dan is er straks de nieuwe editie die het Nederlands Bijbelgenootschap gaat verzorgen (Statenvertaling 2027). Daarnaast is er straks de enigszins aangepaste GBS-editie die minimaal en marginaal enige taalkundige aanpassingen wil doorvoeren. Na rijp beraad heeft men besloten het woord ‘mitsgaders’ aan te passen. De echte bezwaarden zullen zelfs hierbij zeggen: Waar gaan we heen? Persoonlijk zeg ik: waar zijn we mee bezig? En er is inmiddels sinds december 2010 de Herziene Statenvertaling. 

De zwakte van de reformatorische gezindte komt aan het licht: iedere subgroep zijn eigen Bijbelvertaling en we vechten elkaar dood tot op de laatste vierkante millimeter. Er is niets mis met een voorkeur en voorliefde voor bijvoorbeeld de Statenvertaling of de Herziene Statenvertaling. Persoonlijk gebruik ik ze beide met zegen. De Statenvertaling omdat die in onze gemeente wordt gebruikt, de HSV omdat die beter de balans houdt tussen betrouwbaar en verstaanbaar. 

Over vertalen zou nog veel te vertellen zijn en te vragen, zoals de vraag of strikt letterlijk vertalen altijd de meest zuivere vertaling oplevert? Daar ga ik nu maar niet op in. 

Om op je vraag terug te komen: ik ben oprecht bedroefd over het onheilige vuur waarmee wordt gestreden om de Statenvertaling te bewaren en de HSV te diskwalificeren. Ik sluit af met: Lees je Bijbel en bid elke dag of de Geest je in alle waarheid zal leiden.  

Met vriendelijke groet,
Ds. H. Korving