Alexander Comrie

Aan dr. C. A. van der Sluijs, In deze lezing over de zaligsprekingen hebt u het ook over “Het ABC des geloofs” van Comrie. U noemt hem dan de evangelische Comrie. Ik begrijp dat u ook een andere Comrie kent. Ik vermoed een filosofische? De gemeenten waar ik ooit lid van ben geworden noemt zich “gereformeerd” en ligt ergens in Nederland. Gelukkig weet God ook dat we daar liggen, dat wel... nog wel. Maar die andere Comrie heeft volgens mij een aardige voet aan de grond gekregen. Voor degene die goed rekenen kunnen? Ik weet niet. Volgens mij moet je onderhand wel dr. voor je naam hebben staan om de kerkgeschiedenis een beetje te kunnen volgen en om de kerken van vandaag nog een beetje te snappen. Daarom: Hoe kijkt u tegen Comrie aan? In het RD stond vorige week dat Ds. (I.?) Kievit wel eens met ds. G. H. Kersten vergeleken wordt, maar dat ds. Kievit daar zelf niets van moest weten. Weet u waarom? Nog een vraag. Kohlbrugge heeft het over de rechtvaardigingen (!) van de goddeloze. Bij ons is de mantel der gerechtigheid een uitzondering voor vergevorderden. Ra, ra, hoe kan dat? Zal ieder gunstbewijs van God vandaan aan een verlorene (het kan nooit!), dan niet als een rechtvaardiging ervaren worden? Al is de houdbaarheidsdatum dan niet zolang, voor je beleving?

Inderdaad, de evangelische Comrie moet je onderscheiden van de filosofische Comrie. Deze ziet er als volgt uit. Enkele jaren geleden heeft prof. dr. A. de  Reuver in DNR een artikel geschreven over de gemeenschap met Christus bij o.a. Calvijn en Comrie. Daaruit geef ik je wat citaten aan je door: “De gemeenschap met Christus is in Calvijns theologie van centrale betekenis. Ze is het effect van het geloof. Dit geloof berust in genen dele op menselijke keus of capaciteit, maar exclusief op de verborgen werking van de HG. Deze werking is in die zin verborgen dat wij die niet kunnen traceren en evenmin bevatten, maar niet in die zin dat ze buiten het Woord zou omgaan. De Geest werkt met en door het gelezen, vooral gehoorde Woord... Calvijn kent geen geloofshabitus die aan het geloof zou voorafgaan...”

“Comrie opteert aanvankelijk (‘eigenschappen’) voor de gedachte dat de Christusgemeenschap ontspringt aan de gelijktijdigheid van geloofsbeginsel en geloofsdaad. Maar in de behandeling van Zondag 7 (‘Katechismus’) is hij van mening dat er sprake is van een inlijving ‘door het ingestorte geloof’, voordat het geloof zich in werkzame (aannemende) daden kan vertonen. Het geloof waardoor wij in Christus worden ingelijfd is geen daad die wij voltrekken, maar ‘een ingestorte hebbelijkheid of een vermogen dat de HG in de harten der uitverkorenen instort, waar door zij een vermogen uit Christus ontvangen om al de indrukselen die het Woord op dit vermogen maakt te ontvangen en volgens deze indrukselen werkzaam te zijn.”
 
“Hier is dus de term ‘geloof’ gereduceerd tot geloofsvermogen, waaraan het geloven in de belofte van het Evangelie niet te pas komt. Een boegwending ten opzichte van Calvijn! Ook Calvijn schrijft de Christusgemeenschap toe aan de HG, maar dit belet hem niet om dit geloof aan te merken als een bewuste, werkzame kennis van Christus in de beloften van het Evangelie gekleed. Van een ingestorte hebbelijkheid waaruit de geloofsdaad voortkomt, rept hij niet. Dat deze daad verricht wordt door de werking van de Geest, is hem voldoende.”

“Comrie doet het voorkomen alsof er in zondag 7 staat: ‘Alleen diegenen worden zalig die door de wedergeboorte (in engere zin) in Christus worden ingelijfd.’ Zijn veronderstelling is kennelijk dat dit door de auteur(s) was bedoeld. Hierin vergist hij zich. Althans Ursinus stelt in zijn Verklaring uitdrukkelijk dat diegene verlost worden ‘die het Evangelie geloven en door een oprecht geloof zich de verdienste van Christus toeëigenen. Comrie’s intentie was (anti Saumur) het sola gratia veilig te stelen. Het resultaat was dat het sola fide vervaagde.”

Ds. I. Kievit voelde zich geestelijk wel verbonden met Ds G. H. Kersten, maar betrachtte toch heel wat reserve ten aanzien van zijn Comrieaanse scholastieke beschouwingen. Omdat Ds. I. Kievit meer theologiseerde en preekte in de zin van de rechtvaardiging van de goddeloze, zoals Luther en Calvijn dit deden. Wel moet daarbij worden gezegd dat ook Ds I. Kievit hechtte aan de doorleving van die rechtvaardiging in “de vierschaar der consciëntie.”

Kohlbrugge wist heel sterk van de rechtvaardiging van de goddeloze. Iedere daad van het geloof is bij hem rechtvaardigend van aard. Hij kende wel een groei in het geestelijke leven, in die zin dat wij steeds minder worden en God steeds groter. De volwassene in het geloof is bij hem de gelovige die in het Woord is gefundeerd en zó verzegeld wordt met de Heilige Geest der belofte (vgl. Ef. 1 : 13). De houdbaarheidsdatum daarvan strekt zich uit van eeuwigheid tot in eeuwigheid en wij ondervinden of bevinden daar de kracht en de troost van in de oefening van het geloof uit genade alleen.

Met vriendelijke groet,
Ds. C. A. van der Sluijs

Dit artikel is beantwoord door

Dr. C. A. van der Sluijs

• Geboortedatum:
  14-09-1942
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Veenendaal
• Status:
  Inactief

174 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven