Leespreken van voor de reformatie

Mogen er in de Gereformeerde Gemeenten tijdens de leesdiensten ook preken worden gelezen van voor de reformatie? Bijvoorbeeld van Augustinus of van Thomas van Aquino.

Beste vraagsteller,

Ik kan niet zo goed alle Saambinders en acta van onze synode gaan doorlezen om precies met zekerheid te weten wat daarover gezegd is. Allereerst zijn hiervoor geen wetten, wat mag en wat niet mag. Hier ligt een stuk verantwoordelijkheid voor de ouderling en de kerkenraad. Tijdens de kerkvisitatie wordt gevraagd welke preken gelezen worden. Enkele vragen uit het visitatiereglement van onze gemeenten zijn: “Welke preken worden er gelezen? Leest men ook de oude schrijvers en preken van onze eigen predikanten? Houdt men zich aan het besluit van de Generale Synode geen preken te lezen van afgezette predikanten? Wordt er op toegezien dat niets bijgevoegd wordt?”

Ds. J. J. van Eckeveld heeft in De Saambinder in 2002 geschreven: “Zo mogen er preken worden gelezen van de oude schrijvers uit de zestiende tot en met de achttiende eeuw, dat wil zeggen van de mannen uit de Nadere Reformatie zoals Smijtegelt en Comrie, maar ook van Engelse en Schotse puriteinen zoals Rutherford, Gray, Boston, de Erskine's, enz. Ik vind het een verarming als er nooit meer een preek van een oudvader in de gemeente gelezen wordt.” 

Oudere preken worden niet verboden, maar er is een algemeen gevoelen -hoe mooi ze kunnen zijn- dat ze minder geschikt zijn voor de leesdienst tegenwoordig. Maar er zijn wel regelmatig aanbevelingen gedaan. Daar is de aanbeveling van oppassen voor eenzijdigheid. De breedte van de gemeente moet gediend worden. Dan is het ook goed dat er preken van verschillende predikanten gelezen worden.

Er is de aanbeveling dat we van de nog levende predikanten alleen preken lezen van de Gereformeerde Gemeenten. Het is niet om iets van hun prediking te zeggen, maar als deze predikanten in de kerkelijke weg niet in onze gemeenten mogen voorgaan, zou het vreemd zijn om wel een preek van hen te lezen.

Er is de aanbeveling dat de preek de vroomheid, het geestelijk leven volgens de drie stukken van de catechismus weerspiegelt. Daarom worden soms ook preken gelezen van baptisten zoals Philpot en Spurgeon. Bunyan heeft niet veel preken nagelaten, anders zouden die ook gelezen kunnen worden.

Bij de keus van een preek dient een ouderling zich te laten leiden door wat de gemeente dienen kan en of bijbels onderwijs wordt gegeven aan de gemeente.

Of een preek uit de tijd vóór de reformatie gelezen kan worden, hangt van de inhoud en de vorm af. Dan moet het wel een preek zijn waar de nadruk op “genade alleen” en “geloof alleen” en “Christus alleen” niet ontbreekt. Dus de ‘gereformeerde’ leer moet erin te vinden zijn. Gelukkig kan die ook vóór de reformatie al gevonden worden. Maar de afstand in tijd wordt wel erg groot. In de tijd van Augustinus en van Aquino waren er andere regels van logica en welsprekendheid dan we nu gewend zijn. Aquino geldt als de grote autoriteit van de Rooms-Katholieke Kerk. Alleen daarom al zou ik nooit een preek van hem in de kerk lezen, ook al zou de inhoud goed zijn.

Ik heb veel preken van Augustinus voor mezelf gelezen. Ze lenen zich in het algemeen echter beter voor het lezen en overdenken van wat hij zegt, dan voor het voorlezen en aanhoren. Er komen bijna altijd voorbeelden in voor of vragen die niet meer van onze tijd zijn. Kunnen onze jongeren en kinderen het nog begrijpen? De preken van Augustinus lenen zich er beter voor om  stukjes eruit in kerkbodes af te drukken dan om voor te lezen in de kerk.

Zo’n oude preek kán iets laten oplichten van de ene kerk van God van alle plaatsen en tijden. Ons geloof is nog hetzelfde geloof van de apostelen, van de kerkvaders, Gods werk gaat door. Maar de eerste vraag blijft wel: kan de gemeente vandaag gesticht/opgebouwd worden door de preek?

Hartelijke groet,
Drs. Nico van Steensel

Dit artikel is beantwoord door

N. (Nico) van Steensel

• Geboortedatum:
  19-12-1955
• Kerkelijke gezindte:
  Gereformeerde Gemeenten
• Woon/standplaats:
  Dordrecht
• Status:
  Actief

21 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven