Datering van perioden

Ik heb een vraag voor prof. M. J. Paul, met betrekking tot de bekende rijken uit het Midden-Oosten in de tijd van de Oudtestamentische profeten en daarna: het Neo-Assyrische Rijk, het Neo-Babylonische Rijk, het Perzische Rijk en het Griekse Rijk. Is deze periode vanaf het begin van het Neo-Assyrië Rijk (ongeveer 800 voor Christus) tot aan bijvoorbeeld de Romeinse tijd volledig ‘gereconstrueerd’ of zitten er nog veel ‘gaten’ in/zijn er nog veel discussies over de hoofdlijnen/datering van deze periode?

In het OT worden bijvoorbeeld Tiglat Pileser (III), Nebukadnezar, Cyrus (Kores) genoemd en op Wikipedia valt heel veel gedetailleerde informatie te vinden over hen (en de rijken) met uitgebreide bronvermelding. Is bijvoorbeeld de chronologie/datering van deze perioden ‘undisputed’ (gebaseerd op meerdere bronnen) of zou het bijvoorbeeld kunnen dat men er zo maar 100 jaar naast zit? Ik heb wel eens begrepen dat orthodoxe Joden een ingekorte Perzische periode hanteren, wat naar ik vermoed te maken heeft met de profetieën van Daniël 9 en 11 (slechts vier koningen).

Beste vraagsteller,

Er is grote overeenstemming over de chronologie van de genoemde koninkrijken. Dat heeft te maken met de vele verbindingen tussen de rijken, zodat dezelfde koningen in uiteenlopende geschriften vermeld worden. Zo noemt Sanherib koning Hizkia in zijn annalen. Er zijn ook Assyrische teksten gevonden waarin kosmologische verschijnselen staan genoteerd, zoals een zonsverduistering. Op grond daarvan is een vrij nauwkeurige reconstructie mogelijk vanaf de tijd van David (circa 1000 v. Chr.) tot de Griekse tijd. Bij de jaartallen van de koningen van Israël en Juda zijn er soms kleine onduidelijkheden, maar het grotere kader is helder.

Voor de vroegere periode ligt dat anders. Er is verschil van mening of de uittocht in de 13e of in de 15e eeuw v. Chr. heeft plaatsgevonden. Mij lijkt de 15e eeuw aannemelijker (onder andere op grond van 1 Koningen 6:1), maar hier is dus al 200 jaar verschil. Ook bij de datering van de aartsvaders lopen de meningen uiteen.

Dan de vraag over de Perzische periode. Het jaar 2020 in de christelijke jaartelling valt grotendeels gelijk met het Joodse jaar 5780, gerekend vanaf de schepping. Dit is gebaseerd op het geschrift Seder Olam Rabbah, “het boek van de orde van de wereld”, vervaardigd door rabbi Yose ben Halafta (gest. in 160 n. Chr.).

Omdat het Oude Testament de basis vormt voor de Joodse chronologie, zouden we kunnen verwachten dat deze rabbi tot ongeveer dezelfde conclusie kwam als bisschop Ussher, namelijk dat de schepping ongeveer in 4004 v.Chr., dus ruim 6000 jaar geleden, plaatsvond. Dat is echter niet het geval, want de Joodse berekening komt 240 jaar lager uit. Het grootste verschil zit in de periode van de tweede tempel: in de Joodse berekening is deze periode 164 jaar korter. Dit komt vooral doordat Seder Olam Rabba het koninkrijk van de Perzen slechts 53 jaar laat duren, terwijl de geschiedschrijver Ptolemaeus 207 jaar noemt (538-331 v. Chr.). Van Joodse kant is inmiddels erkend dat deze periode in het genoemde geschrift waarschijnlijk expres verkort is. Zie H.W Guggenheimer, “Seder Olam. The Rabbinic View of Biblical Chronology” (1998).

Volgens sommigen is die inkorting gebeurd om de zeventig jaarweken in Daniël 9, opgevat als 490 jaar, niet uit te laten komen bij Jezus van Nazareth, maar bij de messiaanse figuur Simon Bar Kochba (gestorven in 135 n.Chr.). Anderen menen dat er onvoldoende historische kennis was. De Grieken hadden immers veel Perzische archieven vernietigd en daardoor zijn daarna diverse koningen met de naam Darius verward. De Jewish Encyclopedia geeft aan dat er een interne Joodse behoefte geweest kan zijn om de Perzische periode te verkorten, namelijk de verklaring van de tweede ballingschap. Hoe dan ook, het is duidelijk dat de officiële Joodse jaartelling te laag uitkomt.

Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

262 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven