Zand er over of uitpraten

Is "zand er over" beter dan uitpraten? Het gaat dan niet over een klein akkefietje maar over een al jaren stelselmatig niet, en nooit, willen praten van mijn ouders over diverse zaken die onredelijk zijn en mij door de jaren heen steeds meer beschadigd hebben. Mijn hart bloedt! Ik zou graag willen laten zien hoeveel intense pijn en verdriet ik al geleden heb door miskennning. Dus niet om even alles op te rakelen wat er gepasseerd is in het verleden! Inmiddels leeft mijn moeder niet meer. Mijn vader schrijft zijn geestelijke ontboezemingen m.b.t. het niet hebben van contact aan mij en ik heb gemerkt dat hij verwacht dat we van hart tot hart, vertrouwd, met elkaar kunnen spreken. Dat is onmogelijk voor mij. Hoe ik mij daarbij voel is voor hem niet relevant, als het voor mijn vader maar goed voelt. Hij gaat hierdoor als vader bovenop mijn ziel staan en zegt in feite: "Zwijg, ik weet wat het beste is in deze situatie." Hierdoor negeert hij mijn gevoelens en grote verdriet. Hij walst zo over mijn gevoelsleven heen, alsof ik niet besta! Gelukkig heb ik professionele hulp van een psycholoog en die zegt hierover: "Als hij verzoening wenst dan zou hij juist willen praten en willen horen van/gelegenheid geven tot uitspreken van de pijn! Verzoening vereist volledige openheid. Zand erover is geen oplossing!" Als je het bijbels bekijkt (en mijn moeder heeft het in het verleden ook gezegd) staat in Spreuken 17:9: "Die de overtreding toedekt, zoekt liefde; maar die de zaak weder ophaalt, scheidt den voornaamsten vriend." Dan zou je zeggen dat "zand erover" het beste is. Echter in Spreuken 28:13 staat: "Die zijn overtredingen bedekt, zal niet voorspoedig zijn; maar die ze bekent en laat, zal barmhartigheid verkrijgen." Ik vind het complex. Is doodzwijgen en doen alsof er niets gebeurd en aan de hand is, dan een bijbelse weg?

Verwijdering in (familie-)relaties en emotionele beschadiging zijn voor christenen in het algemeen bijzonder complex. Veel christenen menen dat de Bijbel oproept tot het toedekken van pijn en het ontkennen van verdriet. En dat Gods Woord ons gebiedt gevoelens van boosheid te onderdrukken. Want, zo lijkt de gedachte, boosheid 'mag' niet. Conflicten en confrontaties ga je niet aan, omdat deze ‘onchristelijk’ zouden zijn.

Vervolgens probeert men deze visie nogal eens met bijbelteksten te bevestigen. Maar dat gebeurt soms op de klank af, en daar wil ik eerst wat van zeggen. De teksten uit Spreuken, die de vraagsteller (m/v) noemt, hebben geen betrekking op het door hem/haar aan de orde gestelde probleem. Beide teksten gaan namelijk over overtredingen (dus zonden), de eerste (Spr. 17) over overtredingen van een ander, de tweede (Spr. 28) over die van iemand zelf. In het eerste geval gaat het dus om een oproep om niet de zonden van een ander breed uit te meten, in de geest van wat ook Jezus zegt: oordeel niet, opdat u niet veroordeeld wordt. In het tweede geval gaat het erom, dat je je zonden voor God moet belijden, zodat je vergeving ontvangt en vrede bij Hem vindt. Ook David spoort ons in Psalm 32 aan onze zonden te belijden, zodat ze niet langer verborgen blijven voor het aangezicht van God. Want, zo is de les van deze Psalm, zolang ik mijn zonden niet belijd, drukt Gods hand zwaar op mij. Precies dezelfde waarschuwing als in Spr. 28: het gaat niet goed, als je je zonden niet voor God erkent, vrede (met Hem) vind je pas als je ze eerlijk voor Hem belijdt.

Als het echter om boosheid en conflicten gaat, zijn er andere bijbelse wijsheden die ons de weg kunnen wijzen. Moet je boosheid onderdrukken, mag je geen conflicten aangaan, zijn aanvaringen onchristelijk? Ik geloof dat eerder het tegendeel het geval is! Ik wil dat illustreren aan de hand van wat Jezus zegt in de Bergrede (Mattheüs 5-7). Daar zegt Hij over conflicten: geeft iemand je een klap op je rechterwang, keer hem ook je linker toe (5:39). Beeld je even de situatie in. Iemand slaat een ander op zijn rechterwang. Er van uitgaande dat die persoon rechtshandig is, is dit vreemd: hoe kan iemand die met zijn rechterhand slaat, de ander slaan op zijn rechterwang? Precies: alleen als hij met de achterkant, de rug van zijn hand slaat! Maar die manier van slaan drukt diepe minachting uit, en is bovendien vernederend: degene die slaat stelt zich op als de dominante persoon en behandelt de ander niet met respect maar als ‘onderkruipsel’. Wat doe je dus als je diegene ook je linkerwang toekeert? Je nodigt hem uit nogmaals te slaan, niet om hem uit te dagen, maar om hem een spiegel voor te houden! Wil hij nog een keer slaan (met zijn rechterhand), dan moet hij dat nu doen met de binnenkant van zijn hand! Op deze wijze nodigt het ‘slachtoffer’ de agressor uit om hem als gelijkwaardige te behandelen.

Toegepast op relationele en emotionele conflicten. Stel, iemand kwetst of bezeert je. Dat kan op lichamelijke wijze zijn, maar geestelijk kwetsen verwondt veel dieper. Hoe keer je die ander dan je linkerwang toe? Nu, door die ander uit te nodigen zich niet langer uit de hoogte op te stellen maar als gelijkwaardige gesprekspartner! Dat betekent: degene die zich gekwetst voelt, maakt de ander rustig duidelijk dat hij/zij pijn ervaart, en waardoor dit komt (bijv.: miskenning!). Je zegt dan: ik voel… (en je verwoordt je gevoelens), en dat komt doordat… (en je noemt de feiten, incidenten, wat er gezegd en gedaan is). Het is heel belangrijk te erkennen dat dit het uiten is van je boosheid!! Boosheid is niet de ander de huid vol schelden, nee, het is bijna ‘zakelijk’ om zo te zeggen: verwoorden waar je pijn zit. Hiermee nodig je de ander uit om hier op dezelfde volwassen wijze op te reageren. Die ander kan bijvoorbeeld zeggen: Ok, ik begrijp dat je je gekwetst voelt; je zegt dat dat komt doordat ik… (etc.). Vervolgens heeft hij dan de kans om eerlijk en oprecht zijn schuld en fouten te erkennen! Je hebt hem daartoe uitgenodigd!

Jezus wil helemaal niet, dat je je pijn maar inslikt en erover zwijgt. Bovendien moet je die ander juist ook de kans geven tot erkenning van zijn zonden (!) te komen. Daarom is eerlijk zeggen waar de pijn zit ook zo belangrijk voor die ander: hij kan zijn schuld voor Gods aangezicht belijden en om vergeving vragen, en zo vrede vinden (“barmhartigheid verkrijgen”, Spr. 28!).

Vervolgens nog een ander punt. Je zegt, dat je vader wil praten maar slechts op zijn voorwaarden. Je veronderstelt dat hij dat wel zegt maar dat het gesprek eenzijdig zal zijn omdat hij alleen zijn zienswijze wil horen. M.a.w.: je hebt geen vertrouwen in het welslagen van dit gesprek! Blijkbaar is je vertrouwen geschonden en is het moeilijk hem te geloven als hij zegt te willen praten. Toch, als je het aankunt, is het het proberen waard. Maar dan wel op de wijze zoals ik die zo juist geschetst heb aan de hand van de woorden van Jezus. Wees dus eerlijk en oprecht in die zin, dat je je pijn niet langer verzwijgt. Nodig hem uit die serieus te nemen.

Doet hij dat dan niet, dan heb jij gedaan wat je moest doen en kon doen. Maar dan is er wel een lastige situatie ontstaan: hij wil kennelijk alleen maar op zijn manier ‘verzoening’, maar dat is geen verzoening! Dat is inderdaad "zand erover", en dat is géén christelijke manier van omgaan met conflicten en geestelijke kwetsuur! Het is de dood in de pot. Het conflict wordt dan niet afgemaakt maar slechts begraven. Om telkens opnieuw open te barsten en stinkende gassen te verspreiden! Dit is juist wat in zo veel christelijke kringen gebeurt: conflicten worden ontkend en/of onder het tapijt geschoven. Intussen is er een slachtoffer. De omgeving (familie, kerkgemeenschap) vindt dat je je pijn niet moet koesteren en de ander moet vergeven. Maar dat kan toch helemaal niet, als hij zijn zonde niet erkent?! Dat wil God toch ook niet: dat wij voortleven met onze zonden, zonder ze te erkennen? Dan gaan we Hem onverzoend tegemoet!

Tenslotte is er nog een ander complicerend punt in christelijke kringen: het vijfde gebod. In dit geval is er een vader die zijn kind pijn gedaan heeft en hem/haar maant om erover te zwijgen. Het kind, ook als het volwassen is, loopt ernstig risico in deze valkuil te trappen omdat het de vader is die dit zegt. En, klinkt er in zijn/haar achterhoofd: eer uw vader en uw moeder… Toch vergeet je dan één ding: dat je volwassen bent. Je vader blijft je vader, en het vijfde gebod blijft dat je hem moet eren. Maar dat eren betekent beslist niet dat je alles wat hij zegt maar moet slikken. Foute dingen zoals het onder het tapijt vegen van jouw gevoelens, dat mag hij evenmin! Ook hij is als ouder verantwoording voor God schuldig (vergelijk Gal. 3:28). Zegt Paulus niet “Vaders, verbittert uw kinderen niet” (Ef. 6:4)?!

Bovendien wordt de verhouding tussen ouders en kinderen anders als kinderen volwassen zijn. Dan ben je nog wel zijn kind, maar er is geen ongelijkheid in positie meer, je kunt elkaar als volwassen personen aanspreken. Als in Gen. 2:24 staat dat een man zijn vader en moeder zal verlaten (om zijn vrouw aan te hangen), wordt daarmee bedoeld: bij een huwelijk wordt een kind zelfstandig en begint het een eigen gezin. Al gebeurt dat ‘verlaten’ in onze tijd en samenleving niet meer alleen bij een huwelijk, zoals toen in Israël, het zelfstandig gaan wonen kun je hiermee wel degelijk op één lijn stellen. Dat betekent, dat de relatie tussen ouders en kinderen op dat moment verandert. Feitelijk is het zo dat die relatie al vanaf de allervroegste jeugd begint te veranderen: stapje voor stapje wordt een kind zelfstandig, totdat de ouders het tenslotte als het volwassen wordt moeten loslaten. Ook deze bijbelse wijsheid is van belang voor onze relaties als volwassene met onze ouders. Kinderen gaan hun eigen leven inrichten en hun eigen keuzes maken, ouders moeten steeds meer aanvaarden dat zij daar steeds minder in te zeggen hebben (tenzij je je ouders daar om vraagt). Ook hier gaat veel mis: tot ver in hun huwelijk worden sommigen nog altijd geconfronteerd met ouders die zich ongevraagd in allerlei zaken binnen dat gezin mengen. Hier zie je, dat het vijfde gebod echt die twee kanten heeft: eer je vader en je moeder, ja, maar ook vaders en moeders hebben hun kinderen te ‘eren’, d.w.z. hun zelfstandigheid te respecteren (naar Ef. 6:4). Alleen zo kom je tot een volwassen verhouding met je ouders.

Ik hoop dat deze opmerkingen kunnen bijdragen tot een hernieuwd gesprek en herstel van goede verhoudingen zoals God de Heere dat wil!

Ds. K. van den Geest

Dit artikel is beantwoord door

Ds. K. van den Geest

• Geboortedatum:
  12-10-1957
• Kerkelijke gezindte:
  Nederlandse Gereformeerde Kerken
• Woon/standplaats:
  Deventer
• Status:
  Actief

123 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven