Vrouw moet zich laten onderwijzen in stilheid

Ik heb een vraag over 1 Timotheüs 2:11. Daar staat:  “Een vrouw moet zich laten onderwijzen in stilheid, in alle onderdanigheid.” Ik heb van meerdere mensen dezelfde interpretatie gehoord van zowel Nederlandse als Engelse evangelisten. Zij zeggen dat deze tekst niet betekent dat een vrouw nooit een leidende rol mag hebben zoals juf, dominee of evangelist. Maar het was zo dat Paulus deze brief aan Timotheüs schreef, een leider in Efeze, waar er chaos was en dwaalleringen rondgingen. Vooral om vrouwen die niet onderwezen waren, van wie sommige gnostische ideeën verspreidden. Daarom schreef Paulus dat vrouwen moeten leren in rust, omdat ze eerst gevormd moeten worden in de waarheid voordat ze gaan spreken. Niet om ze klein te houden, maar om ze steeds meer op te bouwen.

Er wordt ook gezegd dat Paulus het Griekse woord “authentein” gebruikt als Paulus het heeft over het de tekst: de vrouw mag niet de man overheersen. Maar “authentein” betekent niet alleen maar “gezag hebben.” Het betekent ook wel “de controle grijpen” of “onderdrukken.” Met andere woorden. Paulus zegt niet dat vrouwen nooit mogen onderwijzen. Alleen niet op een manier dat de vrouw overheerst. En bij het stukje waar Paulus zegt dat de vrouw stil moet zijn, gebruikt Paulus het Griekse woord “hesychia”. Dat betekent “rust”, “kalmte” of “vrede.” Paulus zei dus niet: vrouwen, zwijg voor altijd. Neem dus een houding aan van rust en leerbaarheid. Vrouwen zijn wel nodig, alleen wel met de juiste geest.

"Zowel Nederlandse als Engelse evangelisten zeggen dat deze tekst niet betekent dat een vrouw nooit een leidende rol mag hebben zoals juf, dominee of evangelist."

 

Paulus kan dit ook niet hebben gemeend, want anders spreekt hij zichzelf tegen. In de Bijbel staat dat namelijk dat Priscilla Apollos onderwees (Handelingen 18). Febe was een diaken/dienares van de kerk en bracht de brief aan de Romeinen (Romeinen 16). Junia word een apostel genoemd (Romeinen 16:7). Als dat zo is, snap ik ook niet waarom vrouwen niet in de politiek mogen bij de SGP.

Met vriendelijke groet, een student.

Beste vragensteller,

De vragen die je stelt gaan over een thema waar al heel over gezegd en geschreven is. Je snijdt zowel het thema van de vrouw in het ambt aan, als de rol van de vrouw in de politiek en het standpunt van de SGP in deze. Het zal (veel) te ver voeren om dat hier allemaal aan de orde stellen. Ik verwijs graag naar alles wat die hier al eerder over verschenen is (zie de tags onder dit artikel, red.). 

Opbouw van de verzen
Ik beperk mij hier tot enkele exegetische opmerkingen n.a.v. je vragen over de uitleg van 1 Timotheüs 2:11-12. Deze verzen kennen een bepaalde opbouw waarin een tegenstelling en herhaling zit. Eerst zegt Paulus wat de Heere van een vrouw vraagt en op welke wijze (“late zich leren in stilheid, in alle onderdanigheid”), daarna wat de vrouw juist niet moet doen (“dat zij lere noch over de man heerse”) en daarna herhaalt Paulus nog een keer wat hij eerder zei dat hij van de vrouw vraagt (‘dat zij in stilheid zij’). Schematisch ziet het er zo uit:

    “Een vrouw late zich leren in stilheid, 
        in alle onderdanigheid. 
    Doch ik laat de vrouw niet toe, dat zij lere, 
        noch over den man heerse, 
    maar wil, dat zij in stilheid zij.”

“Zich laten leren in stilheid” en “in stilheid zijn” staat dus tegenover “leren” en wat de houding betreft wordt “onderdanigheid” tegenover “heersen” gezet. Bewust tekent Paulus hier dus een tweetal contrasten zowel wat betreft dat wat de Heere van de vrouw vraagt als de houding waarin dit moet gebeuren.

Stilheid
Het woord vertaald met “stilheid” betekent inderdaad meer dan alleen geen geluid voortbrengen. Het duidt op een innerlijke houding van rust en bedachtzaamheid. Een houding van rust en leerbaarheid, zoals je zelf schrijft. De Heere vraagt dus veel meer van een vrouw dan zwijgend de dienst uit te zitten, maar vraagt om een bepaalde innerlijke houding. Zie bijvoorbeeld ook 1 Timotheüs 2:2, 1 Thesselonicenzen 4:11, 2 Thesselonicenzen 3:12 waar hetzelfde woord wordt gebruikt. Dit betekent echter niet dat ze daarom (op rustige wijze) in de eredienst mag spreken. Daar valt natuurlijk veel meer over te zeggen dan deze ene tekst. Zie bijvoorbeeld 1 Korinthe 14:34-36, waar duidelijk wordt dat er in de eredienst geen leidende of sprekende rol voor de vrouw is weggelegd.

Laten leren
Wat de vrouw in stilheid moet doen is “zich laten leren”. Dit heeft de betekenis van onderwijs ontvangen of dingen in je geest opnemen. Het Griekse woord betekent dus niet onderwijs geven, maar onderwijs ontvangen. Dat dient dus te gebeuren met een innerlijke houding van rust en bedachtzaamheid. Dit staat tegenover het “leren” uit het volgende vers. Hier wordt een ander woord gebruikt dat duidt op actief leren ofwel onderwijs geven. Dit woord wordt ook gebruikt voor het onderwijs dat Jezus geeft. Paulus zegt dus helder dat een actieve onderwijzende rol niet voor de vrouw is weggelegd, maar dat ze in plaats daarvan moet laten leren in stilheid. Dit komt overeen met wat hij in 1 Korinthe 14:34-36 zegt.

"Paulus schrijft dit dus niet om vrouwen klein te houden, maar juist opdat ze op die wijze de Heere meer en dieper mogen leren kennen."

 

Onderdanigheid
De houding waarin dit allemaal moet gebeuren is er een van “onderdanigheid”. Dit woord staat dus tegenover het “over [de man] heersen”. “Onderdanigheid” klinkt negatief, maar betekent zoveel als zich “schikken onder”. “Heersen” betekent zoveel als “gezag uitoefenen” of “eigenmachtig optreden.” Het contrast tussen de beide woorden laat zien wat Paulus van de vrouw vraagt. Hij vraagt geen ‘slavenonderdanigheid’ maar wel het erkennen van de door God gegeven scheppingsorde en de rol die man en vrouw daarin hebben. Met een stil en bedachtzaam hart mag de vrouw zich zo laten onderwijzen door dat wat de Heere wil leren. Paulus schrijft dit dus niet om vrouwen klein te houden, maar juist opdat ze op die wijze de Heere meer en dieper mogen leren kennen. De gedachte dat het hier gebruikte woord “onderdrukken” betekent en ‘gewoon’ gezag uitoefenen dus wel toegestaan is, lijkt mij (veel) te ver voeren.

Want…
In het volgende vers geeft Paulus met het woordje “want…” nog een argument voor dit alles. Hij verwijst dan naar de scheppingsorde. Het verschil in rol en houding binnen de gemeente is gegrond in de scheppingsorde waarin man en vrouw verschillende rollen en verantwoordelijkheden hebben. Nergens volgt hieruit dat de een meer waard zou zijn dan de ander of dat de een de ander zou mogen onderdrukken. Voor de Heere is elk mens (m/v) gelijkwaardig. Wel wordt hiermee duidelijk dat het meer is dan ‘een plaatselijke regeling’. Het is dus te makkelijk om te zeggen dat Paulus dit alleen bedoelde voor de situatie in Efeze en wij er dus niets meer mee te maken hebben. De gedachte dat die vrouwen eerst wat meer moesten leren en dan alsnog mogen gaan onderwijzen is ook niet op de tekst gebaseerd. Paulus heeft het overigens ook over vrouwen in het algemeen en niet over een bepaalde groep binnen de gemeente. Had hij dat bedoeld, dan had hij dat natuurlijk makkelijk kunnen zeggen. Kortom, Paulus zegt dus eigenlijk: omwille van Gods goede orde, waarin man en vrouw gelijkwaardig zijn maar verschillende taken hebben, hoort het geven van gezaghebbend onderwijs in de gemeente bij de man en dient vrouw zich in rust en bedachtzaamheid te laten leren. 

Ten slotte
Over dit hele thema valt natuurlijk nog veel meer te zeggen, maar dit zijn enkele exegetische lijnen vanuit de tekst uit 1 Timotheüs. De vraag of je dit onderwijs over de rol en houding binnen de gemeente ook kunt doortrekken naar de politiek of andere leidinggevende rollen laat ik verder rusten. Wel is het goed om te beseffen dat bij de uitleg van een Bijbeltekst het gevaar altijd groot is dat we op zoek gaan naar de uitleg die ons het beste past. De klassieke uitleg over de verhouding man-vrouw stuit op steeds meer tegenstand. Het liefst zouden we bepaalde teksten daarom iets ombuigen of wat verzachten. Het is daarom nodig dat je zelf grondig onderzoek doet naar de gehele Schrift. Ik hoop dat het voorgaande hier een beetje bij helpt.

Ds. G. K. Terreehorst