Vraag
Kan iemand mij uitleggen wat verlies met hechting te maken heeft? Ik las dit in een boek van Jakob Wielink, helaas niet de tijd en energie om dit helemaal te lezen, maar ik ben zelf heel onveilig gehecht. Ik ken geen geborgen gevoel, veiligheid en acceptatie dat ik met al mijn plussen en minnen er mag zijn. Ik mocht er alleen zijn met mijn plussen en voor mijn minnen moest ik mij diep diep schamen. Vooral voor boosheid en verwijten naar mijn ouders toe. Deze zijn in mij gegroeid doordat ik mij heel erg diep in de steek gelaten heb gevoeld door hen. Geen affectie, geen bevestiging, emotioneel heel erg verwaarloosd. Recent is mijn vader overleden. Daar had ik emotioneel veel last van omdat mijn vader altijd zei: “Ik krijg nog een hartaanval van jou.” Daar heb ik een EMDR-behandeling voor gevolgd. Kan iemand mij uitleggen wat verlies en rouw met hechting te maken hebben?
Antwoord
De vraag is een schot in de roos: hechting en rouw hebben alles met elkaar te maken. Rouw is de keerzijde van hechting. Het is een complex onderwerp, waar ik hier alleen in heel grote lijnen wat over kan zeggen.
Eerst iets over veilige hechting. De kernbegrippen daarin zijn basisveiligheid en basisvertrouwen. Een kind leert dat doordat de ouders er in de opvoeding onvoorwaardelijk voor het kind zijn als het gaat om liefde, acceptatie, zorg, geduld en aanmoediging om te leren. Dat is een voortgaand proces, waarbij het kind op de weg naar volwassenheid steeds meer eigen ruimte en verantwoordelijkheid krijgt en neemt. Ieder mens loopt in dit proces in meer of meerdere mate schade op. Zoals het hier staat, is het een ideaal dat in de praktijk van het leven niet voorkomt.
Voor hechting is behalve de opvoeding ook het eigen karakter, zeg maar de aanleg van het kind belangrijk. Lang niet alles van de ontwikkeling is op de opvoeding terug te voeren. Dat is belangrijk om te beseffen.
Onveilige gehechtheid is er in veel vormen. Ik ga daar nu aan voorbij en beperk me tot enkele kernpunten. Die hangen samen met de kernbegrippen veiligheid en vertrouwen. Bij onveilige gehechtheid zijn die meer of minder aangetast.
Bij sommigen valt dat nauwelijks op. Een kind kan leren om zich weinig te storen aan anderen, omdat ze hem of haar niet de aandacht en liefde gaven die nodig is. Zo’n kind roept niet direct zorgen op; het kan over komen als een gemakkelijk kind dat geen aandacht vraagt. Intussen is het een uiting van bedekte angst om de ander kwijt te raken als hij of zij zich er aan zou hechten. Zo iemand heeft moeite om zich aan een ander te geven en een diepgaande relatie te onderhouden.
Bij anderen zie je juist heftig gecompliceerd gedrag. In de kern gaat het om aandacht vragen en tegelijk geen raad weten met die aandacht. Veel huilen en zich niet gemakkelijk laten troosten en contact afweren. Moeilijk om mee om te gaan.
In de ernstige gevallen spreken we van hechtingsstoornissen. Allerlei vormen van grenzeloos gedrag kunnen daarbij gezien worden. Ik laat dat verder buiten beschouwing.
In hoeverre onveilige gehechtheid invloed heeft op rouw, heeft te maken met de vorm en de intensiteit van de onveilige gehechtheid, waarvan hiervoor iets is aangeduid. Heel belangrijk is ook de aard van de relatie. De vraagsteller spreekt over ouders. Dat is meteen de belangrijkste relatie die er is. Ik kan slechts af gaan op wat de vragensteller schrijft. Het beeld ontstaat van straffende, verwijtende ouders, die onhaalbare voorwaarden stelden om hun kind te accepteren. Dat geeft een klimaat van angst en dreiging. Wat dit zo ernstig maakt is dat je als kind helemaal van je ouders afhankelijk bent. Er is geen ontsnappen mogelijk. Je blijft de liefde en acceptatie zoeken en wordt steeds weer afgewezen. Dit heeft ernstige gevolgen voor de ontwikkeling. Gevoelens en gedachten van angst, boosheid, schuld, depressie en eenzaamheid komen samen in een onontwarbare knoop. Die gaan vaak mee in de fase na het verlies. Aan de ene kant komt er rust, omdat het niet meer wordt gevoed door nieuwe beschadigende ervaringen. Aan de andere kant blijft het een open wond, omdat de ouder er niet meer is die kan helpen herstellen. Eigen schuldgevoelens kunnen worden versterkt, omdat je bijv. niet boos mag zijn op een overleden ouder.
Kortom, er is zeker een relatie tussen gehechtheid en rouw. Het blijkt dat je de weg naar hulpverlening al hebt gevonden. Mocht je in je functioneren nog steeds veel last hebben van alles wat je hebt meegemaakt, dan is het niet overdreven om nog een keer tenminste een adviesgesprek te vragen. Bovenal hoop ik dat je in het leven en de omgang met God de diepst mogelijke herstelervaring op mag doen. Zoek daarbij ook contact met het pastoraat.
Dr. J. van der Wal
Dit artikel is beantwoord door
dr. J. van der Wal
- Geboortedatum:31-01-1955
- Kerkelijke gezindte:PKN (Hervormd)
- Woon/standplaats:Dordrecht
- Status:Actief
Bijzonderheden:
Voormalig directeur Eleos en divisiemanager De Hoop.
Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven
Wat is dit zwaar en moeilijk wat je hebt meegemaakt...! Als ik je verhaal goed lees, dan vraag ik me af: voel jij je schuldig aan/na het overlijden van jouw vader?
Mijn vader lag 35 jaar geleden voor het eerst in het ziekenhuis voor zijn hart. 25 jaar geleden maakte hij ook een opmerking dat ik schuldig zou kunnen zijn aan zijn dood, omdat ik volgens hem spanning veroorzaakte. 5 jaar geleden heeft hij mij nog eens verteld dat de spanningen om mij slecht waren voor zijn hart. Maar hij leeft nog steeds en is inmiddels bejaard...
In de Bijbel staat dat we door bezorgd te zijn, geen el tot onze lengte kunnen toedoen. Die lengte is niet hoelang we zijn, maar daar wordt onze levensduur mee bedoeld. Het leven van mijn vader is niet in mijn hand... het is in Gods hand. Daarbij is het aan ouders zelf om te zorgen dat zij hun zorgen, moeiten, spanningen ook bij God brengen en proberen los te laten. Dat is hun verantwoording en niet die van ons. Dus jij hebt jouw vader geen hartaanval bezorgd en ik heb het de mijne niet gedaan....! Jij bent niet schuldig aan de dood van jouw vader.
Wat ik wel heel verdrietig voor jou vind, is dat de relatie tussen jouw vader en jou niet verbeterd is, voordat hij stierf?! Dat kan het rouwproces ingewikkeld maken, omdat het nooit anders kan worden tussen hem en jou. Dat kan het extra zwaar voor jou maken. Ik vind het zo erg, dat je altijd de warme liefde van jouw ouders hebt moeten missen en van hem ook nooit meer zult kunnen ervaren!
Misschien heb je (opnieuw) hulpverlening nodig of heb je behoefte aan lotegenotencontact? Je mag mij mailen als je met iemand wilt mailen, die iets herkent van wat je hebt meegemaakt. (elisabethdevalk@gmail.com)
Verder vind ik het erg om te lezen dat jij je nooit door jouw ouders geaccepteerd hebt gevoeld. Dat is bij mij ook een thema wat nog steeds speelt, dat ze kritisch zijn/waren en dat ik niet voldeed en voldoe aan hun wensen en verwachtingen. Wat een worsteling en pijn kan dat met zich meebrengen...
Er blijven mij ook negatieve gedachten en gevoelens mij achtervolgen, terwijl ik al 40+ ben. In mijn gedachten houd ik nog steeds rekening met het feit dat mijn vader hartpatiënt is. Soms doe ik het ook niet of ben ik boos of sarcastisch over hoe hij met mij omgaat/omging. Dan krijg ik gedachten zoals: hij heeft al zoveel meegemaakt en hij leeft nog steeds.... het zal wel meevallen. Ik wens je sterkte, moed en troost toe in alles en laat gerust via de mail van jou horen...!
