Verschillende oorzaken van onze zaligheid

Vraag voor dominee G. A. van den Brink. Hoe denkt u over de uitdrukking "bekering is voor 100 procent Gods werk en tegelijkertijd 100 procent  de verantwoordelijkheid van de mens"? Vaak wordt dan de vergelijking met spoorrails gemaakt en wordt gezegd dat we dit nooit sluitend kunnen krijgen, wordt er gesproken over een paradox, enzovoorts.

Beste vragensteller,

Ik kan me voorstellen dat je dit onduidelijk vindt. De genoemde uitdrukking kan met goede bedoelingen worden gebruikt, namelijk als een dominee meerdere dingen naast elkaar wil laten staan en daarom zegt dat het 100 procent Gods werk is en 100 procent het werk van de mens. Maar remonstranten en rooms-katholieken kunnen de uitdrukking evengoed voor hun visie gebruiken! 

Dus het is beter om na te gaan of we helderder kunnen zijn. En dat kan inderdaad. In de gereformeerde traditie wordt gesproken over verschillende typen oorzaken. God is de bewerkende oorzaak van onze redding. Het geloof is de instrumentele oorzaak. De dood van Christus is de verdienende oorzaak. En de vergeving der zonden is de doeloorzaak. Als je het zo formuleert, heb je dus al minstens vier verschillende oorzaken die allemaal hun eigen uitwerking hebben. Omdat helder is dat we over verschillende oorzaken spreken, kunnen ze naast elkaar bestaan. De dood van Christus is inderdaad de enige verdienende oorzaak. Het geloof is dus niet een verdienende oorzaak – alhoewel het de instrumentele oorzaak is.
 
Helaas denken veel predikanten tegenwoordig monocausaal: "Er kan maar één oorzaak van onze zaligheid zijn!" Maar wat is die oorzaak dan: is dat God? Of het offer van Christus? Of de wedergeboorte? Hier lopen ze vast. Ze suggereren dat het geloof geen oorzaak van de zaligheid kan zijn, omdat God (of Christus, of de Heilige Geest) de enige oorzaak is.
 
Kortom, we kunnen veel beter als volgt spreken: de rechtvaardiging is 100 procent het werk van God. De verdienende oorzaak is 100 procent het werk van Christus. De wedergeboorte is 100 procent het werk van de Heilige Geest. En de daad van geloof is 100 procent het werk van de mens. Op deze manier worden de remonstrantse en rooms-katholieke visie wél uitgesloten. De rooms-katholieken zeggen immers dat onze werken ook verdienende oorzaak zijn. De remonstranten zeggen dat de wedergeboorte ook ons werk is. Beide visies worden weersproken als we duidelijk maken over welke oorzaak van het heil we het hebben. Het hypercalvinisme wordt uitgesloten omdat we staande houden dat de daad van geloven 100 procent het werk van de mens is.

Voor wie dit terug wil zien in de kanttekeningen van de Statenvertaling, verwijs ik naar Romeinen 3:24. Daar staat: "Vanhier verder beschrijft de apostel al de oorzaken en eigenschappen van de rechtvaardigmaking door het geloof, die ons in het Evangelie geopenbaard is. De opperste oorzaak dan is de onverdiende genade Gods, de bewegende en verdienende oorzaak is de verzoening en verlossing door Christus geschied; het middel, waardoor ons die wordt toegerekend, is het geloof in het bloed van Christus; het einde is de betoning van Gods gerechtigheid en de vergeving der zonden."

Met hartelijke groet,
Ds. G. A. van den Brink