Broer is hypochonder

Ik kan er niet meer mee omgaan. Dat waren mijn woorden naar mijn volwassen broer toe. Hij projecteert schuldgevoelens keer op keer naar ons. Al zijn fysieke klachten vallen in het niets in vergelijking met zijn mentale problemen. Maar die erkent hij niet. Dus mijn lijf schreeuwt om waarheid. Ik kan er niet meer tegen. Telkens denk ik zijn brommer te horen, of gaat de telefoon. Mijn gezin is alvast op vakantie en ik sluit me ‘s avonds op met de gordijnen dicht en ga in bed liggen, want dan staat hij weer voor de deur. Van een sociaal isolement is hij naar het 24/7 inplannen gegaan. Hij vlucht zijn huis uit. En twee keer per week bij ons op bezoek komen is voor hem te weinig. Hij wil elk gat opvullen. Zijn grootste probleem: hij is eenzaam, zo verschrikkelijk eenzaam. Dat je eenzaam kunt zijn te midden van velen, dat snapt hij nog wel, maar dat je alleen ook gelukkig kunt zijn niet. Eén avond avond alleen is al teveel. Er is ook hoop! Na vele jaren anti-kerk heeft hij daar nu een klein plekje gevonden sinds een half jaar. Maar iedereen die hij spreekt en ook maar een beetje open staat voor gesprek, daar komt zijn negatieve benadering overheen; zijn klachten. Hoe erg zijn leven is, hoe wreed zijn ‘gezichtsvermogen’ zijn leven kapot maakt. Want dat is zijn fysieke beperking: lichtflitsen of puntjes zien. Ja, ik snap wat de gevolgen kunnen zijn, verschrikkelijk! Ongeacht de oorzaak. Maar dat hij al bijna een jaar de ogen uit zijn kop jankt, dat heeft volgens hem geen psychische oorzaak. Maar ondertussen is hij nog nooit op tijd op zijn werk gekomen en laat hij stiekem zijn vakantie-uren als ziekteverzuim uitbetalen. Dat hij in de verte dingen scherp ziet, maar wel klaagt dat hij een te kleine tv heeft. Twee jaar klagen over de staat van zijn huis, maar er nooit iets aan doen. Hij is precies mijn moeder: depressief, nu al negen jaar geleden overleden, alcoholiste. Gelukkig drinkt hij niet en rookt hij niet meer. Maar als de zon schijnt (het licht is überhaupt te fel) dan kan hij zijn huis niet uit, hij verdraagt het licht niet. Hij gaat de deur wel uit, maar als we dat benoemen dan kan hij uitgebreid vertellen in hoeverre dit hem veel pijn kost. De huisarts liegt, oogartsen liegen, iedereen liegt, want ze kunnen niets vinden. De GGZ heeft aan mij verteld dat ze waarschijnlijk nooit een diagnose kunnen stellen, hij is te slim en zit te ingewikkeld in elkaar. Maar hij wil zich niet vrijwillig laten opnemen. Hij is een hypochonder en wil niet aan de medicatie (1/4 oxazepam heeft bij hem blijvende hersenschade opgeleverd, zegt hij). Maar dan de voorgeschiedenis: bijna overleden i.v.m. vroeggeboorte. Zware jeugd gehad en als jongvolwassene drugs gebruikt. Geesten gezien, al jaren denken dat hij antwoorden krijgt van de zuivere bron. Van katten genezen (magnetiseren) tot lijntjes trekken naar boven. Alle deuren wagenwijd open gezet met het occulte, tot nu zijn hoofd verziekt is. Alleen Jezus kan redding bieden! Wat ben ik blij dat hij nu met de Alpha-mensen praat. En wij? Mijn gezin, het gezin van mijn zus, wij gaan langzaam kapot; schreeuwen naar de kinderen, slaaptekort. Het is mijn schuld niet, zegt hij. En dat hij zich elke dag weer verschrikkelijk voelt om wat hij iedereen aan doet. Allemaal psychologische spelletje, want we hebben dit namelijk al meegemaakt met mijn moeder. Tijdens het noodweer reed hij nog even naast me op de brommer, terwijl hij bang is voor onweer. Schreeuwen en janken. En ik kwam alleen thuis en werd zo bang. Dat hij van een flat afspringt met een briefje: dit komt door mijn zusje. Want uiteindelijk kan ik over twee dagen wel naar mijn gezin en blijft hij alleen thuis. Bang dat de demonen naar mij komen, want ik ben geen licht in de wereld. Hoe kan ik als Jezus zijn? Wat een verrot mens ben ik dat ik hier niet mee om kan gaan. Terwijl ik het echt wel weet, hij wil zelf niet. Alles bieden we hem aan, maar wel op de ‘juiste manier’. Geld krijgt hij niet meer, maar ik wil met liefde al zijn financiën op orde maken. Elke dag had hij weer een nieuw financieel idee en we zijn er vaak in meegegaan. Sinds een jaar niet meer. Hij doet niets zelf, hij wil het niet, hij klaagt alleen maar en schreeuwt en jankt. Net zoals ik nu... maar ik ben zo moe geworden en mijn gezin ook. Hoe kan ik voelen dat Jezus ook van mij houdt als ik mijn broer zo moet afwijzen? Hoe kan ik in de kerk zitten en horen dat we onze naaste lief moeten hebben, maar hem niet willen uitnodigen ‘s middags in huis? Hoe kan ik hier mee omgaan? Ik weet het niet meer. Ik ben een zus, geen hulpverlener. We kunnen hier mee omgaan zolang er waarheid is; dan mag je schreeuwen, klagen, janken. Als het maar waar is. Nee, ik kan niet met de waarheid omgaan als hij me het zou vertellen, zegt hij. En ik zou hem niet geloven. De beerput mag blijkbaar niet open. Waar zou het zitten? Veel heb ik al gehoord, van misschien seksueel misbruik tot de demonen om hem heen (letterlijk). Wat kan het dan nog meer zijn? De beerput kan niet zoveel dieper zijn, denk ik dan. Hoe deed Jezus het? Met liefde bewogen, maar wel met waarheid. Ik kan het alleen nog maar uitschreeuwen.

Beste vriendin,

Als ik lees wat je allemaal schrijft van je volwassen broer, dan denk ik dat hij inderdaad hypochonder is. En waarschijnlijk in niet geringe mate. Je schrijft dat hij altijd klaagt over zijn pijnen en dat hij zo verschrikkelijk eenzaam is, dat niemand begrijpt hoe erg zijn leven  is, dat zijn ‘gezichtsvermogen’ zijn leven kapot maakt, enz. enz. Terwijl dokters zeggen dat hij lichamelijk niets mankeert, maar, zegt je broer, ze liegen. En medicijnen helpen niet. Een bepaald medicijn heeft hem ’hersenschade’ opgeleverd, enz. Je kunt zelf de lijst van zijn ‘klachten’ nog wel langer kunnen maken. Wat moeten jij en je zus daar nu mee? Want het is tenslotte jullie broer.

Beste vriendin, als ik lees wat je schrijft, denk ik dat veel te verklaren  is: Je broer is, schrijf je, i.v.m. vroeggeboorte bijna overleden, jullie (inmiddels overleden) moeder was erg depressief en bovendien alcoholiste, je broer heeft een zware jeugd gehad, als jongvolwassene heeft hij drugs gebruikt en alle deuren wagenwijd open gezet met het occulte. Aan de ene kant kunnen we dus diep medelijden met hem hebben. Maar de andere kant is dat hij met zijn klachten (die nauwelijks op werkelijkheid berusten) en problemen een heel zware druk legt op jullie gezin en op het gezin van je zus. Hij komt op de meest onmogelijke momenten bij jullie binnen, jullie moeten altijd voor hem klaar staan en zijn klachten aanhoren, terwijl hij zich dikwijls, als ik het goed begrijp, ook nog onheus gedraagt tegenover jullie en de kinderen. Je schrijft: “Ik kan er niet meer tegen en er niet meer mee omgaan, ’s avonds sluit ik me op met de gordijnen dicht, als ik een brommer hoor denk ik dat hij zo weer voor de deur staat, enz., want elke keer als hij zich eenzaam voelt of zijn ‘pijntjes’ heeft vlucht hij de deur uit naar mij of naar mijn zus.” Wat moet je doen? En, vraag je (mooie vraag!): Hoe kan ik voelen dat Jezus ook van mij houdt als ik mijn broer zo moet afwijzen, hoe kan ik in de kerk zitten en horen we dat we onze naaste lief moeten hebben, maar hem niet bij mij thuis willen uitnodigen, hoe deed Jezus dat? Ik kan het alleen nog maar uitschreeuwen. Zelfs schrijf je: “Wat een verrot mens ben ik dat ik hier niet mee om kan gaan.” Nu, dat laatste deel ik niet. Zover ik kan zien denk ik dat je geen schuldgevoelens hoeft te hebben. Terecht zeg je: ik ben een zus, geen hulpverlener.

Beste vriendin, mag ik eens een paar dingen proberen aan te reiken. In de eerste plaats: ik denk dat het heel belangrijk is dat je tegenover je broer een heel strakke lijn aanhoudt. Niet liefdeloos; strak is iets anders dan liefdeloos, strak kan juist een element van liefde inhouden en heilzaam zijn. Een voorbeeld: zoals goede ouders in de opvoeding van de kinderen soms of dikwijls een strakke lijn moeten aanhouden. Je helpt je broer namelijk niet door elke keer, soms op de meeste onmogelijk tijden, voor hem klaar te staan en zijn klachten aan te horen. Hij wordt pas geholpen als hij leert zelf, zonder hulp van jou en je zus, met zijn ‘vermeende pijnen en klachten’ leert om te gaan. Wat bedoel ik concreet met die heel strakke lijn? Je zou je broer in een gesprek (misschien het beste samen met je zus) een plan kunnen voorleggen (probeer dat in liefde te doen) dat je hem wilt helpen en wel op de volgende manier: hij mag 1 x in de week (of 14 dagen, net zoals je dat wilt invullen) op een vaste (!) middag of avond bij je komen, idem 1 x in de week of 14 dagen bij je zus, en de andere dagen moet hij proberen zichzelf te redden. Het kan ook: de ene keer komt hij bij jou (idem bij je zus), de week of 14 dagen daarna kom jij (idem je zus) bij hem. Als je daartoe besluit, moet je die lijn ook heel strak aanhouden, met wàt voor een verhaal hij bijvoorbeeld door de telefoon ook komt, want anders gaat het mis. Staat hij onverwachts toch voor de deur, dan zeg je: Nee, Pieter, we hebben een heel duidelijke afspraak, in je eigen belang, op de afgesproken dag kun je komen.

Beste vriendin, dat is niet hard, al lijkt dat zo, maar dat is een manier om zelf met zijn eenzaamheid en klachten te leren omgaan. Voorbeeld: Een dokter kan tegen iemand die nèt weduwe of weduwnaar is geworden en zich erg eenzaam en hulpeloos voelt, zeggen: je moet proberen (bijvoorbeeld) 6 weken lang thuis te blijven, niet het huis uit te vluchten naar je kinderen e.d., het verlies van je man/vrouw en je alleen-zijn moet bij je een plaatsje krijgen, dan zul je straks des te sterker staan. Dat is niet hard van zo’n dokter, maar wijs. Ik weet het: het kan een zeker risico hebben omdat ik de precieze omstandigheden van je broer en jou niet ken. Je broer kan verschrikkelijk boos worden, lelijke verhalen van je in het dorp vertellen, de relatie verbreken, enz. Daarom raad ik je aan, als dat mogelijk is, eerst een gesprek te hebben met zijn of jouw huisarts. Ook is het goed de dominee of een vertrouwde ouderling in te lichten, zodat ze op de hoogte zijn en eventueel het advies een wat andere invulling kunnen geven.

Daarnaast is het goed dat je broer een (klein) netwerk om zich heen krijgt. Je schrijft dat hij in de kerk weer een klein plekje gevonden heeft en onder andere met Alpha-mensen praat. Waarom zou je enkele mensen van de kerk niet inlichten? Zou het niet mogelijk zijn dat je broer ook af en toe bezoek krijgt vanuit dat netwerk: van de dominee, ouderling, een bezoekbroeder of –zuster, een ‘klaagvrouw’ (zo die er in jullie gemeente is)? Heel belangrijk is daarbij een luisterhouding: niet je broer tegenspreken, maar woorden als: ik begrijp het, we willen je ook helpen, maar je bent het beste geholpen als je zelf met de zorgen en klachten leert om te gaan, onze handen om je te helpen zijn tekort, en: er is een God, die ook jou wil helpen, daar mag je om bidden en wij zullen ook voor je bidden of je Gods hulp mag ervaren.

