Twaalf bijlslagen

Geachte dominee G.A. van den Brink. U beveelt o.a. boeken van Thomas Boston aan. In “De viervoudige staat” lezen we van de ‘twaalf slagen waardoor een rank van de natuurlijks stam wordt afgesneden’. Na het beschrijven van die twaalf slagen schrijft hij dat hij niet wil dat dit beschouwd wordt als de methode waartoe de Heere Zich beperkt. Maar schrijft hij: “Ik handhaaf als een zekere waarheid, dat allen die in Christus zijn, afgebroken zijn van al die verschillende dingen waarop zij hun vertrouwen stelden.”

Vooral de laatste slag is confronterend: het gaat om een mens die besluit om tot Christus te gaan, zoals hij is. Ik citeer: “Die stem klinkt krachtig door in zijn ziel: Hoe kunt gij geloven? U kunt evenmin geloven, als dat u met uw hand de hemel kunt bereiken en Christus vandaar kunt laten neerdalen. En zo bemerkt hij tenslotte dat hij zichzelf niet kan helpen door te werken en ook niet door te geloven.” En verderop: “En terwijl hij zo benauwd is, omdat hij denkt dat hij weggevoerd zal worden door de vloed van Gods toorn, en dat hij niet eens een hand zal kunnen uitsteken om een takje vast te grijpen van de Boom des levens, die groeit aan de oevers van de rivier, wordt hij opgenomen en ingeënt in de ware Wijnstok, de Heere Jezus Christus, Die hem de Geest des geloofs geeft.”

Als je de bijlslagen alle twaalf aandachtig doorleest, dan krijg je toch het gevoel dat je op een punt moet komen waar alle hoop vergaan is en dat je alleen dan het geloof ontvangt als een geschenk. Het lijkt alsof je een drenkeling bent die spartelt en spartelt en op het moment dat je opgeeft en wegzinkt in de zee, terwijl de laatste zuurstof in je longen is opgebrand en je aan de verdrinkingsdood overgegeven bent, pas dan wordt je opgevangen en gered. Ik heb ook wel eens gehoord dat er ouderlingen zijn die met Boston schermen: “Ken je dit punt in je leven.”

Uw lezingen en uw boek betekenen ontzettend veel voor mij en ik zie met veel ongeduld uit naar uw tweede boek over Dordt. Maar het lezen van zoiets kan soms toch onrust en twijfel opwekken. Geloof ik wel echt. Of beeld ik me in dat ik geloof. Kunt u hier iets over zeggen?

Beste vragensteller,

Voordat ik inga op je vraag, eerst een opmerking. De beroemde passage over de twaalf bijlslagen wordt helaas nogal eens verkeerd geïnterpreteerd. Te vaak wordt er gezegd dat de bijslagen plaatsvinden na de wedergeboorte en dus allerlei standen in de genade aangeven die uitlopen op de bewuste rechtvaardiging of de rechtvaardiging in de vierschaar der consciëntie. Wie ook maar een klein beetje thuis is in de preken en boeken van Boston, zal helder inzien dat die uitleg onmogelijk juist kan zijn. Sowieso gaat bij die uitleg de beeldspraak mank. De bijslagen vinden niet plaats bij een tak die reeds is ingeënt in Christus (het zou ketters zijn om dat te beweren!) maar bij een rank die van Adam losgeslagen moet worden om daarna ingeënt te worden in Christus. Ze vinden dus plaats voordat iemand in Christus wordt ingeënt, niet daarna.

Dan nu de vraag: schrijft Boston deze twaalf toestanden als verplichte ervaringen en belevingen voor? Moet je een moment kennen dat je denkt verloren te gaan, zonder zicht op Christus? Het antwoord is nadrukkelijk “nee!” Eenvoudigweg al, omdat Boston expliciet zegt dat hij zijn overzicht niet oplegt en voorschrijft. Wat hij doet is dat hij allerlei uitwerkingen die de wet op diverse mensen heeft, in een bepaalde logische orde heeft geplaatst, zonder te zeggen dat elk mens alle twaalf de stadia beleeft. 

Een bijkomende aanwijzing vinden we in de tweeslag van wet en evangelie. Alle twaalf bijlslagen zijn werkingen van de wet, aldus Boston. De wet veroorzaakt dat we wanhopig worden. De wet biedt geen enkel perspectief. Denk dus niet dat de wet ons bij het Evangelie brengt! De wet brengt ons bij de dood en nergens anders. Niemand moet denken: als ik de werking van de wet ervaar, dan ben ik blijkbaar op de goede weg. Boston maakt glashelder dat de wet bediening van de verdoemenis is (2 Korinthe 3:6) en dat het reddend geloof altijd geloof in het Evangelie is.

Dus ook de twaalfde bijlslag, de meest radicale werking van de wet, is negatief en uitzichtloos. Moet je dat meemaken? Ja, als we daarmee bedoelen dat wij diep doordrongen moeten zijn dat de wet zonder Evangelie op geen enkele manier ons kan helpen. Alleen het Evangelie biedt uitzicht, redding, hoop, leven, genade. 

Wie beweert dat we een afsnijdingservaring moeten meemaken (en zich daarvoor op Boston beroept) moet stellen dat het Evangelie alleen mag worden verkondigd aan mensen die bij de twaalfde bijlslag zijn aangekomen. Maar dat zegt Boston nu juist niet! Hij preekte Wet en Evangelie altijd tegelijk, met de nadruk op het Evangelie. Ik vind het merkwaardig dat sommige mensen alleen deze ene passage van Boston zo graag aanhalen, maar je hoort ze zelden over zijn andere geschriften. Wie zijn preken over Evangeliedwang kent, weet dat Boston onmogelijk in een wettisch schema te persen valt.
 
Zoals ik in “Hyperdordt” uiteenzet, is zo’n afsnijdingservaring alleen mogelijk als er geen Evangelie wordt verkondigd. En het zou verschrikkelijk zijn als predikanten zozeer hechten aan dergelijke afsnijdingservaringen, dat zij om die reden het Evangelie niet willen verkondigen.

Ten slotte dit. Boston is een belangrijke theoloog, maar zijn visie is niet allesbepalend. Mogelijk blijft er verschil van mening over deze passage uit De viervoudige staat. In zo’n geval richt je je maar op de belijdenisgeschriften. Die zijn helder. “Op degenen die dit Evangelie niet geloven, blijft de toorn van God. Maar die het aannemen en de Zaligmaker Jezus met een waarachtig en levend geloof omhelzen, worden door Hem van de toorn van God en het verderf verlost en met het eeuwige leven begiftigd” (Dordtse leerregels I.4).

Met hartelijke groet,
Ds. G. A. van den Brink 

Dit artikel is beantwoord door

Ds. G.A. van den Brink

• Geboortedatum:
  05-01-1974
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  Apeldoorn
• Status:
  Actief

242 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven