Gedwongen opname suïcidale patient

Bij het maken van een werkstuk over suïcide kwam ik bij het vraagstuk of het voor een christelijke psychiater juist zou zijn om een poging te ondermen om zijn onchristelijke patiënt die een opname niet ziet zitten, toch gedwongen op te laten nemen (wet BOPZ). Zou het, buiten de juridische voorwaarden om, op grond van de Bijbel juist zijn om de patiënt zijn vrijheid en zelfbeschikkingsrecht te ontnemen? Is de vrijheid van de naaste om hier zelf over te beslissen of het weerhouden en beschermen van de naaste belangrijker? En op grond van welke Bijbelteksten? Op het internet kon ik de christelijke visie t.o.v. de wet BOPZ niet vinden. Ik hoop dat er iemand is die mij hierbij kan helpen!

Je stelt een interessante vraag, waar meerdere aspecten aan zitten. Ik noem er slechts drie die voor jouw vraag vooral van belang zijn.

Om te beginnen, nog afgezien van het onderwerp suïcidaliteit in jouw vraag, de visie op zelfbeschikking. Dit is binnen onze gezondheidszorgwetgeving één van de pijlers waar die wetgeving op is gebaseerd. Overigens geldt dit ook in bredere zin binnen onze samenleving. In ethisch opzicht is deze visie strijdig met de bijbelse visie op de mens in zijn relatie als schepsel tot zijn Schepper en als naaste tegenover zijn medeschepsel. De kern van die relatie is liefde. Niet in de hedendaagse romantische betekenis van het woord, maar in de bijbelse betekenis van o.a. trouw, barmhartigheid en dienstbaar zijn.

Een tweede aspect is de bijbelse visie op de overheid als Gods dienares volgens Rom. 10. Paulus roept op die overheid te gehoorzamen en ook Christus zegt de keizer te geven dat des keizers is en God wat Hem toebehoort.

Het derde aspect is de beroepsstandaard waar iedere professionele hulpverlener aan moet voldoen en waarop hij/zij op aangesproken kan worden als er dingen niet goed gaan in de behandeling. Dat houdt is dat je je hoort te houden aan de algemeen aanvaarde richtlijnen voor het toepassen van een bepaalde behandeling. Je kunt dus niet op eigen houtje gaan experimenteren of eigen inzichten gaan toepassen. Wie dat doet is een kwakzalver.

Het zal duidelijk zijn dat deze principes in bepaalde gevallen onderling op gespannen voet kunnen komen te staan. Met name geldt dat het credo van het zelfbeschikkingsrecht t.o.v. de bijbelse visie die deze autonomie niet erkent. Het meest klemmend wordt dit als een patiënt verzoekt om hulp bij suïcide. Gelukkig is er (nog) geen recht op deze hulp, hoewel er veel druk is om dit recht wel te gaan bieden. Maar al zou er een recht zijn, er is geen plicht om mee te werken aan suïcide. Maar dat terzijde.

Jouw vraag is of je de Wet BOPZ mag hanteren "buiten de juridische voorwaarden om". Het antwoord daarop is wat mij betreft een duidelijk nee. Juridisch en professioneel mag het niet. Zou je dat toch doen, dan zal deze maatregel geen stand kunnen houden. Je bent immers verplicht om die te melden bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg en die zal zo'n beleid beslist afwijzen. Tevens heb je dan als hulpverlener een groot probleem.

Bovendien zie ik vanuit bijbels opzicht ook geen enkele reden om buiten de juridische kaders om iemand verplicht op te nemen. We moeten ons realiseren dat een gedwongen opname een vorm van vrijheidsberoving is. Dat is een zeer ernstige maatregel, die ook in bijbels perspectief alleen in uiterste gevallen toegepast mag worden en waarbij de wetten van het land gevolgd moeten worden. Ga je daarvan afwijken, dan is dat behalve kwakzalverij ook een vorm van (onbijbelse) eigenrichting.

Los hiervan kun je als christen heel goed met de Wet BOPZ uit de voeten.
Die biedt immers een goed wettelijk kader om iemand indien nodig tegen zichzelf en/of anderen te beschermen en handen en voeten te geven aan het bijbelse liefdegebod. Dat is niet de bedoeling van de Wet BOPZ, maar onbedoeld geeft het je een verantwoord instrument om er wel naar te handelen.

Terzijde merk ik nog op dat het toepassen van wettelijke middelen één ding is. Minstens zo belangrijk is de persoonlijke bejegening van iemand die suïcidaal is. Juist hier liggen voor een christen hulpverlener belangrijke verantwoordelijkheden en mogelijkheden. De kernvragen zijn dan: wordt in mijn professioneel handelen (ook) iets zichtbaar van de bijbelse barmhartigheid en mededogen met mensen die vaak wanhopig zijn? Werk ik als christen professional in afhankelijkheid van God? Heeft de zorg voor mijn patiënten ook een plaats in mijn gebed?

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven