Luizen in Jeremia 43

Ik heb een vraag over de Herziene Statenvertaling. De HSV spreek in Jeremia 43:12b over luizen: Hij zal het land Egypte van luizen ontdoen zoals een herder zijn kleed van luizen ontdoet, en dan zal hij vandaar in vrede wegtrekken. In de Statenvertaling staat echter iets heel anders: Jeremia 43:12b: en hij zal Egypteland aantrekken, gelijk als een herder zijn kleed aantrekt, en hij zal van daar uittrekken in vrede. Hier wordt helemaal niets over luizen gesproken. Andere bijbelvertalingen (NBV bijv.) spreken ook over luizen. Hebben die vertalers dit zomaar verzonnen of hoe komen ze hierbij?

Beste vraagsteller,

Een vertaling is altijd een vertaling van een brontekst, in dit geval Jeremia 43:12, waarbij vertalers aan de hand van woordenboeken en andere hulpmiddelen proberen vast te stellen wat de betekenis is van een woord of een zin. Vertalers verzinnen als het goed is niet iets zelf, want dan zijn ze geen knip voor de neus waard!

In Jeremia 43:12b staat een woordje dat de Statenvertalers hebben vertaald met "aantrekken". In bijvoorbeeld Psalm 109:19 en 29 komt deze werkwoordsvorm ook voor en daar hebben de Statenvertalers ongetwijfeld naar gekeken, omdat in Psalm 109 ook sprake is van een kleed dat men "aantrekt". De Statenvertalers leggen dit beeld in de kanttekeningen uit en wijzen daarbij op het gemak waarmee een herder zijn kleed aantrekt, en dus op het gemak waarmee Nebukadnezar Egypte veroverd en dan ook alles meeneemt. Tegelijk blijft het de vraag staan of dit een goede vertaling is van het desbetreffende woord.

De Septuaginta, de oude Griekse vertaling van het Oude Testament, gaat namelijk bij de vertaling van deze tekst al een heel andere kant op, die van het ontdoen van luizen. Hedendaagse woordenboeken lezen dit Hebreeuwse woord op dezelfde manier als de Septuaginta al deed. Dat de hedendaagse vertalingen voor een vertaling met "ontluizen" kiezen heeft dus al oude papieren. Ook een aan het Hebreeuws verwante taal kent een werkwoord dat er sterk op lijkt met de betekenis van "van luizen ontdoen". Hedendaagse woordenboeken geven daarom allemaal aan dat hier sprake is van een woord met een gelijke klank en een gelijke spelling, maar met een andere betekenis, een zogenaamd homoniem. Dat verschijnsel kennen we in het Nederlands ook: een "bank" kan een zitmeubel zijn, maar net zo goed het kantoor waar je je geld onderbrengt. Naar Jeremia 43 toe vertaald: Meestal betekent het Hebreeuwse woord "aantrekken", maar hier betekent het "ontluizen". Juist de vertaling met het Hebreeuwse woord in de betekenis van "van luizen ontdoen" geeft hier de tekst sterke lading. Zoals een herder zijn kleed van luizen ontdoet, zó zal Nebukadnezar Egypte helemaal leegplunderen!

Het kan natuurlijk ook zo zijn dat Jeremia hier dit woord speciaal gebruikt. Voor "aantrekken" zijn namelijk ook andere Hebreeuwse woorden. Misschien heeft hij dit woord wel zo gebruikt om de dubbele bodem (lees: betekenis) van dit woord te onderstepen: die van "aantrekken", maar hier wel heel in het bijzonder, die van "ontluizen".

Met hartelijke groet,
Ds. L. B. C. Boot

Dit artikel is beantwoord door

drs. L. B. C. Boot

• Geboortedatum:
  21-10-1969
• Kerkelijke gezindte:
  Christelijk Gereformeerd
• Woon/standplaats:
  Veenendaal
• Status:
  Actief

60 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven