De rede van Stefanus

Ik heb een aantal vragen over de rede van Stefanus voor het Sanhedrin, zoals beschreven staat in Handelingen 7.

Vraag 1: In Handelingen 7:2-4 staat: “En hij zeide: Gij mannen broeders en vaders, hoort toe: de God der heerlijkheid verscheen onzen vader Abraham, nog zijnde in Mesopotamië, eer hij woonde in Charran; En zeide tot hem: Ga uit uw land en uit uw maagschap, en kom in een land, dat Ik u wijzen zal. Toen ging hij uit het land der Chaldeeën, en woonde in Charran. En van daar, nadat zijn vader gestorven was, bracht Hij hem over in dit land, daar gij nu in woont.” In Genesis 11:24-32 staat beschreven dat Terah 70 jaar oud was toen Abram geboren werd in het land der Chaldeeën (Mesopotamië) en dat Terah 205 jaar oud was toen hij stierf te Haran. In Genesis 12:4-5 staat dat Abraham 75 jaar oud was toen hij Haran verliet en naar het land Kanaän trok. Zijn vader Terah was toen dus ongeveer 145 jaar oud (en leefde dus nog ongeveer 60 jaar). Volgens Stefanus woonde Abraham tot aan de dood van zijn vader Terah in Charran (Haran) en kwam daarna pas naar het land Kanaän. Abraham zou dan ongeveer 135 jaar oud geweest zijn, wat niet kan kloppen. Daarnaast was Abraham volgens Genesis 21:5, 100 jaar oud toen Izak geboren werd in het land Kanaän. Is er een goede verklaring voor deze verschillen?

Vraag 2: In Handelingen 7:15-16: “15 En Jakob kwam af in Egypte, en stierf, hijzelf en onze vaders. En zij werden overgebracht naar Sichem, en gelegd in het graf, hetwelk Abraham gekocht had voor een som gelds, van de zonen van Emmor, den vader van Sichem.” Volgens Genesis 23 kocht Abraham de spelonk van Machpela van Efron de Hethiet en begroef Sara in de spelonk. Deze spelonk is bij Hebron. Later zijn in deze spelonk ook Abraham, Izak en Rebecca, en Jakob en Lea begraven (Genesis 25:9, 49:29-32 en 50:12-14). Volgens Exodus 13:19 nam Mozes de beenderen van Jozef mee uit Egypte en werden deze begraven in Sichem (Jozua 24:32): “Zij begroeven ook de beenderen van Jozef, die de kinderen Israëls uit Egypte opgebracht hadden, te Sichem, in dat stuk velds, hetwelk Jakob gekocht had van de kinderen van Hemor, den vader van Sichem, voor honderd stukken gelds, want zij waren aan de kinderen van Jozef ter erfenis geworden.” Zie ook Genesis 33:18:20 (Jakob koopt land van Emor) en Genesis 34 (Sichem de zoon van Emor en Dina de dochter van Jakob). Jakob werd dus in Hebron begraven (volgens Genesis) in plaats van Sichem (volgens Stefanus). Is hier een verklaring voor, of haalt Stefanus de geschiedenissen door elkaar? Daarnaast lijkt het onwaarschijnlijk dat Abraham (ook) een graf van de zonen van Emor kocht; zonen die waarschijnlijk pas na Abraham leefden (Abraham was al 140 jaar oud toen Jakob geboren werd en Sichem de zoon van Emor en Dina de dochter van Jakob waren van dezelfde generatie). Verder is het alleen van Jozef bekend dat hij in Sichem begraven is (Sichem in het land van zijn zoon Manasse: Jozua 24:32).

Vraag 3: In Handelingen 7:52 staat: “Wien van de profeten hebben uw vaders niet vervolgd? En zij hebben gedood degenen, die te voren verkondigd hebben de komst des Rechtvaardigen, van Welken gijlieden nu verraders en moordenaars geworden zijt.” Van een paar slechte koningen (o.a. Zedekia en Achab) staat beschreven dat zij de profeten vervolgenden (bijvoorbeeld Elia, Jeremia). Het lijkt er bijna op dat het de gewoonte van ‘de Joden’ was om profeten te doden. Is dat ook echt zo (is hier meer over bekend) of is dit een hyperbool? Van bijvoorbeeld Mozes, Aaron, Elia, Elisa is volgens mij bekend dat ze niet door de Joden gedood zijn (en groot aanzien hadden bij het volk).

Vraag 4: In Handelingen 7, vers 53 staat: “Gij, die de wet ontvangen hebt door bestellingen der engelen, en hebt ze niet gehouden!” De wet van Mozes op de berg Sinaï was toch een directe openbaring (Exodus 19:9) van God aan alle Joden en verliep toch niet via engelen?

Afsluitend: Stefanus kan volgens mij niet iets foutief gezegd hebben want hij sprak door de Geest volgens Handelingen 6:8, 6:10 en 7:55 (zie ook Lukas 12:11-12). 

Beste vraagsteller,

Je stelt geen gewone vraag over iets dat de bijbellezer opvalt tijdens het lezen, maar je hebt je flink verdiept in de rede van Stefanus en allerlei zaken gevonden die niet helemaal overeen lijken te komen met het Oude Testament. De zaken die je noemt zijn al eeuwen bekend en allerlei bijbelverklaarders hebben zich hierover uitgelaten. Ik kan me niet goed voorstellen dat je in boeken en op internet geen suggesties hebt gevonden hoe de verschillen te verklaren zijn. Des te vreemder is het dat je alleen maar de problemen noemt en niet de mogelijke verklaringen. Wat is de bedoeling daarvan?

Het is in ieder geval van belang dat de redevoeringen in het boek Handelingen veel uitvoeriger zijn geweest dan in de samenvattingen van Lukas weergegeven worden. En we mogen ook niet uit het oog verliezen dat de toespraken een specifiek doel dienen en dat is niet een historisch-grammaticale verklaring van teksten uit het Oude Testament. Tevens wordt vaak de Septuaginta gebruikt, de Griekse vertaling van het Oude Testament, die niet altijd overeenkomt met de Hebreeuwse Bijbel.

1. Gods roeping uit het land van de Chaldeeën. In Genesis 11:32-12:1 staat Gods roeping van Abram in Haran beschreven. Maar was dat de eerste roeping? Of was het ook Gods leiding dat Abram en zijn familie al in Haran waren? De Statenvertaling heeft hier “had gesproken”, om de roeping al eerder te plaatsen. Genesis 15:7 noemt Gods leiding uit Ur der Chaldeeën. Nehemia noemt ook het uitleiden uit die stad (Neh. 9:7, vgl. Joz. 24:3). 

2. Het lijkt erop dat Stefanus de gebeurtenissen van Genesis 23, 33:18-20 en 50:13 samenvoegt. De boodschap is: pas na hun dood hebben Jakob en zijn zonen een plaats gekregen in het beloofde land. 

3. Er zijn diverse profeten gedood. Zie ook Jezus’ woord in Lukas 11:47: “U bouwt grafmonumenten voor de profeten, maar uw vaderen hebben hen gedood” (zie ook vs. 49 en 51 en 13:34). Waarschijnlijk is ook Jesaja de marteldood gestorven in de tijd van Manasse. Zie verder 1 Koningen 19:10 en 14, waar Elia klaagt “Uw profeten met het zwaard gedood.” Maar inderdaad zijn niet alle profeten om het leven gebracht. Stefanus gebruikt een hyperbool om een belangrijke zaak aan de orde te stellen.

4. God heeft op de Sinai gesproken, maar Hij heeft ook bij veel andere gelegenheden Zijn wetten en instellingen bekend gemaakt (Gen. 26:5; Ex. 15:25). Het is aannemelijk dat God daarbij gebruik gemaakt heeft van engelen, ook al lezen we hier niet direct over in het OT. Vergelijk vers 38: over de engel die sprak. Zie tevens Galaten 3:19 en Hebreeën 2:2. Er zijn in het OT diverse aanwijzingen dat God via engelen met de volken omging. Zie hiervoor de uitleg van teksten als Deuteronomium 32:8 (Griekse vertaling en Qumran) en Daniël 10.

Voor meer informatie over de redevoering van Stefanus, passend in het genre “navertelling van de Bijbel” dat in het Jodendom in die tijd bekend was, zie bij voorbeeld John van Eck, “Handelingen”, CNT, 2003. Hilary Le Cornu en Joseph Sulam wijzen op het verschijnsel ‘telescoping’, waardoor gebeurtenissen in elkaar geschoven worden. “The Jewish Roots of Acts”, 2003, p. 348. In zijn algemeenheid is van belang dat we beseffen wat Joodse en Romeinse gewoonten waren in de tijd van het NT. Stefanus gebruikte de aangehaalde voorbeelden met een belangrijk doel. De beschuldiging raakte de toehoorders en als gevolg daarvan hebben zij Stefanus gestenigd. 

Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

262 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven