Exodus-datering

Aan dr. Paul. N.a.v. uw antwoord op vragen rondom de Exodus-datering richt ik deze vraag tot u. U geeft aan dat u de bewijzen voor de latere datering zwak vindt en dus de vroege datering (15e eeuw) waarschijnlijker acht. Nu las ik recent over de gevonden vloektablet op de berg Ebal, waarin de naam van God YHWH op vermeld wordt en dat dit nu het oudste Hebreeuwse schrift is dat tot nu toe is gevonden. Het voorheen vroegste geschrift werd gedateerd op 1000 voor Christus.

De inscriptie op dit vloektablet is 200 tot 400 jaar ouder dan de hiervoor oudste en is dus bewijs voor zowel de joodse aanwezigheid als vroege joodse geletterdheid in 1400-1200 voor Christus. Is dit dan ook niet een extra overtuigend bewijs dat uw visie op de vroege Exodus-datering juist is en de 15e eeuwse datering nog waarschijnlijker maakt?

Beste vraagsteller,

Het korte antwoord op de vraag is: ja. Maar er zijn nog wel onzekerheden en ik gebruik in dit verband liever het woord argument dan bewijs of overtuigend bewijs. De tekst van het tablet is onlangs in een wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd, maar niet alle geleerden zijn overtuigd van de juistheid van de interpretatie.

Volgens Jozua 8:30-35 heeft Israël een ceremonie uitgevoerd op de bergen Ebal en Gerizim, in het centrum van het land, bij Sichem. Mozes had daartoe de opdracht gegeven in Deuteronomium 27. Op de eerste berg moesten vervloekingen uitgesproken worden, op de tweede berg zegeningen.
 
In de periode 1982-1989 leidde archeoloog Adam Zertal archeologische opgravingen in deze regio. Hij vond overblijfselen van een altaar op de berg Ebal. Dit zouden restanten kunnen zijn van het altaar van Jozua of van een latere versie van dit altaar.

Bij opgravingen wordt veel aarde verplaatst en de organisatie Associates for Biblical Research heeft in recente tijd de afvalbergen van de opgraving van Zertal grondig onderzocht, in de hoop nog iets belangrijks te ontdekken. Dat resulteerde in december 2019 in de vondst van een klein loden plaatje, met letters erop aan de buiten- en binnenkant. Na grondig onderzoek is een wetenschappelijk artikel verschenen in “Heritage Science” (mei 2023). De officiële titel van het artikel is: Stripling, S., Galil, G., Kumpova, I., Valach, J., van der Veen, P.G., Vavrik, D. “You are Cursed by the God YHW”: An Early Hebrew Inscription from Mt. Ebal. Herit Sci 11, 105 (2023).

Zoals uit de titel blijkt, betreft de tekst een vervloeking, en dit past goed bij de berg waarop dit tablet is gevonden. Een team van onderzoekers heeft 48 letters ontcijferd en men stelt de volgende vertaling voor: "U bent vervloekt door de God JHW, vervloekt. U zult sterven, vervloekt – vervloekt, u zult zeker sterven. Vervloekt bent u door JHW – vervloekt."

Een dergelijke tekst komt bij ons waarschijnlijk vreemd over, maar de inhoud past wel bij vervloekingsteksten in andere landen in het Midden-Oosten. Denk ook aan Bileam die ingehuurd werd door koning Balak om de Israëlieten te vervloeken (Numeri 22-24). Een tablet met daarop een vervloeking wordt ook wel een “defixio” genoemd.

De naam JHW is een verkorting van JHWH (Engelse schrijfwijze YHWH), waar meer voorbeelden van zijn.

Galil, een van de auteurs van het artikel, meent dat de inscriptie dateert uit het eind van de 13e eeuw voor Christus, te vergelijken met de datering van de Egyptische Merneptah-stele (ca. 1208 v.Chr.), maar de andere auteurs menen dat de inscriptie ouder kan zijn.

De inscriptie is in ieder geval enige eeuwen ouder dan andere gevonden Israëlitische teksten en duidt op bewoning in het gebied van de bergen Ebal en Gerizim. Daarmee vormt de vondst inderdaad een argument voor een vroege datering van de uittocht uit Egypte en de intocht in Kanaän.

Het is echter wel belang te beseffen dat de inscriptie in het proto-Kanaänitische schrift (geen Hebreeuwse letters) erg moeilijk te ontcijferen is. Diverse andere geleerden reageren kritisch, zoals vaak het geval is bij nieuwe vondsten. De organisatie ABR heeft aangekondigd in het blad “Bible and Spade” van eind juni 2023 een uitgebreide toelichting te schrijven. De discussie zal nog wel enige tijd voortgaan. 

Voor de datering van de uittocht zal het voor veel lezers eenvoudiger zijn om uit te gaan van 1 Koningen 6:1, waar staat dat Salomo begon met de bouw van de tempel in het 480e jaar na de uittocht. En daarmee komen we uit in de 15e eeuw.

Wat het uitspreken van vervloekingen betreft, zoals gebeurt in het gevonden tablet, is het van belang Jezus dringende raad op de volgen: “Zegen hen, die u vervloeken” (Lukas 6:28).

Prof. dr M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

262 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven