Vraag
Mijn vraag leeft al even, maar is de laatste tijd versterkt door de berichten dat de GBS de Statenvertaling wil gaan hertalen, aanpassen of herzien. Dat laatste zal het wel niet zijn. Kan iemand die tegen gebruik van de Herziene Statenvertaling is mij uitleggen waarom de SV dan wél hertaald mag worden?
Ik moest ook even denken aan al die Bijbelvertalingen in heel andere talen die heden ten dage nog geschreven worden, met dus de taal van nú. Daar zeg je toch ook niet van dat ze letterlijk de Statenvertaling moeten vertalen? De Statenvertaling lijkt haast wel een afgod te zijn geworden voor een deel van de gereformeerde gezindte. Tussen haakjes: ik had ook grote moeite met de HSV, maar kan het belang van het gebruik er wel van inzien.
Antwoord
Uw vraag bestaat eigenlijk uit twee onderdelen. Allereerst de vraag of de Statenvertaling hertaald of herzien mag worden. Het is principieel gezien niet verkeerd om een Bijbelvertaling te hertalen of te herzien, omdat een levende taal in beweging is en er soms ook verbeterde inzichten kunnen zijn in het interpreteren van de grondtekst. Bij hertalen passen we dan wel de spelling aan en we kunnen ook verouderde woorden hertalen door hedendaagse synoniemen te gebruiken die inhoudelijk hetzelfde uitdrukken, maar we handhaven de vertaalmethode en vertaalkeuzes. Een herziening of revisie gaat een stuk verder: niet alleen de spelling en verouderde woorden worden aangepast, maar op basis van andere inzichten worden ook inhoudelijke wijzigingen gedaan in de vertaling, doordat men het Hebreeuws of Grieks anders interpreteert of (in veel gevallen) vrijer wil weergeven. Twee voorbeelden:
-In Jesaja 64:1 (en vers 3) vertaalt de Statenvertaling met “dat de bergen van Uw aangezicht vervloten.” Het vervlieten of wegvloeien van de bergen wordt uitgelegd in de kanttekening. De Herziene Statenvertaling vertaalt echter met wegsmelten, wat wel in de uitleg past, maar geen vertaling is van het Hebreeuwse woord. Elders vertaalt men overigens wél met “de bergen vloeiden weg” (Richteren 5:5).
-In Genesis 24:64 staat in de Statenvertaling dat Rebekka van de kemel afviel. Dat is een heel letterlijke vertaling van de grondtekst. De Statenvertalers beseften ook dat dit in het Nederlands ongewoon is en via de uitleg in de kanttekening wordt duidelijk dat de bedoeling van de tekst is dat Rebekka er snel afklom. In 2 Koningen 5:21 speelt hetzelfde. De Herziene Statenvertaling vertaalt deze teksten respectievelijk met “zij liet zich snel van de kameel glijden” en “liet hij zich van de wagen zakken.”
Deze keuzes weerspiegelen een andere, minder letterlijke en minder concordante vertaalmethode dan in de originele Statenvertaling. De GBS wil die kant niet op, maar wil de vertaalmethode van de Statenvertaling geheel respecteren en uitsluitend wijzigingen aanbrengen als er vanwege de ontwikkeling van de Nederlandse taal sprake is van woorden die verouderd of in betekenis verschoven zijn. Daarom kan bijvoorbeeld een woord als grootmoedig in Spreuken 28:25 wel gewijzigd worden in hoogmoedig, omdat dat de betekenis is zoals die ook door de Statenvertalers is bedoeld (terwijl grootmoedig tegenwoordig juist iets anders, iets positiefs betekent). Een inhoudelijke revisie van bepaalde vertaalkeuzes zou alleen in opdracht van en met breed vertrouwen van de reformatorische kerken tot stand kunnen komen. Waarbij dan wel de letterlijke vertaalmethode gehandhaafd zou moeten worden, als onderdeel van de gereformeerde visie op Bijbelvertalen. De vraag is overigens of een inhoudelijk aangepaste vertaling nog de naam Statenvertaling mag dragen en wat voor gevolgen het heeft als inhoudelijk van de klassieke vertaling wordt afgeweken – een vertaling die eeuwenlang ons volksleven heeft gestempeld en als geschenk van God is ontvangen.
Wat het tweede onderdeel van uw vraag betreft: bij Bijbelvertalingen in andere talen ligt de situatie natuurlijk weer heel anders dan in Nederland. De Statenvertaling is in het Nederlands de meest getrouwe vertaling, die het dichtst bij de grondtekst blijft, maar in andere talen zijn dat weer andere Bijbelvertalingen. In het Engels kent men de traditie van de King James Version, in het Spaans de Reina-Valerabijbel etcetera (en in sommige talen moet men vanaf nul beginnen). Juist dit jaar is er een revisie van de Reina-Valerabijbel verschenen (de RV-SBT van de Trinitarian Bible Society), die vooral in Zuid-Amerika dankbaar ontvangen is. Daarmee wil men bewust blijven in de traditie van die oude, reformatorische vertaling uit 1569, inclusief de vertaalprincipes die daaraan ten grondslag lagen. Met het doel om zodoende in de taal van nu zo dicht mogelijk bij Gods spreken in de brontalen te blijven. Dat is ook onze wens.
Met vriendelijke groet,
Drs. C. C. Bremmer,
Wetenschappelijk medewerker GBS
Dit artikel is beantwoord door
Gereformeerde Bijbelstichting
- Kerkelijke gezindte:Divers
- Woon/standplaats:Leerdam
- Status:Actief
