Vraag
Ik heb een dringende vraag. Ik ken een jonge vrouw die is gescheiden van haar man. Ruim zeven jaar lang in haar huwelijk is zij psychisch kapot gemaakt, maar ook in het lichamelijke is zij mishandeld. Ook de kinderen waren niet meer veilig bij die man. Nu moet zij van de kerkenraad schuldbelijdenis doen omdat zij is gescheiden van haar man en daarom gezondigd heeft tegen het zevende en ook het vijfde gebod omdat zij volgens de kerkenraad ongehoorzaam is geweest, omdat ze niet heeft geluisterd naar hen. Haar man echter hoeft dit niet te doen.
Toen ik dit hoorde dacht ik, de kerkelijke wereld van tegenwoordig staat m.i. redelijk gelijk met die van de Farizeeën en de Schriftgeleerden in de tijd van de Bijbel, waar ook ook eigen godsdienst en regels werden toegevoegd. Ik weet dat de Heere in Zijn Woord “echtbreken” heeft verboden, maar heeft de man in de genoemde situatie de “echt” al niet verbroken door zijn vrouw psychisch en lichamelijk te mishandelen, in strijd met datzelfde Woord?
Bovendien is deze man vreemdgegaan in het huwelijk, heeft beloofd aan kerkenraad en zijn vrouw schuldbelijdenis te doen (nadat zijn vrouw hem dit vergeven heeft), maar deze man moet het nog doen en de kerkenraad komt hier niet op terug. Wat kan ik hiermee ook richting de bewuste kerkenraad?
Antwoord
Beste vraagsteller,
Ik kan me je verontwaardiging en gevoel voor urgentie voorstellen. Je moet je echter realiseren dat schrijnende situaties zoals deze, die in jaren zijn opgebouwd, zich niet snel laten beantwoorden, laat staan oplossen. Zorgvuldig luisteren, hoor en wederhoor is van het grootste belang en dat lijkt mij juist in deze situatie niet of kennelijk onvoldoende te zijn gedaan. Daarbij komt dat jouw vraag bij mij meer vragen oproept dan dat ik als antwoord kan geven. Echtscheidingszaken zijn vaak heel erg ingewikkeld en laten zich onmogelijk via een schriftelijke vragenrubriek beantwoorden.
Omdat je in je vraag blijk geeft zeer betrokken te zijn met je vriendin en omdat ik mij zorgen maak dat je in je eigen oordeelsvorming wat al te makkelijke en snelle conclusies trekt, wil ik proberen je wat verder op weg te helpen, door een aantal lijnen te trekken.
1. Ik verwijs naar een antwoord van ds. Paul over kwaadwillige verlating waaronder mishandeling in een huwelijk vaak onder wordt besproken en naar een uitgebreide, maar goed leesbare verhandeling van ds. Golverdingen over “Huwelijksontwrichting en kerkelijke tucht”. In dit laatste artikel waarschuwt ds. Golverdingen : “Men wake bij het door de kerkenraad in te stellen onderzoek vooral voor de valstrik, die door de mishandelende partij vrijwel altijd bijzonder handig wordt uitgezet. De bedoeling van deze strik is, dat de kerkenraad de gerechtvaardigde klacht van de andere partij niet zal geloven en de zijde van de leugenaar zal kiezen. Er zijn gevallen bekend dat de strik zo geraffineerd werd gespannen, dat de onschuldige in aanraking kwam met de kerkelijke censuur.” Hij verwijst hierbij in een noot (17,18) naar een zeer schrijnende situatie die veel weg heeft van de situatie die in je vraag beschreven wordt. Wellicht heb je in het lezen van wat in deze verwijzingen beschreven wordt al wel het belangrijkste van dit antwoord.
2. Je vriendin is mishandeld (ruim zeven jaar lang) en heeft geen uitweg meer gezien dan te scheiden. De kerkenraad acht haar schuldig aan de overtreding aan het zevende en ook het vijfde gebod. Ik kan niet beoordelen op welke gronden de kerkenraad tot deze conclusie is gekomen, daarvoor moet ik echt meer gegevens hebben. Laat ik even uitgaan van wat ik ken als de beleidslijn in de Gereformeerde Gemeenten, waartoe ik zelf behoor. Er is n.a.v. de verruimde echtscheidingswet in 1971 een rapport van de synode van de Ger. Gem. (1977) verschenen en in 2008 een uitgebreide nota “De Heilige huwelijkse staat”. In deze publicaties wordt na onderzoek van de Schriftgegevens over echtscheiding, bij mishandeling scheiding van tafel en bed als uiterste mogelijkheid aangewezen (zie ook bovenstaande verwijzingen). Bij scheiding van tafel en bed kan in zo’n situatie het bedreigende element worden weggenomen terwijl het huwelijk formeel (nog) niet wordt verbroken. Je vriendin is hier duidelijk verder gegaan en dat heeft de kerkenraad haar kennelijk krachtig ontraden.
We kunnen nu van allerlei dingen gaan vinden over hoe de kerkenraad met deze zaak is omgegaan, maar om nu de kerkenraad in dezen met de Farizeeën en Schriftgeleerden te vergelijken vind ik op zijn zachtst gezegd ongelukkig. Ik zou je willen vragen terughoudend te zijn met het maken van dergelijke beschuldigingen; ik acht het onwaarschijnlijk dat jij vanuit jouw positie het complete verhaal van deze situatie kent of kunt overzien. Pas op voor een lichtvaardig oordeel! Bovendien is op jouw definitie van het begrip echtscheiding m.i. nog wel wat af te dingen.
Ik weet vanuit mijn ervaring als ambtsdrager hoe een situatie van echtscheiding in je pastorale praktijk er bij jezelf inhakt. Dat gaat je niet in de koude kleren zitten. Echtelieden blijken niet in staat te zijn hun huwelijksbootje op koers te houden en als de kerkenraad hierbij wordt betrokken (vaak is het conflict al ver heen...) en de resultaten van het pastorale werk blijkt niet te voldoen, wordt er nogal eens te makkelijk gewezen naar de kerkenraad als schuldige partij. Ik heb compassie met je vriendin, want huwelijksgeweld maakt mensen kapot. Dat mag niet zomaar doorgaan en die spiraal van geweld moet gestopt worden. Daarom zeg ik niet dat de kerkenraad niets te verwijten valt, maar in je vraag ontbreken teveel details om jouw oordeel hier zonder meer over te nemen.
3. In het verleden is er al sprake geweest van overspel door haar man. Daarvoor beloofde hij schuldbelijdenis af te leggen (wat hij nooit gedaan heeft) en je vriendin heeft het hem vergeven. Ik vind dit deel van je vraag wat onduidelijk. Vergeving volgt op schuldbelijdenis, niet andersom. Heeft de man wel schuld beleden ten opzichte van je vriendin, maar niet in het openbaar? Was een openbare schuldbelijdenis dan wel vereist. Was het overspel bij meerdere mensen bekend, of wist alleen je vriendin ervan, of alleen ook de kerkenraad? Kortom, wat heeft hier gespeeld?
In ieder geval, je vriendin heeft toen redenen gehad om haar man te vergeven. En door die vergeving is het overspel wel van de baan, anders is die vergeving niet oprecht geweest. Als de man daarna niet opnieuw overspel heeft gepleegd, kan je vriendin niet meer terugkomen op die vergeven zonde. Maar nogmaals, in de gegevens hierover mis ik ook nogal wat details.
4. Wat kun jij doen? Ondanks alles wat je nu in dit antwoord leest is je gevoel dat je vriendin groot onrecht wordt aangedaan door haar kerkenraad. Ik sluit niet uit dat je verontwaardiging terecht is (zie het voorbeeld van ds. Golverdingen). Toch moet jij je als vriend(in) terughoudend opstellen. De eerst verantwoordelijke in deze zaak is je vriendin en niet jij. Als jij de kerkenraad hierover bevraagt, zal zij terecht terughoudend zijn omdat zij niet met jou over een zaak van een ander (je vriendin en haar voormalige echtgenoot) mag praten. Maar als jouw vriendin niet (meer) in staat is om zelf actie te ondernemen, kan zij zich laten helpen door een derde. Of jij daarvoor de aangewezen persoon bent, kan ik niet beoordelen- je lijkt me behoorlijk persoonlijk betrokken en dat is niet altijd een voordeel. Je vriendin kan (via iemand die zij machtigt uit haar naam haar zaak te bepleiten), proberen tot een oplossing in deze zaak komen.
De eerste weg is het gesprek met de kerkenraad. Als dat station inmiddels gepasseerd is kun je advies inwinnen bij de consulent. Als dat allemaal niet werkt, kan je vriendin in beroep gaan tegen handelwijze van de kerkenraad bij de classis. Het lijkt omslachtig, maar zo werkt de kerkelijke rechtspraak. Dat is juist zo ingesteld omdat de kerk niet door enkele personen geregeerd mag worden, juist om misstanden te voorkomen.
Veel verder dan dit kan ik in mijn antwoord helaas niet gaan. Maar ik hoop dat ik wat richting heb kunnen geven.
Veel wijsheid toegewenst!
J. P. van den Brink
Dit artikel is beantwoord door
J.P. van den Brink
- Geboortedatum:10-06-1960
- Kerkelijke gezindte:Gereformeerde Gemeenten
- Woon/standplaats:Eindhoven
- Status:Inactief
