Heilig Avondmaal en liefdemaaltijden

Is er een verschil tussen het Heilig Avondmaal en de zogenaamde liefdemaaltijden? Komt dit verschil ook in de Bijbel al naar voren, of kunnen we dit weten uit buitenbijbelse bronnen? Ik vraag me dit af omdat ik de laatste tijd gesprekken heb gehad over wat het Heilig Avondmaal is en wie er mag aangaan aan het Avondmaal.

In de vroege kerk kende men het gebruik om het Heilig Avondmaal te combineren met een gezamenlijke maaltijd, een zogenaamde liefdemaaltijd (agapè). In de Bijbel vinden we daarvan sporen in Handelingen 2:46; 1 Korinthe 11:20-34; Judas 12. De liefdemaaltijden waren gewone maaltijden waarbij de onderlinge zorg in liefde tot uiting kwam; de meer bedeelde gemeenteleden verzorgden het eten en drinken, om samen met de minderbedeelden de maaltijd te houden. Aan de tafel vallen verschillen weg en komt tot uiting dat de gelovigen één zijn in de genade van de Heere Jezus Christus Die omwille van de Zijnen arm is geworden, terwijl Hij rijk was, opdat zij door Zijn armoede rijk zouden worden (2 Korinthe 8:9). Het Heilig Avondmaal werd gevierd als afsluiting van de maaltijd.

De kerkvader Tertullianus (160-220 na Christus) schrijft over die liefdemaaltijden:

“Is het nu zo wonderlijk dat zulk een liefde als bij ons gevonden wordt, ons ertoe brengt samen te eten? Onze maaltijd toont in zijn naam al wat hij inhoudt: men noemt hem agapè, met een Grieks woord dat liefde betekent. Welke de kosten hiervan ook zijn mogen, wij geloven dat het winst is om zich in naam van de vroomheid uitgaven te getroosten, daar wij met die verklaring allen, ook de armen gedachten. Waar de beweegreden voor onze maaltijd eerbaar is, houdt het er dan voor, dat wat er verder plaats heeft, daaraan beantwoordt en uit godsdienstige overwegingen voortvloeit. Men plaats zich niet eerder aan tafel dan nadat men zich door het gebed tot God heeft verkwikt. Men eet, zolang men honger heeft; men drinkt zoals het eerbare mensen betaamt. Men verzadigt zich als degenen die weten, dat zij ook ’s nachts God moeten aanbidden. Men spreekt in het bewustzijn dat God hoort. Nadat men zich de handen heeft gewassen en de lichten heeft ontstoken, wordt ieder uitgenodigd om Gods lof te verkondigen, hetzij uit de heilige Schriften of zoals het hart hem ingeeft. De maaltijd eindigt, zoals hij begonnen is met gebed.”

Ook het Heilig Avondmaal zelf kan met recht een liefdemaal genoemd worden. Hoe kenmerkend komt het woord “liefde” ook in het formulier telkens weer terug. Het begint met de aanhef “geliefden”; we onderzoeken ons hart of wij zonder enig huichelen in waarachtige liefde en eensgezindheid met onze naaste willen leven. Wij worden herinnerd aan en verzekerd van de liefde en trouw van de Heere voor de Zijnen. Allen die door het waarachtige geloof in Christus ingelijfd zijn, vormen samen door broederlijke liefde één lichaam, omwille van Christus, hun geliefde Zaligmaker Die hen zo bijzonder heeft liefgehad. Door het geloof in de geliefde Zoon van God, mogen zij zich geliefde kinderen en erfnamen van de Vader weten, Die in alles naar lichaam en ziel voor hen zal zorgen.

Van harte zal ik voor je bidden opdat de Heere Jezus Christus door het geloof in je hart zal wonen en je in de liefde geworteld en gefundeerd mag zijn. 

Met een liefdegroet,
Ds. D. M. Elsman