Gruwelen

Ik houd me al een tijdje bezig met de volgende vraag: Wat maakt de liggingen van een vrouw door een man met een man, zo erg dat dit een gruwel/doorn in Gods ogen” is (Lev.18:22), terwijl er over bestialiteit deze enorme krachtterm niet gebezigd wordt (Lev. 18:23). Vervolgens wordt het uitlokken van een dier door een vrouw wel weer krachtig verworpen.

Als ik naar mijn menselijke aard en geweten kijk, hetgeen opmerkelijk vaak met de Bijbelse overeen lijkt te komen (hoewel dit uiteraard geen grond biedt om te denken, dat mijn eigen idee een goede richtingwijzer is) vind ik namelijk bestialiteit zoveel verwerpelijker. Hoezo verwerpt Leviticus dus bestialiteit an sich met minder sterke bewoordingen dan het uitlokken ervan door een vrouw en de “liggingen van een vrouw met een man door een man?”

Veel voorgangers en dominees die ik het gevraagd heb, hadden er zelf nog nooit over nagedacht en wisten me ook niet echt verder te helpen. Ook het zoeken op internet en bidden biedt helaas geen soelaas. Is dit dus semantisch geneuzel van mij, of kunt u mij verder helpen in deze zoektocht? Weet u bijvoorbeeld een (Engels/Nederlands/Duits) boek/artikel/internetpagina of wat dan ook erover, of zelf iets?

Beste vraagsteller,

Het woord gruwel is de weergave van het Hebreeuwse woord to‘eba. Dit woord komt in het enkelvoud voor in vers 22 en daarna in ditzelfde hoofdstuk Leviticus 18 vier keer in het meervoud. Tevens staan er in het slot van het hoofdstuk uitdrukkingen als verontreinigen en ontheiligen. Het lijkt mij dat hier vooral variatie in terminologie gebruikt is, zonder dat wij kunnen zeggen dat de ene zonde erger is dan de andere. De genoemde voorbeelden in de verzen 22 en 23 worden in latere verzen gerekend tot de gruweldaden. Vanwege die daden is het land onrein geworden en spuwt het de bevolking uit.

Het is daarom niet genoeg alleen in de genoemde verzen te kijken hoe iets aangeduid wordt. Het is ook nodig het verband te lezen. 

Die regel kan ook vanuit het begin van het hoofdstuk verduidelijkt worden. In vers 3 staat heel algemeen “de gebruiken (werken) van het land Egypte”, “de gebruiken van het land Kanaän” en “hun verordeningen.” Dit zijn op zich neutrale aanduidingen, maar uit het vervolg blijkt wel hoe negatief de beschreven daden beoordeeld worden. De verkeerde seksuele daden in de verzen 6-20 worden ‘alleen maar’ verboden, zonder extra toelichting. Maar waarom zou dat nodig zijn? Het slot van het hoofdstuk met de vele negatieve aanduidingen is ook van toepassing op die eerdere teksten.

Het is in het algemeen ook van belang te beseffen hoe literaire variatie functioneert in vertellingen, zoals in historische terugblikken in Deuteronomium. Daar worden niet altijd precies dezelfde woorden gebruikt als in Exodus, Leviticus en Numeri. De sprekers en schrijvers variëren de uitdrukkingen en voor een goed begrip ervan is het altijd nodig de volledige samenhang te lezen.

Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

262 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven