Klassieke rolverdeling van man en vrouw

De man brengt geld in het laatje, de vrouw verzorgt de kinderen en het huis. Zo is het beeld dat vaak heerst in reformatorisch Nederland (en daarbuiten ook wel natuurlijk) en ik vraag me af waar dat nu precies op is gebaseerd. Het verbaasde me dat de Bijbel zich hier niet op die manier over uitlaat. Natuurlijk zijn er een aantal teksten over de rollen van mannen en vrouwen in het huwelijk, voornamelijk wat betreft seksualiteit in de Korinthebrief bijvoorbeeld. Verder worden gevallen van vrouwen die hun kinderen goed opvoeden en hun huis goed regeren geprezen, maar deze dingen worden ook geprezen bij mannen.

Heel duidelijk is Genesis: Eva is als een hulp tegenover Adam. Ook in de brieven van Paulus vinden we een hiërarchie, waarbij de man het hoofd van de vrouw is, met name wat betreft geestelijk onderwijs. Maar mij gaat het om de rollen in het huishouden; die vind ik niet sterk uitgelijnd in de Bijbel, laat staan dat het dit karakteristieke beeld van man als geldverdiener en vrouw als (ver)zorger zou bevorderen.

Ik wil benadrukken dat de rolverdeling vaak natuurlijk zo uitkomt en dat wil ik ook zeker niet afkraken. Mannen zijn vaker geschikt voor fysiek werk en vrouwen vaker voor zorgzame taken. Maar wanneer dat in een huwelijk andere talenten beschikbaar zijn, zie ik geen reden om die rollen anders in te vullen, bijvoorbeeld wanneer de vrouw arts wordt met een goed inkomen, of de man door een handicap veel thuis is en beter met de kinderen kan (ik noem maar even wat).

Daarom de vraag: wie heeft bepaald dat deze klassieke rolverdeling de norm is?

Interessante vraag, waarop eigenlijk maar één, bijna al te simpel, antwoord mogelijk is: “Ik zou het niet weten!” En dat heeft hier mee te maken...

Allereerst noem je zelf al een aantal (overigens selectieve) Bijbelplaatsen, die in een bepaalde richting zouden (moeten) wijzen, waarbij de rolverdeling ogenschijnlijk al vast zou liggen, zonder daarbij expliciet te verwoorden wélke rol een man of vrouw in gezin of maatschappij bijbels verantwoord zouden moeten innemen in het algemeen en binnen reformatorische kringen in het bijzonder.

1. Fysiek zijn er, terecht opgemerkt, al grote verschillen. Alleen daarom vind ik een uitspraak als “mannen en vrouwen zijn gelijk” volstrekt inhoudsloos. Mannen en vrouwen zijn nu eenmaal niet gelijk in denken, voelen, of fysieke bouw (nog afgezien van de vraag, welke rol of geaardheid bepaalde mensen zichzelf willen toekennen). “Mannen en vrouwen zijn niet gelijk – ze zijn gelijkwaardig.” Dat neemt niet weg dat bepaalde ‘mannelijke’ functies heel goed of juist beter of misschien zelfs alleen door een vrouw gedaan kan worden. Een vrouw als arts, als chirurg, buschauffeur. Oké, het was even wennen, maar dan nog... Trouwens, vrouwen zijn vanwege hun Fingerspitzengefühl (niet zo lomp als wij mannen), over het algemeen beter in staat tot zeer verfijnd precisiewerk.

2. Cultuurbepaald of cultuurbepalend..? Een zekere rolverdeling wordt ook bepaald door de cultuur van een land of volk. Met de opkomst van ‘gastarbeiders’ in de jaren zestig en zeventig zag ik in mijn woonplaats nog wel eens hoe Hassan op het trottoir tientallen meters vóór zijn vrouw uitliep, wat een nogal vrouwonvriendelijk beeld opriep. Wat velen echter niet wisten, was dat Mina er thuis de wind onder had. Soms gebruik ik dit voorbeeld tijdens een huwelijksgesprek en verbind het aan de relatie van Abraham en Sara. Abraham was weliswaar grootvorst over zijn kudden (buiten), maar Sara was -zoals haar naam al zegt- ‘vorstin’ in het tentendomein. Het beeld van Hassan en Mina is natuurlijk al lang geleden achterhaald en drastisch veranderd, zo niet verwesterd. Neemt niet weg dat in bepaalde culturen vandaag nog altijd een haast overtrokken rolverdeling zichtbaar is. Het hoofddoekjesverhaal in Iran spreekt boekdelen. Dat vrouwen in Irak  niet mochten autorijden of alleen de straat op mochten, tenzij onder begeleiding van een neef of broer... de taliban opnieuw in Afghanistan... we praten over de 21e eeuw!

3. Je kunt je afvragen in hoeverre bepaalde ogenschijnlijk ‘bijbelse’ teksten (doorgaans uit hun verband getrokken) gebruikt zo niet misbruikt worden, om bepaald rolpatronen in stand te houden, veelal door mannen. Ikzelf heb me er nooit voor geschaamd om mijn vrouw een avond rust te geven, te koken, boodschappen te doen en voor de kinderen te zorgen, wat mijns inziens volstrekt bijbels is, nog los van het grote gebod om mijn naaste lief te hebben als mijzelf. Ben ik minder mannelijk als ik taken overneem, of ben ik dan juist ‘meer mans’? Zeg het maar! 

4. Illusie in standhouden. Als vierde denk ik dat hier zeker ook meespeelt dat we elkaar bepaalde rolpatronen (kunnen) aanpraten en/of in stand houden. “Mannen mogen niet huilen, mannen moeten zich als de sterkere presenteren; mannen kunnen niet zus en mannen doen zo... vrouwen zijn per definitie voedsters, verzorgsters, troosters”... enz. enz. 

Je begrijpt inmiddels, dat ik op de vraag “Wie heeft deze rolverdeling bepaald?” geen ander antwoord kan volgen dan: “Geen flauw idee!” Of moet ik zeggen: “Dat bepalen wij zelf”?! Dat er altijd weer (vooral) mannen zijn, in alle culturen en religies wereldwijd, die graag een bepaalde illusie in stand willen houden, doorgaans om minder duidelijke redenen, mag duidelijk zijn. Misschien zijn díe mannen wel de echte mietjes...

Tenslotte nog dit. De ‘gewaagde’ tekst, die je uit Genesis (en het huwelijksformulier) weghaalt behoeft absoluut nadere toelichting en uitleg. Eva wordt nergens weggezet als hulpje (met een j geschreven) van Adam. Nee, zij is hulpe. En dat nota bene tegenover de man. Dat betekent im Grunde dat -zónder Eva- Adam (wij mannen!) ‘hulpe’-loos is.
 
Eerlijke exegese, inclusief 2000 plus jaar psychologiestudie, laat zien, dat een man echt niet alles kan, terwijl een vrouw absoluut niet kan multi-tasken. Onze hersens -dat geldt voor mannen én vrouwen-  kunnen nu eenmaal slechts één ding tegelijk ‘tasken’, omdat je nu eenmaal maar op één scherm tegelijk kunt kijken. Wat dat betreft kunnen we, in het kader van rolverdeling, veel leren van de voortreffelijke studie van David A. Sousa, “How the brain learns”. (Trouwens, dat vrouwen wel sneller kunnen processen, heeft fysiek te maken met de voor mannen noodzakelijke vortex-transpositie in de hersenen - het voortdurend ‘over de brug’ moeten voor het uitwisselen van data tussen beide hersenhelften. Maar dat is een ander verhaal).
 
Man en vrouw zijn in bijbels perspectief, zoals in de scheppingsorde duidelijk aangegeven, elkaars complement (= aanvulling ). Ze hebben elkaar nodig. En als het goed is zijn man en vrouw daarbij óók altijd elkaars compliment.
 
Dat mag zijn ultieme verwezenlijking vinden in de liefdesdaad. Zoals ik in bijna elk trouwgesprek niet nalaat te wijzen op dit mooie stukje scheppingsgegeven: het tegenover van Eva draagt ook de bijzondere notie in zich, dat -anders dan in het dierenrijk- man en vrouw tijdens de seksuele gemeenschap in staat zijn elkaar in de ogen te kijken...

Vriendelijke groet,
Ds. M. F. van Binnendijk, 
Stadskanaal

Dit artikel is beantwoord door

Ds. M.F. van Binnendijk

• Geboortedatum:
  30-11-1963
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Stadskanaal
• Status:
  Actief

170 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven