Niet in de slachtofferrol kruipen, maar de samenleving welwillend, gastvrij en met een eigentijdse verwoording van leer en leven tegemoet treden. Dat is wat de kerken vandaag te doen staan.
Recente gebeurtenissen maakten duidelijk dat de verhouding tussen kerk en samenleving steeds gecompliceerder wordt: De brief van ds. A. Kort aan de Krimpense gemeenteraad leidde door gebruik van de ”Tale Kanaäns” tot veel misverstand en een hetze in de media en samenleving. Het beeld werd gegeven dat leden van enkele kerken geweld gebruikten tegen verslaggevers. Hiermee werden hun kerken en ook reformatorisch Nederland in een negatief daglicht geplaatst. Uit de verkiezingsuitslag bleek dat de aanhang van christelijke partijen nu kleiner dan 20 procent is. Homoseksuele oud-leerlingen van een reformatorische school deden een boekje open over hoe met hen is omgegaan. De vrijheid van onderwijs en godsdienstvrijheid staan ter discussie. Dit lijstje is moeiteloos uit te breiden.
Onze eerste reactie kan zijn dat de media kerken ”framen”, selectief met informatie omgaan, niet open staan voor genuanceerde verhalen enzovoorts. Kortom dat reformatorisch Nederland het slachtoffer is van seculier Nederland: ”Ze” moeten ”ons” hebben!
Het is geen kunst om alles in het kader van vijandschap en vervolging te plaatsen. Dat sommige verslaggevers kwaadwillend zijn, is mogelijk. Hierop hebben wij echter in eerste instantie geen invloed. Daarom is het belangrijk na te denken over ons eigen aandeel. De verhouding tussen kerk en maatschappij wordt enkel ingewikkelder. Hoe moeten we hiermee omgaan? Wat is hierin onze verantwoordelijkheid? Drie aandachtspunten:
Uitnodigen
1. Laat onze houding tegenover de samenleving welwillend zijn. Onze niet-christelijke medeburgers moeten we niet als ”vijanden” beschouwen en bejegenen. Als kerk moeten we open zijn naar de samenleving. Misschien is het een idee om journalisten uit te nodigen voor een kerkdienst en een inkijkje te geven in hoe het toe gaat in een gemeente. Nodig hen ook via de website van de kerk. Een gemeente heeft niets te verbergen wat betreft ideeën en gewoonten. Mooi is dat veel gemeenten nu via internet van zich laten horen én zien.
Heiligmaking
2. Laten we Bijbels onderwijs geven over een christelijke houding in een seculiere samenleving. De vroegchristelijke kerk was kerk in een heidense samenleving. Vaak werden christenen niet begrepen en onheus bejegend. In de apostolische brieven zien we onderwijs over de geloofsleer én over wat van een christen in het leven van alledag gevraagd wordt, ook in moeilijke situaties. Vaak zijn de twee elementen geloof en leven in de leer van de apostelen met elkaar verbonden.
Generaliserend: de bevindelijk gereformeerde prediking heeft veel aandacht voor de verhouding van de ziel tot God, maar weinig voor de uitwerking in het dagelijks leven, zeker als het gaat om ons omgaan met niet-christelijke medemensen. Gangbare preken over teksten uit de apostolische brieven zijn nogal eens gekoppeld aan de heilsfeiten of aan Hervormingsdag. Prima, maar er is meer. Paulus schrijft over het prediken van „de volle raad Gods”; daaronder valt ook het onderwijs over de christelijke levenshouding en levenspraktijk. De opdracht van Christus om het Evangelie aan alle mensen te verkondigen, houdt in: „lerende hen onderhouden alles wat Ik u geboden heb.” Dat gaat over de levenspraktijk. Dit onderwijs behoort tot de roeping van een prediker.
Bevindelijk gereformeerden staan in de traditie van de Nadere Reformatie. Die had aandacht voor de bevindelijke toepassing van het Woord én de alledaagse praktijk. Smytegelt hield negen preken over Mattheüs 5:47: „En indien gij uw broeders alleen groet, wat doet gij boven anderen? Doen ook niet de tollenaars alzo?” Hij plaatst dat in het kader van de heiligmaking. Leer en (be)leven horen bij elkaar.
De Bijbelse boodschap van het christelijk leven staat haaks op het stoere cultuurchristendom van Baudet, waar veel van onze jongeren gevoelig voor zijn. De radicaliteit van het christendom bestaat vooral in het verloochenen van het eigen ik, waar de Bergrede vol van staat. Dit komt tot uiting in de praktijk, ook als je onrecht ondergaat. Hierover kunnen we meer te weten komen bij Bonhoeffer en Lloyd Jones, maar hier ligt ook een uitdaging voor docenten, predikers en catecheten uit de reformatorische wereld.
Verstaanbaar communiceren
3. Verwoord Bijbelse ideeën helder. We kunnen een levensreddende boodschap en waardevolle ideeën hebben, maar die moeten verstaanbaar gebracht worden. Een levensreddend AED-apparaat met een onduidelijke gebruiksaanwijzing leidt tot een mislukte reanimatie. Dit geldt temeer voor de Bijbelse boodschap. Er bestaat een subcultureel kerkelijk taalgebruik dat voor buitenstaanders onvoldoende te begrijpen is. Vaak bestaat het uit flarden van Bijbelteksten, psalmversjes en gezelschapstaal.
Wat neemt een niet-christen die een gemiddelde kerkdienst binnenkomt ervan mee? Kerkgangers moeten een gesprek kunnen aangaan met een niet-kerkelijke buurman of collega. Over welke woorden beschikken zij? Zijn die hun geleerd in kerk en catechese?
Helder communiceren is nodig om misverstanden (en daarmee narigheid) te voorkomen, maar ook om de boodschap zelf duidelijk te brengen. Natuurlijk zijn Bijbelse woorden soms onvervangbaar. Laten wie die telkens uitleggen, en ongebruikelijke woorden waar mogelijk vervangen door eigentijdse.
De ‘luxe’ van een kerkelijk leven zoals in de vorige eeuw kunnen we ons niet meer veroorloven.
De auteur is docent aan de Pieter Zandt SG en ouderling in de gereformeerde gemeente te Kampen.
