Nachtmerries over misbruik

Toen ik een jaar of twaalf was ben ik misbruikt door mijn broer. Ondanks het maar een keer gebeurde, heb ik er tot vandaag de dag (veertien jaar later) nog elke dag last van. Het is altijd een geheim gebleven. Onlangs kreeg ik van mijn broer de schuld dat ik jarenlang alle aandacht opgeëist had thuis (Ik had psychische problemen die voortkwamen uit het misbruik. Maar blijkbaar heeft hij dat niet door.)

Na die woordenwisseling heb ik nog meer chaos in mijn hoofd. En heb ik nog meer nachtmerries waarin ik droom dat ik word misbruikt. Maar in mijn droom is het dan niet altijd mijn broer maar zijn het juist vaak andere mannen die mij misbruiken. Mannen die mij dus niets gedaan hebben. Ik voel mij hier zo slecht om. Ik vroeg mij af, is het zondig dat ik over deze mensen, die mij dus niets gedaan hebben, droom? En hoe kan ik er vanaf komen?

Beste vraagstelster,

Wat een gebrokenheid en onrecht klinkt er door in jouw vraag. Ten eerste al in het misbruik zelf. Op zo’n jonge leeftijd geconfronteerd worden met seksualiteit terwijl je het niet wilt. Je broer aan wie je je als familielid gehecht hebt en die opeens gevaarlijk wordt. Je ouders die daar niets van door hebben, omdat wat zo schreeuwt om erkenning geheim gehouden moet worden. Iemand zo dichtbij die je lichaam ‘neemt’ en daarmee jou de macht daarover ontneemt. Je veilige thuis wat ineens niet meer veilig is omdat het de plek is geworden van het meest onveilige dat je hebt meegemaakt. De miskenning van de impact daarvan op jouw gevoel van veiligheid, je basisprincipes, je eigenwaarde misschien. Waar kun je dan nog de moed vandaan halen om voor jezelf op te komen? Ik begrijp het wel dat je de weg wat bent kwijtgeraakt en chaos voelt in je hoofd. Je snapt het geheel dan ergens niet en moet uit blijven gaan van je eigen verklaring.
 
Ja, het onrecht en de eenzaamheid die ik hierin proef raakt me. Dat jij als lastpost wordt gezien, maar je noodkreet niet gehoord is. Mogelijk voel je hier zelf ook een boosheid over van binnen. Dat je nog steeds niet gehoord wordt. Want juist dat had je in die tijd nodig gehad: dat er naar jouw verhaal geluisterd werd, dat je serieus genomen werd. Dat er verder gekeken werd dan je gedrag en vragen gesteld zouden zijn. Waarom vraag je aandacht? Wat is er eigenlijk aan de hand? En dat heb je niet gekregen. Niet van je ouders en laat staan van de dader zelf, in dit geval je broer. 

Dat je er nog steeds alleen voorstaat is niet niks. De verwarring en eenzame worsteling legt een stempel op je leven, waardoor jij al veertien jaar elke dag te maken hebt met een eenzame last. Tegen de achtergrond hiervan vind ik het moedig dat je, ondanks dat hetgeen jou overkwam nog altijd een geheim is, de impact al wat in durft te zien.

Je schrijft dat je met je broer in een woordenwisseling terecht kwam. Hoe komt het dat je daarin terecht kwam? Vaak zijn ruzies tussen broers en zussen weergaven van wat er aan de hand is in het bredere systeem (dus in het hele gezin of zelfs nog verder in de geschiedenis). Mogelijk is de houding die je broer aanneemt herkenbaar bij andere familieleden, bijvoorbeeld bij één van je ouders. Dat zou kunnen betekenen dat er in jullie gezin vaker verwijten klinken en/of oordelen over elkaar geveld worden en misschien weinig persoonlijk wordt doorgevraagd. Vaak gaat zo’n vorm van afstandelijkheid gepaard met gevoelens van afwijzing en onzekerheid. Hierdoor raak je als mens op je hoede en dat doet altijd iets met de sfeer. Er komt meer spanning. Het heeft meestal een effect op ieder lid van het gezin. Zo kan zowel een autoritaire houding als het hebben van psychische problemen een uiting zijn van wat er aan de hand is en gemist wordt. Mogelijk schuilt er ook bij je broer schade achter zijn houding en projecteert hij dat op jou. De impact daarvan is dat er meer afstand komt en daardoor meer problemen ontstaan. Het gezin zou immers een plek moeten zijn waar je ontspannen jezelf kunt zijn. Dit lukt dan niet meer. 

Je schrijft dat er na de woordenwisseling nog meer chaos in je hoofd is gekomen. Waar ben je aan gaan twijfelen? Mogelijk hebben de woorden van je broer, naast het gevoel van onrecht, ook een persoonlijke gevoelige plek geraakt. Veel slachtoffers van misbruik overleven mede door een diep gevoel van zelfverwijt. Dat kan komen doordat dit ze is aangepraat en ook omdat het veiliger lijkt om vast te houden aan een schuldgevoel dan de pijn te voelen van de gebrokenheid. Als je schuld hebt, kun je er namelijk gevoelsmatig wat aan doen. Als het je buiten jouw macht om overkwam, waar kun je je dan nog aan vasthouden? 

Dit zelfverwijt is ingewikkeld en blijft vaak een gevoelige plek. Het heeft steeds weer een begripvolle reactie en duidelijke uitleg nodig als het opspeelt. Je kunt het anders niet loslaten en dat is wel nodig om de erkenning te kunnen laten landen voor de schade in je hart. Gaan inzien dat die schade je is aangedaan is nodig voor heling. 

Door zo’n aanklacht als die van je broer kun je ineens weer geconfronteerd worden met de diepe angst die je mogelijk jarenlang in je hart had en misschien nog wel hebt, namelijk het gevoel dat het misbruik (en/of de gevolgen daarvan) mede door jou kwam. En dan ga je zomaar emotioneel op slot, waardoor je nog minder van jezelf begrijpt. 

Het (bij vlagen) overvallen worden door nachtmerries is normaal als je een vorm van misbruik hebt meegemaakt. In je onderbewuste heb je je enorm onveilig gevoeld. Als je zo'n trauma meemaakt, is de automatische respons van je lichaam dat je bevriest. Als je het interessant vindt hoe dit precies werkt kun je hier meer over lezen in het betreffende antwoord dat ik daarover al eerder voor Refoweb heb geschreven. Of zoeken op “trauma” of “freeze” in combinatie met “parasympatiscus”. Als er na de ingrijpende gebeurtenis geen contact gemaakt wordt met wat dit met je gedaan heeft, wordt de ervaring als het ware bevroren opgeslagen in je lichaam. Dit kun je jarenlang met je meedragen en kan zich uiten in stress, angsten, paniekaanvallen, flashbacks, nachtmerries, controledrang etc. Vandaar ook dat het vaak pas verandert als je op een veilige plek kunt gaan vertellen hoe je de gebeurtenissen van binnen hebt opgeslagen. Zodat je het opnieuw kunt beleven, maar dan samen met iemand die je vertrouwt. In zo'n proces kun je de ervaring als het ware opnieuw opslaan en bezien vanuit je volwassenheid. 

Als ik het zo lees, is de ervaring bij jou nog beperkt geïntegreerd in je leven. De ingrijpende gebeurtenis die je als kind/tiener hebt meegemaakt mag als het ware nog niet zo meedoen in wie je bent en al helemaal niet in je omgeving. Dat kan onrust geven en het constante gevoel op je hoede te moeten zijn. Om het geheim te houden, probeer je te voorkomen dat emoties ongecontroleerd naar boven komen. Je gaat ze dan onderdrukken of vermijden. Ze bestaan echter wel. In je slaap heb je deze controle niet, waardoor de onverwerkte ervaring zich kan uiten in nachtmerries. In je dromen koppel je recente ervaringen aan thema's die voor jou in je hart (soms onbewust) belangrijk zijn. Het is dus heel logisch dat je droomt over andere mannen die je misbruiken. Een verklaring daarvan zou kunnen zijn dat je zo'n man recent ontmoet hebt of aan hem gedacht hebt en daar iets bij voelde dat de ervaring triggerde. Dat kan zowel positief (verlangen/aantrekkingskracht) als negatief (onveiligheid) als vrij neutraal (onderdeel van je leven) zijn. Dit is normaal, je kunt daar geen directe invloed op uitoefenen. 

Ik vraag me af waarom je het gevoel hebt dat je slecht bent om de nachtmerries die je overkomen en je afvraagt of dat zondig is. Mogelijk is het jouw gewoonte om negatieve emoties te imploderen, dus je naar binnen te keren. Dat is een veel voorkomende reactie als je hebt ervaren dat je kwetsbare kant misbruikt of genegeerd werd. Onbewust leer je dan als kind: ik ben op mezelf aangewezen. Mogelijk heeft het er ook mee te maken hoe je de nachtmerries interpreteert. Het lijkt erop dat jij het feit dat je negatief over andere mannen droomt ziet als een oordeel dat je hebt over deze mannen. Mogelijk helpt bovenstaande uitleg je om er ook anders naar te kunnen kijken. 

Het is de vraag of je volledig van je nachtmerries af kunt komen. Wel kun je ervoor kiezen om gehoor te geven aan de signalen die je lichaam ermee geeft, zoals ik uitlegde. Bijvoorbeeld door iemand in vertrouwen te nemen en op zoek te gaan naar hoe je de ervaring hebt opgeslagen. Naar wat je nodig had gehad en nog niet gekregen hebt en van wie.

Van harte bemoediging voor jou gewenst,
Jantine Stam-van de Beek

Dit artikel is beantwoord door

J. (Jantine) Stam-van de Beek

• Geboortedatum:
  07-12-1987
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Barneveld
• Status:
  Actief

30 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven