Vogelverschrikker op een komkommerveld

Aan de Herziene Statenvertaling. Laatst viel mij een aanzienlijk verschil op tussen de Statenvertaling, Jongbloed-versie en de Herziene Statenvertaling. Het betreft Jer. 10:5, daar staat volgens de Statenvertaling: “Zij zijn gelijk een palmboom van dicht werk, maar kunnen niet spreken.” Volgens de Herziene Statenvertaling: “Ze zijn als een vogelverschrikker op een komkommerveld, want spreken kunnen ze niet.”Van beide vertalingen valt wat te zeggen. De Statenvertaling spreekt van “dicht werk”, om het Hebreeuwse woord “miqshah”plaats te geven. Dit woord wordt in Ex. 25:18 voor het eerst gebruikt en in de Statenvertaling vertaald als “van dicht goud” en in de Herziene Statenvertaling als: “gedreven werk.” Vooral wil ik me even richten op “een vogelverschrikker op een komkommerveld.” Waar komt dit vandaan? In het Hebreeuws wordt volgens mij niet gesproken over een vogelverschrikker, maar over een palmboom (Hebreeuws: tomer). Hetzelfde Hebreeuwse woord wordt in Richteren 4:5 gebruikt, waar het wel vertaald wordt met palmboom, evenzo de Statenvertaling. Hoe zit dit en waar komt het woord komkommerveld vandaan? Nog een andere tekst, Joël 2:23: “want Hij zal u geven de Leraar tot gerechtigheid.” Bij deze tekst is te merken dat u hierin de Statenvertaling volgt. Mag ik vragen waarom? De context van deze tekst is helemaal niet Messiaans. Er is eveneens geen verwijzing vanuit het Nieuwe Testament naar deze tekst, terwijl als hier de Messias bedoeld zou worden, deze wel als leraar heeft opgetreden. Het onderliggende Hebreeuwse woord is “moreh” en wordt door u in het vervolg van het vers wel vertaald met “regen”, alsmede in Ps. 84:7. Heeft deze tekst geen verband met Deut. 11:16-18? Hier wordt wel een ander Hebreeuws woord voor regen gebruikt (matar), echter de context is gehoorzaamheid en zegen (regen). Net als in Joël. Stel dat u toch kiest om het woord “leraar”te behouden, omdat uit Deut. 11 blijkt dat als Israël zich houdt aan de geboden, dan wordt zij beloond met regen. Dan vind ik dat nog niet verkeerd. Maar dan zou ik wel een voetnoot plaatsen en zeker niet een hoofdletter gebruiken. Tenslotte nog een korte vraag: waarom heeft u in Gen. 1:5 vertaald “eerste dag”? Er staat in het Hebreeuws “jom echad”: dag één. Er staat in het vervolg wel “tweede dag”, “derde dag”, etc. Maar er staat in Gen. 1:5 niet “jom rishon”(eerste dag). Waarom niet vertalen wat er staat? Of, als het niet anders kan, een voetnoot? Met vriendelijke groet, liefhebber van het Woord.

Beste liefhebber van het Woord,

Bedankt voor je vragen.

1. De betekenis van de Hebreeuwse uitdrukking in Jeremia 10:5 door de HSV met “als een vogelverschrikker op een komkommerveld.” De woordenboeken geven aan dat er een onderscheid gemaakt moet worden in de betekenis van miqsjah. Een van de betekenissen kan zijn dat er gedreven metaal mee wordt bedoeld. De andere betekenis dat er een komkommerveld mee wordt bedoeld. Ook de Statenvertalers hebben deze betekenis al gekend. In Jesaja 1:8 vertalen zij miqsjah met komkommerhof. De HSV volgt gewoon de woordenboeken die stellen dat ook in Jeremia 10:5 met “komkommerveld” vertaald dient te worden. In de lexica wordt het Hebreeuwse tomer uit Richteren 4 gezien als een variant op tamar. Vandaar dat daar vertaald is met palmboom. Wat betreft Jeremia 10:5 ligt het wat tomer betreft even wat complexer, omdat over de betekenis van dit woord -en dan in de combinatie met miqsjah - geen eenstemmigheid is. In de meeste gevallen denken de auteurs van de woordenboeken aan “vogelverschrikker” (in een komkommerveld). De HSV volgt deze interpretatie. Andere suggesties zijn: een gedecoreerde zuil met de vorm van een palm, een houtsnijwerk in palmhout of een stevige constructie van palmhout. Kortom, de vertaling van de HSV is een gangbare vertaling.

2. Wat betreft Joël 2:23 kan ik verwijzen naar de Kanttekeningen van de SV. Daar zie je dat er twee mogelijkheden zijn om dit vers te vertalen. Binnen de geschiedenis van de uitleg is er sindsdien niet zoveel veranderd. In commentaren en lexica kun je uitgebreide discussie vinden over de keus van een van beide. Beide vertalingen hebben oude papieren: Qumran, de Targum, de Vulgata en de vertaling van Symmachus betrekken dit op een persoon, terwijl de Seputaginta, Pesjitta en de Vetus Latina het als regen opvatten. De HSV had inderdaad het vertaalalternatief in een noot kunnen opnemen. Wellicht gaan we hier nog een uitgebreide verantwoording over plaatsen in de rubriek aantekeningen op de website herzienestatenvertaling.nl.

3. Wat betreft Genesis 1:5 is met één dag vertalen een mogelijkheid. Anderzijds kun je het ook met eerste blijven vertalen, omdat je echad ook met eerste kan vertalen. Zie daarvoor bijvoorbeeld Genesis 8:5 en Numeri 29:1. De mogelijkheid van een voetnoot zal ik inbrengen bij de commissie.

Met vriendelijke groet,
Ds. L. B. C. Boot

Dit artikel is beantwoord door

drs. L. B. C. Boot

• Geboortedatum:
  21-10-1969
• Kerkelijke gezindte:
  Christelijk Gereformeerd
• Woon/standplaats:
  Veenendaal
• Status:
  Actief

60 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven