Opnieuw trouwen na schuldloze echtscheiding

Wij dachten ook altijd dat wanneer je schuldloos gescheiden bent, je opnieuw mag trouwen. Je huwelijk is dan ontbonden alsof de ander gestorven is. Dat is ook in de lijn met eerder gegeven antwoorden op Refoweb. Lukas 16:18 lijkt echter iets anders te zeggen: ook de onschuldige partij mag niet hertrouwen. De Herziene Statenvertaling stelt dat zelfs nog explicieter. Kunt u eens uitleggen wat er nu exact (grondtekst) staat en wat hier bedoeld wordt. Er zijn namelijk ook theologen die de tekst wel letterlijk nemen.

Beste vraagsteller,

In Lukas 16:18 staat: “Ieder die zijn vrouw verstoot en met een andere trouwt, pleegt overspel en ieder die met een [vrouw] trouwt die door haar man verstoten is, pleegt [ook] overspel” (HSV). De SV gebruikt het woord “verlaten” in plaats van “verstoten”, maar de inhoud is hetzelfde. Beide vertalingen geven helder weer wat er in de grondtekst staat en de HSV is hierin niet explicieter.

Tegenover de Farizeeën wijst de Heere Jezus nadrukkelijk op de blijvende geldigheid van de Thora in de boeken van Mozes (Lukas 16:17). De Farizeeën voerden op het punt van de echtscheiding een voor de man toegeeflijk beleid. Zij beriepen zich daarvoor op de mogelijkheid die Mozes hiervoor gaf (zie Deut. 24:1). Overigens waren er verschillen in interpretatie tussen de volgelingen van rabbi Sjammai en die van rabbi Hillel.

Jezus verzet zich tegen de ruime interpretatie. Elke man die zijn vrouw verstoot, pleegt volgens Hem echtbreuk. Bij een tweede huwelijk maakt de man zich dan schuldig aan overspel tegenover zijn eerste vrouw (vgl. Mar. 10:11). Deze uitspraak is gebaseerd op het zevende gebod in de Tien Geboden (Ex. 20:14 en Deut. 5:18). Daarmee scherpt Jezus de regels aan tegenover de gemakkelijke praktijk in zijn dagen.
 
De scheidbrief in Deuteronomium 24 is bedoeld om een nieuw huwelijk na echtscheiding mogelijk te maken en is vooral bedoeld ter bescherming van de vrouw. Voor Jezus was het huwelijk in beginsel onontbindbaar. Het kan eigenlijk maar één keer gesloten worden. Zo houdt Jezus de Farizeeën voor, dat iedere man die trouwt met een vrouw die door haar eigen man is verstoten, echtbreuk pleegt (vgl. Mattheus 5:32; Mattheus 19:9).

De uitleg van deze teksten is niet zo moeilijk. Lastiger is het om de bedoeling op te sporen. In het geval van een wetboek is het duidelijk wat de status is, maar Jezus spreekt als wijsheidsleraar. Bedoelt Hij dan een volledige beschrijving te geven van wat wel en niet mogelijk is? Het verband maakt duidelijk dat Hij geen nieuwe wet geeft (Mattheus 5:17), maar een aanscherping geeft van de ethiek. In Mattheüs 5 staat ook “Zweer in het geheel niet” (vs. 34). Gewoonlijk wordt deze tekst zo uitgelegd dat Jezus het misbruik tegengaat, maar niet in absolute zin het zweren verbiedt (zie ook Heidelbergse Catechismus, Zondag 37).

Het is ook van belang 1 Korinthe 7 op te slaan. Daar is sprake van een situatie die door Jezus niet behandeld wordt, namelijk een huwelijk van een gelovige en een ongelovige. Paulus adviseert om het huwelijk te handhaven, maar schrijft ook: “Als de ongelovige scheiden wil, laat hij scheiden. De broeder of de zuster is in zulke gevallen niet gebonden” (1 Korinthe 7:15). Zo zijn er nog meer situaties te bedenken waarin echtscheiding een uitweg biedt, bij voorbeeld wanneer een vrouw door haar man mishandeld wordt.

Kortom: Jezus verzet zich tegen de gemakkelijke echtscheidingspraktijk, maar biedt geen nieuwe wet met allerlei uitzonderingsbepalingen. Hij spreekt vooral als wijsheidsleraar en wijst de weg hoe God gediend wil worden. Dat heeft niet te maken met ‘letterlijk nemen’, maar met de vraag naar de bedoeling van Zijn uitspraken.

Bij dit onderwerp is het ook van belang om na te gaan hoe in de kerkelijke traditie de teksten uitgelegd en toegepast zijn. Theologen in de tijd van de Reformatie en de Nadere Reformatie erkenden naast overspel ook andere gronden voor echtscheiding. Dr. G. A. van den Brink vat het als volgt samen in zijn artikel 'Echtscheiding dankzij Gods barmhartigheid' in het Reformatorisch Dagblad van 3 december 2016:

1. De Schrift noemt niet één maar twee gronden voor echtscheiding en hertrouwen, namelijk overspel (Mattheus 19:3-9) én kwaadwillige verlating (1 Kor. 7:1-15).
2. Analoog aan overspel en verlating zijn er ook andere Bijbelse gronden.
3. Als scheiden geoorloofd is, is hertrouwen het ook.

Tevens wijst hij op het punt van barmhartigheid. Bucer, Amesius en anderen antwoordden dat God de mogelijkheid van echtscheiding gaf, niet als straf voor de dader maar (mede) uit barmhartigheid voor het slachtoffer.

Wie zich wil verdiepen in de uitlegkundige en kerkhistorische achtergronden van scheiden en hertrouwen, kan terecht in een uitvoerig dossier op Theologienet.nl. (mirror)

Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

262 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven