Gebondenheid aan kerkverband na geloofsbelijdenis

Mijn vriend en ik denken de laatste tijd veel na over naar welke kerk we samen zouden willen. In ons geval is dit best een discussiepunt omdat we uit verschillende kerkverbanden komen (hij Gereformeerde Gemeenten in Nederland en ik Hersteld Hervormde Kerk). We zijn er op uitgekomen dat we op één lijn willen komen wat geloof en principes betreft door samen onderzoek te doen. Als we hier echt samen uitkomen, heb ik het vaste vertrouwen dat ook het kiezen van een kerk niet zo’n probleem meer zal zijn.

Echter heeft mijn vriend nu aangegeven dat hij op grond van zijn belijdenis die hij heeft gedaan in de GGiN, voelt dat hij niet weg kan gaan. Hij zegt te voelen dat hij daar geplaatst is. Ook ik heb belijdenis gedaan in mijn eigen kerkverband. Mijns inziens gaat een belijdenis afleggen over het feit dat je ervoor kiest om God te dienen, ook al kunnen wij mensen dat nooit goed doen. Ik heb wel de begeerte om dat te doen. Als we samen op één lijn komen te liggen maakt het mij ook niet zoveel meer uit waar ik naar de kerk ga.

Mijn vraag: als je belijdenis hebt gedaan, mag je dan ook niet meer weg uit dat kerkverband?

Hartelijk dank voor je vraag. Het is goed om te merken dat jullie niet over één nacht ijs gaan en je (levens)keuzes niet lichtvaardig willen maken. Daarbij hebben jullie een belangrijk gezamenlijk uitgangspunt: er samen uit komen en op één lijn komen voor wat betreft geloof en principes en dit samen onderzoeken. Maar de concrete vraag is: mag je nooit weg uit een kerkverband, nadat je er belijdenis hebt gedaan?

Ik zou kunnen volstaan met te zeggen dat je je met belijdenis doen zeker ook verbindt aan de gemeente en dat je daar nooit zomaar een streep door mag zetten. Je hebt onder Gods voorzienigheid een plaats in deze gemeente gekregen. Vervolgens zou ik er aan toe kunnen voegen dat dit evenwel niet betekent dat je nooit bij een gemeente weg mag gaan, nadat je er belijdenis hebt gedaan. Wanneer je in de prediking de Drieëenheid hoort loochenen of de Godheid van Christus hoort ontkennen, kun je in die gemeente niet blijven. 

Als ik het daarbij zou laten, ben je waarschijnlijk niet veel wijzer. De kans is groot dat je dit allang weet. Daarom toch een paar gedachten ter overweging. Het is immers onwenselijk wanneer een echtpaar gescheiden optrekt in kerkelijk opzicht. Te meer wanneer er kinderen geboren zijn of worden. Er moet zowel geestelijke als kerkelijke eenheid zijn. Besef dus ook dat de uiterste consequentie kan zijn dat je niet samen verder kunt. Daar wil ik natuurlijk niet op aan sturen, maar deze gedachte kan helpen om te zien wat het zwaarst weegt.

Allereerst: het is zaak dat je lid bent van de Kerk, de algemene christelijke kerk, zoals verwoord in de 12 artikelen. De Heidelberger Catechismus antwoordt op de vraag wat wij daarvan geloven: “Dat de Zone Gods uit het ganse menselijke geslacht zich een gemeente, tot het eeuwige leven uitverkoren , door zijn Geest en Woord , in enigheid des waren geloofs , van den beginne der wereld tot aan het einde, vergadert, beschermt en onderhoudt ; en dat ik daarvan een levend lidmaat ben, en eeuwig zal blijven.”
 
Vervolgens is het heel aangrijpend dat we het hier over moeten hebben. Het bepaalt ons bij de kerkelijke verdeeldheid en bij het feit dat de uitwendige openbaringsvorm van het lichaam van Christus verbroken en verdeeld is. Wie zou niet wenen?

Mag je absoluut niet weg uit een kerkverband of gemeente? laten we dat misverstand eerst uit de weg ruimen. Stel je voor dat je belijdenis hebt gedaan binnen een bepaald kerkverband, maar je ontdekt naderhand dat de leer van dat kerkverband op bepaalde punten haaks staat op Gods Woord en de daarop gegronde drie formulieren van enigheid. Mag je dan niet weggaan, omdat je er nu eenmaal belijdenis hebt gedaan? Je mag er inderdaad niet zómaar weg gaan, zonder hierover het gesprek te zijn aangegaan. Maar als er uiteindelijk geen oplossing voor het probleem is, kan het zijn dat je toch moet vertrekken. Ik vergeet nooit hoe de Heere mij na een hele intensieve worsteling in een bepaalde gemeente de aanwijzing gaf “Scheidt u af uit het midden van hen”, uit 2 Korinthe 6. In mijn geval was het door dit Woord meteen duidelijk en ben ik vertrokken (ook al wist ik toen nog niet waar ik wél moest zijn).  

Soms wordt gesteld dat je levenslang lid moet blijven van een bepaald kerkverband, omdat dit kerkverband zogezegd het énige kerkverband is waar de waarheid nog te vinden is. Een dergelijke houding verraadt op zijn minst onkunde, kerkelijke hoogmoed en een gebrek aan zicht op de Schrift, belijdenis en kerkgeschiedenis. Vervolgens haast ik me ook om te zeggen dat het geen onverschillige zaak mag zijn waar je lid bent. Elke keuze moet voor Gods aangezicht worden gemaakt en voor Zijn aangezicht worden verantwoord. We hebben ons te voegen bij een kerkverband waar je de waarheid hoort. Dat is nogal wat. Onze ziel is te kostelijk om te laten misleiden uit gemakzucht. We zijn op weg naar een Godsontmoeting, naar de eeuwigheid.

Nu naar jullie situatie. Het is van belang om biddend en met een geopende Bijbel na te gaan welke keuze gemaakt moet worden. Het lastige daarbij is dat er van beide genoemde kerkverbanden niet een boekwerk geschreven is waarin systematisch is beschreven: “Dit is de leer van de Hersteld Hervormde Kerk” of “Dit is de leer van de Ger. Gem. in Ned.” Ik zeg niet dat het onmogelijk is om erachter te komen welke leer men voorstaat, maar dat betekent dan veel verzamelen, lezen en vergelijken. Er kan een bepaalde eenheid worden ervaren tussen beide gemeenten. Mogelijk wordt in beide gemeenten uit het boekje van ds. Hellenbroek gecatechiseerd.

Daarbij is het wel zo dat de prediking binnen het ene kerkverband meer onderlinge diversiteit en accentverschillen kent dan het andere. De onderlinge verschillen zijn binnen de HHK groter, zowel voor wat betreft de prediking als wat betreft de gewoonten. De ene gemeente of predikanten positioneert zich veel meer aan de rechterflank van de gereformeerde gezindte dan de andere. (Ik heb dit zelf tijdens mijn kerkelijke zwerftocht zo ervaren, maar ben ook bevriend met enkele predikanten/ambtsdragers uit dit kerkverband, die dit beamen.) En ook formeel zeggen beide kerkverbanden dat ze toch wel van elkaar verschillen. Ga maar eens op onderzoek uit, wat die verschillen dan precies zijn. Er zijn ook overeenkomsten tussen beide kerkverbanden. Ga dat ook samen na.

Probeer te voorkomen dat je helderheid wilt krijgen door zoveel mogelijk van het andere kerkverband af te kraken. Het is juist waardevol om samen na te denken over het thema “kerk, gemeente, kerkverband.” Het kan zelfs verrijkend zijn, ook al vind je dit misschien moeilijk en is verdeeldheid zondig en pijnlijk. Ga samen in Gods Woord en de belijdenis na wat daar over dit thema gezegd wordt. Wat is de ware kerk? Voldoet de gemeente bijvoorbeeld aan de drie kenmerken uit Nederlandse Geloofsbelijdenis artikel 28-29? Het ontbreken van een van deze kenmerken kan reden zijn om de gemeente te verlaten. Ook de Institutie van Calvijn is aan te bevelen (Zie bijvoorbeeld hoofdstuk 1 van Boek 4).

Heel concreet kan ik niet worden. Ik kan ook geen advies geven, in de zin van: jullie moeten déze keuze maken. Al is het alleen al omdat ik zelf niet volledig objectief ben op dat punt. De vraag is dus: waar beluisteren jullie de Schriftuurlijk-bevindelijke prediking, waarin evenwicht doorklinkt, waarin zowel afsnijdend als ruim gepreekt wordt? Waarin ook gesepareerd wordt tussen ongelovig en gelovig, tussen schijn en zijn? Uiteindelijk moet de kern zijn dat de ene Naam van Jezus Christus tot zaligheid gepreekt wordt. Zowel het ontdekkende werk van de Heilige Geest (waardoor Hij overtuigt van zonde en ons alles buiten Christus afneemt en zo plaats voor Hem maakt) als het bedekkende werk (waardoor Hij Christus en Zijn gerechtigheid aan het hart toepast) moet gehoord worden. Beluister je de boodschap van zonde en genade, wet en evangelie, vloek en zegen, dood en leven? Hoor je de drie stukken ellende, verlossing en dankbaarheid evenwichtig en schriftuurlijk-bevindelijk verklaren? Wordt er duidelijk onderscheid gemaakt tussen de twee wegen, de brede en de smalle weg? Wordt duidelijk gemaakt waar beide wegen eindigen: in de hel of in de hemel? Waar is het leven van de gemeente het meest in lijn met Gods Woord, zowel voor wat betreft het christelijk getuigen als voor wat betreft het vreemdelingschap? Is er een goede balans tussen de rechtvaardigmaking (Hoe zult gij rechtvaardig verschijnen voor God?) en de heiligmaking (Hoe zult gij rechtvaardig leven voor God?) Zo kan ik nog wel even doorgaan.

En als dan de leer en het leven binnen beide gemeenten inderdaad volledig overeen komen, zodat de conclusie is dat er geen wezenlijke verschil is? Op zich is dat heel mooi, maar het maakt de keuze moeilijker. Het is zaak om dan ook naar het landelijke kerkverband te kijken. Want hoewel het allereerst gaat het om de plaatselijke gemeente waar je lid van bent, doet het er ook toe van welk kerkverband je lid bent. Dit zal ook meegenomen moeten worden in de overwegingen. Zijn er bij een van beide gemeenten of kerkverbanden bezwaren die zwaar wegen? Is er ook landelijk aandacht voor algemene Bijbelse opdrachten, zoals zending en evangelisatie? Waar durf je eventuele kinderen zonder zorg naar de kerkdienst, catechisatie of JV te laten gaan, zonder bezorgd te moeten zijn over wat ze daar horen en doen – ongeacht de plaats waar je woont? Zorg ervoor dat je dit helder hebt. 

Ik voeg er nog iets aan toe dat vaak als ouderwets wordt gezien, maar wat toch een Bijbelse notie is. In geval van volledige gelijkheid en overeenstemming in leer en leven, zoals hierboven omschreven, dan is het een Bijbelse lijn om je man te volgen. Alle misbruik van deze notie daargelaten, de man is uiteindelijk het hoofd van de vrouw en van het gezin. Elke keer als het huwelijksformulier wordt voorgelezen vallen die stukjes me weer op. “Eerstelijk zult gij, man, weten dat God u gezet heeft tot een hoofd der vrouw, opdat gij haar naar uw vermogen verstandiglijk leidende, zoudt onderwijzen, troosten en beschermen, gelijk het hoofd het lichaam regeert, ja, gelijk Christus het Hoofd, de Wijsheid, de Troost en de Bijstand Zijner gemeente is.”  En over de vrouw wordt gezegd: “Desgelijks zult gij, vrouw, weten hoe gij u naar het Woord Gods houden zult jegens uw man. Gij zult uw wettigen man liefhebben, eren en vrezen, ook hem gehoorzaam zijn in alle dingen die recht en billijk zijn, als uw heer; gelijkerwijs het lichaam aan het hoofd, en de gemeente aan Christus onderdanig is. Gij zult geen heerschappij gebruiken over uw man, maar stil zijn. Want Adam is eerst gemaakt, daarna Eva, Adam tot hulpe. En na den val heeft God tot Eva, en in haar persoon tot het ganse vrouwelijk geslacht gesproken: Tot uw man zal uw begeerte zijn, en hij zal over u heerschappij hebben. Deze ordinantie Gods zult gij niet tegenstaan, maar veelmeer het gebod Gods gehoorzaam zijn, en het voorbeeld der heilige vrouwen navolgen, welke op God hoopten, en haar eigen mannen onderdanig waren; gelijkerwijs Sara haar man Abraham gehoorzaam geweest is, hem noemende haar heer.”
 
Nogmaals, het is mij bekend dat deze Bijbelse gedachte wel misbruikt is, maar dat neemt de waarheid ervan niet weg. 

Ga sowieso in gesprek met beide kerkenraden, dat is niet alleen nuttig maar ook je christenplicht. Besef dat je het niet voor iedereen goed kunt doen: scheiden doet lijden. Ga bovenal biddend je weg. Er zijn weinig dingen intiemer in een relatie, dan samen hardop te bidden. Jakobus schrijft in zijn zendbrief: “En indien iemand wijsheid ontbreekt, dat hij ze van God begere, Die een iegelijk mildelijk geeft, en niet verwijt; en zij zal hem gegeven worden” (Jak. 1:5). Tegelijk staat erbij dat deze wijsheid in geloof begeerd moet worden, anders lijken we op een zee die nooit tot rust komt. Dat gegeven zal jullie hopelijk veel knieënwerk geven. Smeek maar met David in psalm 25, in de berijming van Datheen:

Heer! wijs mij toch Uwe wegen,
Die Gij wilt dat ik zal gaan;
Tot dezelve maak genegen
Mij, en doe mij die verstaan.
Leer en stier mij naar Uw woord,
In Uwe waarheid geprezen,
Gij zijt mijn hulp; dies nu voort
Wacht ik op U in dit wezen.

Dit artikel is beantwoord door

Ouderling Ger. Gem. in Ned.

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven