‘Bestaat God? Anco (7) vraagt universiteit het antwoord.’ Ik las deze aankondiging zaterdag in dagblad Trouw en mijn aandacht was gelijk getrokken. Spannend! Gelooft de ‘universiteit’ tegenwoordig nog in een opperwezen?
Vroeger was dat min of meer vanzelfsprekend. Godsgeloof heeft zelfs een belangrijke impuls gegeven aan de wetenschap. Onlangs wees Oxford-professor John Lennox erop dat veel universiteiten zijn opgericht door christenen. Door mensen die in God geloofden en niet tegen wetenschap of denken waren. Integendeel, het geloof stimuleerde hen juist om na te denken. Zo is het motto van de Harvard Universiteit ‘Veritas’. Dat is een afkorting van ‘Veritas pro Christo et Ecclesia’: waarheid voor Christus en de kerk.
Maar goed, Anco wil weten hoe de universiteit nu over God denkt. Hij had zijn vraag opgestuurd naar de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), die dit jaar haar 400-jarige jubileum viert en, om de feestvreugde te verhogen, de serie ‘400 vragen aan de RUG’ in het leven riep. Anco’s vraag belandde op het bordje van Peter Barthel, hoogleraar sterrenkunde.
Spirituele tik
Zijn antwoord bevat een paar leuke feiten en doordenkertjes. Wist u bijvoorbeeld dat veel astronauten een ‘spirituele tik’ aan hun ruimtevaart overhouden? Zo’n ruimtevaart gaat je niet in koude kleren zitten, zo maakt Bartel duidelijk: ‘Er zijn gevallen bekend van ruimtevaarders die een tijdje het klooster in gaan, ter bezinning. Hun verwondering over de plaats van de mens in het heelal is sterk toegenomen. (…) Plotseling is de aarde geen stevige basis meer, maar een klein deel van een veel groter geheel.’
De hoogleraar gelooft niet dat atheïsten als Herman Philipse en Richard Dawkins het bij het rechte eind hebben. Er is ‘meer’, een werkelijkheid die ons denken overstijgt: ‘Onderzoek onder professoren aan Amerikaanse elite-universiteiten liet zien dat hooguit een kwart zich als atheïst omschrijft. Ruim driekwart denkt dat er meer is tussen hemel en aarde. Logisch, want de ratio tot norm uitroepen is kortzichtig en arrogant.’
Nuttig idee
Tot zover kan ik Bartels betoog volgen. Er moet ‘meer’ zijn. Maar in zijn omschrijving van dat ‘meer’ raak ik de draad kwijt. Zo schrijft Bartels over God: ‘Hij kan niets en doet niets, maar hij bezielt mensen en houdt hen de vraag voor: wat is wijs, wat is goed voor mij, voor de anderen, voor de wereld? Het doel van deze wereld is mijns inziens dat haar bewoners tot hun recht komen. En wij zijn daarbij de handen van God.’ Kortom, God is niet zozeer een realiteit, maar meer een idee. Een nuttig idee, dat wel. Door het idee ‘God’ wordt je aan het denken gezet over zaken als naastenliefde en gerechtigheid.
‘God kan niets en doet niets’, ik vind het ook wel een forse uitspraak voor een wetenschapper. Is het intellect van deze sterrenkundige tot dusdanige proporties gegroeid dat hij de Eeuwige kan beoordelen op Zijn macht of onmacht? En hoe meet je Zijn activiteit eigenlijk? Hebben ze daar in Groningen speciale apparatuur voor uitgevonden? Wellicht kan Anco dat ook eens navragen.
Mij heeft Anco niets gevraagd, maar ik kan het toch niet laten om een antwoord te geven: Ja, God bestaat! En Hij belooft je dit: ‘Wie Mij vroeg zoeken zullen Mij vinden.’
Verder vind ik het een mooi antwoord. Beter, als ik eerlijk ben, dan de oneliner van De Jong.
@ mortlach: het is natuurlijk wel een specifieke opvatting over wetenschap. Het is inderdaad prima mogelijk om af te spreken: wetenschap = onderzoek doen met a priorisch uitsluiten van bovennatuurlijke invloeden. En zo werkt het inderdaad doorgaans. En in zo'n wereldbeeld is het inderdaad onmogelijk om iets zinnigs te zeggen over god/God. Maar de vraag is, of dat ook theoretisch de enige mogelijke manier is van wetenschap bedrijven. Me dunkt van niet. Net zomin als een psycholoog klaar is als hij uitgeplozen heeft welke neurotransmitters (en andere stofjes) in de hersenen uit balans zijn, en een recept heeft uitgeschreven voor de juiste psycho-farmaca. De mens valt niet samen met zijn (chemische) brein. En de werkelijkheid valt niet samen met materie.
Overigens, als je wel zo'n wetenschapsvisie aanhangt, dan kun je niet zeggen: 'Hij kan niets en doet niets'. Hooguit kun je dan zeggen: 'Ik weet niet of Hij iets kan en iets doet'.
Als je God toelaat, stopt dat proces. Immers, op ELKE vraag is dan het antwoord "Omdat God dat zo wil/doet" een sluitend antwoord zonder vervolgvragen (hooguit Waarom wil God dat zo dan?) En dat antwoord voegt niets toe aan onze kennis. Het is een stoplap. Tenzij je aanneemt dat God alles via natuurwetten laat verlopen, maar dat zie ik weinig verschil tussen jouw wetenschapsvisie en de mijne. En dat geval is immers een werkelijkheid mét God niet van een zonder te onderscheiden.
Daarbij komt dan natuurlijk ook nog dat het woordje God alleen al met een enorme bak theologische connotatie komt. Welke God? Die van de Bijbel! Welke vertaling dan? De Statenvertaling uiteraard! Hoe letterlijk? Héél letterlijk, etc, etc. Allemaal vragen waar je nooit over uitkomt. Je kunt immers niet aan anderen aantonen waarom je gelijk hebt met jouw persoonlijke geloofshouding, en dat is toch een kritisch onderdeel van de moderne wetenschap.
