Gemeente neemt initiatief roeping tot ambt

Ik heb een vervolgvraag aan ouderling Eckhardt naar aanleiding van de beantwoording van de vraag 'Met ongeoorloofde middelen kerkenraad binnendringen'. Waarom zou iemand die zich geroepen weet tot diaken/ouderling dit niet bij de kerkenraad mogen melden en als iemand zich geroepen weet tot predikant wel? Zij moeten zich juist vooraf melden bij hun kerkenraad. Vanwaar dit onderscheid? In artikel 31 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis wordt er volgens mij namelijk helemaal geen onderscheid gemaakt tussen dienaren des Woords, ouderlingen en diakenen; ze worden in één adem genoemd.

Beste vragensteller, dit is een interessante vraag. Ik doe een poging om een afdoend antwoord te geven. Wat uw laatste opmerking betreft: dat is juist. De openingszin van dit artikel luidt: “Wij geloven dat de dienaars des Woords Gods, ouderlingen en diakenen tot hun ambten behoren verkoren te worden door wettige verkiezing der Kerk (…)”. De gemeente verkiest onder leiding van het ambt, althans volgens het principe van de reformatorische presbyteriale kerkregering. Van belang is op te merken dat het initiatief tot verkiezing en roeping bij de kerk ligt. Lees bijvoorbeeld Handelingen 13:2. De kerk, lees: plaatselijke gemeente, verkiest zowel ouderlingen en diakenen, als een dienaar van het Woord en roept ze tot Zijn dienst. 

Een misverstand dat weggenomen moet worden is dat het niet verantwoord zou zijn om je verlangen tot het ambt bij de kerkenraad te melden. De belijdenis (artikel 31) keurt dit niet af, maar benadrukt de verplichting de tijd af te wachten tot men door God (via de kerk) geroepen wordt. Dan heeft hij ook een bewijs van zijn roeping en is hij verzekerd dat zijn roeping tot het ambt echt van God afkomstig is. Dus ook wie zich innerlijk geroepen weet tot het predikambt en daarin soms door de Heere bevestigd is, moet de tijd afwachten dat hij verzekerd wordt van zijn roeping. Dat moment is aangebroken wanneer hij zich geroepen weet door een plaatselijke gemeente. Opvallend is dat Calvijn alle nadruk legt op deze “publieke vocatie” door de kerk, ook voor dienaren van het Evangelie.

"Vroeger stonden als toelatingseisen genade en gaven centraal, nu is dat vooral het “onmiddellijke getuigenis” dat de curatoren ervaren na het aanhoren van de kandidaat."

 

Over de manier waarop de verkiezing en roeping van de ambtsdragers moet gebeuren, gaat artikel 31 niet in. Terecht, want dit regelt de kerkorde. We spreken niet voor niets over de “weg der middelen” die we bewandelen moeten. En die is van kerk tot kerk verschillend de laatste twee eeuwen. In de twee eeuwen daarvoor bestond alleen de nationale volkskerk en vond het onderzoek naar de bekwaamheid als predikant plaats door de classis, ná de universitaire opleiding. Men moest dan een preparatoir (voorbereidend) en een peremptoir (beslissend) examen afleggen voor de classis. Het betrof nagenoeg altijd jongemannen van begin de twintig jaar die na de zogenaamde Latijnse School een universitaire opleiding in de (filosofie en) theologie hadden doorlopen.

Na de Afscheiding in 1834 is dat veranderd. Verschillende kerkverbanden die hieruit voortgekomen zijn, plaatsen het onderzoek naar geschiktheid vóór de (eigen kerkelijke) opleiding die wordt bekostigd om alleen mannen op te leiden tot predikant in eigen gemeenten. Een college van toezichthouders, het curatorium, besluit of iemand wel of niet wordt toegelaten. Er wordt geen enkele eis aan iemands vooropleiding gesteld. Stonden vroeger in de volkskerk als toelatingseisen genade en gaven centraal, nu is dat vooral het “onmiddellijke getuigenis” dat de curatoren ervaren na het aanhoren van wat de kandidaat over zijn bekering en roeping heeft meegedeeld. Maar dit even terzijde.

"De kerk moet actief zijn in het vervullen van de ambten. Het is abnormaal en ongeoorloofd wanneer men langdurig vacant zijn maar accepteert."

 

Ik heb min of meer al een antwoord op uw vraag gegeven: als de Kerk roept, dán pas wordt men door God geroepen “in de weg der middelen”, al is er reeds sprake van een roepingsbesef. Dus het initiatief ligt bij de kerk. Op de Dordtse Synode (1618-1619) werden de gemeenten opgeroepen uit te zien naar en in gesprek te gaan met godvrezende jongemannen die een theologische opleiding aan één van de universiteiten konden volgen. Daar ligt al een belangrijk initiatief! Het predikambt is een belangrijke roeping van de kerk. De kerk moet actief zijn in het vervullen van de ambten. Kennelijk werden vroeger (van de 16e tot en met de 18e eeuw) veel meer jonge mensen door de kerk gestimuleerd om theologie te gaan studeren. Het bevestigingsformulier voor ouderlingen en diakenen gaat ervan uit dat dit predikambt er gewoon is in elke gemeente. Het is dus abnormaal en ongeoorloofd wanneer men langdurig vacant zijn maar accepteert. 

De noodzaak van het predikambt wordt sterk gevoeld binnen een kerkverband als de Gereformeerde Gemeenten. Elk jaar worden (jonge) mannen opgeroepen zich te melden bij de kerkenraad voor een attest dat toegang verleent voor een gesprek met het curatorium. Dat betekent in feite dat de kerk het initiatief neemt. Die uitnodiging (in de Saambinder en vanaf de kansel in de plaatselijke gemeente) is een oproep aan iedereen die zich geroepen weet tot het ambt van dienaar des Woords. Wanneer je door het curatorium, als kerkelijk orgaan, aangenomen wordt om de eigen kerkelijke opleiding te volgen en als je die met voldoende resultaat afrondt, dán pas kun je beroepen worden door een gemeente. Er is dus geen principieel verschil maar wel een gradueel verschil tussen de roeping van een ouderling of diaken en die van een predikant. De roeping door de kerk/ de gemeente, gaat in alle gevallen vooraf. Daar mag de kandidaat geen invloed op uitoefenen door zich vooraf te melden. 

M. H. Eckhardt