Weet je, beste vriendin, dat een strakke, ‘harde’, lijn dikwijls ook in psychiatrische ziekenhuizen gehanteerd wordt? Niet om mensen te plagen natuurlijk, maar om mensen te helpen. Denk weer aan wat ik schreef over de strakke lijn in de opvoeding van de kinderen of na het verlies van een geliefde vrouw of man. Daarnaast: jij moet geen schuldgevoelens hebben omdat je niet met je broer zou kunnen omgaan. Schuldgevoelens zou je pas moet hebben als je je broer ‘dumpt’ of iets dergelijks. Maar dat doe je niet. Je mag bedenken dat je broer je niet mag claimen en geen zwaar beslag op jou en je gezin mag leggen. Jouw eerste taak ligt in je gezin dat God je gaf, en daarnaast mag je ook wat proberen te betekenen voor anderen, in dit geval, voor zover je dat kunt, je broer.   

In de tweede plaats: Je vraagt ook: “Hoe deed Jezus het?” Dat is natuurlijk niet zo gemakkelijk te zeggen. Er zijn vanuit het Evangelie namelijk niet altijd rechte lijnen te trekken naar de omstandigheden waarmee wij te maken hebben. Ik zou natuurlijk heel eenvoudig kunnen zeggen: Jezus zou kort en goed tegen je broer zeggen: “Ik wil, word gereinigd”, of iets dergelijks. Maar zo eenvoudig is het niet. Vind je het vreemd als ik zeg: Jezus had af en toe ook een ‘harde lijn’. Hopelijk begrijp je wat ik bedoel; want Jezus kon natuurlijk tot in het diepst doorzien wat mensen  nodig hadden. Maar ik geef twee voorbeelden: De Kananese vrouw met haar ernstig bezeten dochter (Mat.14:24-34). Jezus zegt in eerste instantie, op haar roepen en smeken, geen woord tegen haar. Even later zegt Hij: “Ik ben alleen gezonden naar de verloren schapen van het huis van Israël.” Wij zouden zeggen: dat is ook hard! Nee, dat is heilzaam voor die vrouw. Jezus leert haar zo bij Hem aan te houden, en nog wel op een bijzondere wijze. Zo moet je broer ook leren niet bij jou, maar bij de Heere aan te houden. Tweede voorbeeld: Jezus komt de discipelen die in nood op het meer van Galilea verkeren pas in de vierde nachtwake te hulp Dat is ook laat! En dan denken de discpelen nog dat Hij een spook is ook. Toch: Jezus leert hen wachten opdat het des te verrassender wordt als Hij hen te hulp komt. Zo moet (mag!) je broer leren dat Jezus er ook voor hem, mèt zijn klachten en eenzaamheid, wil zijn.
 
Een derde dat ik nog wil zeggen is: In Matt. 16:23 lees ik dat Jezus zegt: “Als iemand achter Mij aan wil komen (….) moet hij zijn kruis opnemen en Mij volgen.” Let op de hoofdletters: er staat niet “Zijn kruis”, dus Jezus’ kruis. Maar zijn eigen kruis. Dat geldt voor je broer ook. Nee, ik denk niet dat je hem dat meteen moet zeggen. Maar als hij er aan toe is, zou je hem er (voorzichtig) op kunnen wijzen. Het geldt trouwens voor jou (en je zus) ook: je psychisch zwakke broer, die jullie steeds probeert te claimen, is een kruis voor je. Wil je achter Jezus aan komen (en dat wil je toch?), neem dat kruis op. Met wijsheid, dat wil zeggen: in de geest waarin ik je geantwoord heb, en in liefde. Vergeet daarbij jezelf en je gezin niet. Samengevat: probeer veel van je broer te houden, ga met wijsheid (strakke lijn!) met hem om, denk daarbij om je gezin dat God je gaf, en aan jezelf.

Ik hoop dat ik je wat geholpen heb. God sterke en zegene je. 

Ds. H. Veldhuizen

Dit artikel is beantwoord door

Ds. H. Veldhuizen

• Geboortedatum:
  02-01-1938
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Wapenveld
• Status:
  Inactief

244 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven