Ouders eren bij verwaarlozing en mishandeling

Eert uw vader en uw moeder. Voor mijzelf en vele anderen met mij die niet christelijk opgevoed zijn, maar met leugens, verwaarlozing en mishandeling is en blijft het (bijna) onmogelijk om deze ouders te eren en dus om dit gebod te gehoorzamen. Zelfs met inzicht kan dit moeilijk of onmogelijk blijven. Is mijn (onze) kans bij God hierdoor verkeken?

Geachte vraagsteller,

Als we het over het vijfde gebod hebben, wil ik vooral aandacht geven aan de storingen die het moeilijk maken dit gebod voor te leven (door ouders) en na te leven (door hun kinderen). Zo’n gebod heeft dus duidelijk twee kanten! En als je aangeeft dat de verhouding met je ouders dermate verstoord is, dat leugens, verwaarlozing en mishandeling daarin een plaats hebben, dan is het (bijna) onmogelijk om dit gebod te volbrengen. Wat zijn daarvan de consequenties? In het verleden gaf ik al eens een lezing over dit gebod onder de titel "ERE WIE ERE TOEKOMT!" Ik citeer daaruit het een en ander:

We krijgen als kinderen met God te maken door onze ouders. Het eerste contact met God komt tot stand via onze ouders. Het beeld dat een kind van God heeft wordt vaak gevormd naar het beeld dat hij van zijn ouders heeft (vader!). Als zijn ouders gelukkig zijn, vol liefde, elkaar en hun kinderen aanvaarden en vergeven, is het voor een kind gemakkelijker een positieve verhouding met God te ervaren. Maar als ze onverschillig zijn, denkt hij misschien dat God dat ook is. Ouders zijn beelddragers van God en dat geeft ze een grote verantwoordelijkheid. Mede door de ouders zullen de kinderen God moeten leren kennen. Daarom wordt ook van kinderen verlangd hun ouders te eren: zij leven hen immers voor hoe hun kinderen God kunnen leren liefhebben. Ouders geven het verhaal van God door. Kinderen zijn door God aan ouders toevertrouwd om Zijn daden van heil en vergeving door te geven. Volgorde in Deut. 6: wat God zegt zal eerst in het hart van de ouders moeten doordringen. Daarna pas kunnen die ouders dat hun kinderen inprenten.

Er zijn ouders die wantrouwig met God omgaan omdat dat hun hele levensstijl is. Dit dragen zij ook over aan hun kinderen die  later merken dat ze dit basisvertrouwen missen. Ouders beïnvloeden het beeld van God positief/negatief.

Interview met oudere man uit het blad ACTIE: "Mijn ouders hadden een goede relatie met God. Dat uitte zich in alle kleine dingen. Als mijn moeder ’s morgens aan het bidden was onderbrak ze dat niet om mijn schoenen te gaan zoeken. We gingen zondags altijd naar de kerk, ook in de vakanties. Ze drongen hun geloof nooit op. Ik kan me herinneren dat ikzelf ben gaan geloven omdat ik merkte dat het geloof mijn ouders zoveel blijdschap gaf en hun leven vulde. Ik ben toen gaan inzien dat in een gezin waar het ontbreekt aan echt geloof, het ook vaak ontbreekt aan allerlei andere dingen zoals echte liefde en geborgenheid."

De manier waarop ouders met hun kinderen omgaan bepaalt vaak hoe kinderen later zelf zullen leven. Als daar regelmatig over God en wezenlijke dingen wordt gepraat, dan nemen ze dat mee voor hun eigen toekomst. Ze proberen dat ook in hun eigen gezin. Ze laten bijv. in tafelgebeden zien, dat je God alles kunt vragen en dat een leven met Hem niet saai is, maar veel goeds kan geven. De ontwikkelingspsychologie leert dat het van groot belang is dat een kind het leven kan aanvaarden vanuit een goed en veilig nest. Voorbeeld van het Bijbelverhaal over de verloren zoon. Hij had nog één ding over in de vreemde: de herinnering aan thuis. Je kunt altijd bij je (gelovige) ouders terecht! Dan zal je ook God leren zien als Iemand bij Wie je altijd terecht kunt.

Opvoeden betekent het kind heenleiden naar de volwassenheid. D.w.z.: geleerd hebben verantwoordelijkheid te dragen voor eigen keuzes. Niemand wordt op een goede manier volwassen zonder voorbeeld. Het aanvaarden van de Heere Jezus is een persoonlijke zaak en ouders kunnen daarin niet voor hun kinderen beslissen.Van het verhaal van de verloren zoon kunnen we leren dat God mensen de verkeerde kant ziet opgaan, "los van de vader". De zoon krijgt de kans zijn eigen weg te gaan, hoewel die vader het niet met die keus eens was. Wat hij wel deed was wachten en bidden. Omdat hij niet anders doet dan vertrouwen op God en afwachten, kon de zoon terugkeren. Hij had ruzies kunnen maken, maar dan kom je al gauw in een gespannen verhouding met elkaar. Zelfs een standje komt er bij zijn terugkeer niet aan te pas; geen pijnlijke vragen; geen gepreek. Zo'n houding kost ouders veel moeite. Laten we ons niet isoleren(ook van elkaar), maar midden in deze wereld het Licht laten schijnen.

De Heidelberger Catechismus in zondag 39 belijdt dat kinderen geduld moeten hebben met de gebreken van hun ouders. Als je die tekortkomingen toegeeft zorgt dat voor een ontspannen sfeer in het gezin. Jezus zag ook de gebreken van zijn ouders, maar: "Hij was hen onderdanig." Laat gehoorzaamheid aan de ouders een onderdeel zijn van de gehoorzaamheid aan God. Je kunt dan later ook meer rekening houden met anderen. De toevoeging van het 5e gebod leert ons: "opdat uw dagen verlengd worden"! M.a.w.: Als je in je jeugd je ouders serieus neemt en ze eert, dan heb je daar je hele leven plezier van. Je verlengt daarmee de dagen dat je in vrede kunt leven. Dan krijg je pas echte toekomst! Jezus zegt als 12-jarige als het ware tegen zijn ouders: het is fijn wat jullie Mij verteld hebben over God, maar nu neem Ik de verantwoordelijkheid daarvoor zelf op Mij. Wat een moment is het in het leven van je kind, als het tegen zijn ouders zegt: "Uw God is nu ook mijn God."

Deze keer een zeer uitvoerig antwoord aan de vraagsteller. Als ik het allemaal nog eens overzie, dan is de titel van mijn lezing terecht: "Ere wie ere toekomt". Deze ouders hebben het er zo lelijk bij laten zitten, dat je van een kind niet kunt verwachten dat het dit gebod in praktijk brengt. Je moet het als ouders ook waarmaken en dat gebeurt hier niet, integendeel! Dan is ook de laatste toevoeging gelukkig niet op dit kind van toepassing, dat zijn/haar kans bij God verkeken is. Voor een goede gang van zaken zou ik meer gegevens moeten hebben, maar ik hoop dat de uitleg van het vijfde gebod  voldoende is.

Ds. H. van Oostende

Dit artikel is beantwoord door

Ds. H. van Oostende

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven