Twijfel en aanvechting in de kerk

Twijfelen predikanten weleens? En dan bedoel ik niet of zij wel behouden zijn of niet, maar over de dogma’s, de Bijbel, bestaan van God enz. De meeste predikanten die ik hoor schetsen een soort van ideaalplaatje en het lijkt dat ze nooit vragen hebben, op alles weten ze een antwoord. Terwijl ik, en veel mensen met mij, vragen hebben. Antwoorden op moeilijke vragen zijn soms gekunsteld. Ze zeggen bijna nooit: “Dat weet ik ook niet, daar worstel ik mee.”

Daarnaast wordt er in de kerk bijna nooit aandacht gegeven aan mensen met twijfels. Of er komen standaard antwoorden dat de duivel die vragen ingeeft. Daarmee wordt een schuldgevoel ‘aangepraat’. Daar kan ik, en ik weet veel mensen, niets mee. Het lost de vragen niet op. Ik merk dat ik daardoor steeds sceptischer word. Het altijd maar antwoorden kunnen geven (en vaak lopen de verklaringen weer sterk uiteen, ook hier op Refoweb) is niet geloofwaardig.

Mensen die om die twijfels afhaken worden aan hun lot overgelaten (gelukkig niet overal, maar te vaak wel). Het lijkt er op dat de kerk blij is dat ze van hen af zijn. Zijn dat niet die schapen die Jezus in zijn gelijkenis aanhaalde, die de herder ging zoeken, de andere schapen achterlatend? Maar allereerst: moeten de predikanten niet gewoon eerlijker zijn in hun prediking of lezingen en begrip tonen voor de worstelingen die mensen hebben over deze vragen?

Beste vriend(in),

Een pittige vraag. Goed dat je die stelt. Uit je vraag lees ik dat je zelf te maken hebt met twijfel en aanvechtingen en je daarin niet gekend voelt in je kerk. Dat geeft je het gevoel 'alleen te staan'. Graag wil ik proberen op je vraag te reageren.

Allereerst zou ik willen zeggen: zou het kunnen zijn dat je te veel van voorgangers (en kerkmensen) verwacht? In je geloof en met je twijfels moet je naar de Heere Zelf gaan. Jezus is de medelijdende Hogepriester, die medelijden heeft met al onze zwakheden (Hebr. 4:15). God is een God die weet wat voor maaksel we zijn (Ps. 103:14). Bij Hem is volop ruimte voor twijfelaars en mensen die het niet kunnen geloven. Denk maar even aan Thomas (Joh. 20). Hij kan en wil(?) het maar niet geloven dat Jezus leeft. Wordt hij weggestuurd door de Heiland? Integendeel. Hij krijgt een speciale behandeling. Zoals ouders extra oog hebben voor een ziek kind, zo wil de hemelse Vader mensen die het niet kunnen geloven extra nabij zijn.

Onze God heeft ons een Boek gegeven vol met geloofsverhalen. Is het je ooit opgevallen dat daarin geen geloofshelden voorgesteld worden? Het zijn allemaal mensen van vlees en bloed (of van vlees en geest), mensen waar we zo naast kunnen gaan zitten. Je leest van Abram (de vader aller gelovigen!) die een extra vrouw neemt, omdat voor hem op dat moment Gods belofte niet genoeg is. Je ontmoet Petrus die op de golven let en wegzinkt (Mattheüs 14: 29-31). We ontdekken een groepje discipelen dat ruzie maakt aan het avondmaal. En wat denk je, waarom staan alle Nieuw Testamentische brieven vol met oproepen om vol te houden? Zou dat kunnen zijn vanwege het feit dat veel (eerste) lezers dreigen af te haken omdat ze zoveel twijfel een aanvechting hebben?

Kortom; wanneer je te maken hebt met twijfel, als je geloof niet vanzelf gaat, wanneer aanvechting je dagelijks overvalt; je bent in goed gezelschap!

Nu naar je kerk. Is er in de kerk ruimte voor twijfelaars? Als het goed is volop. In gedachten zie ik je zitten; opeens zing je: “Zou God Zijn genade vergeten?” (Psalm 77) of “Mijn God, mijn God, waarom verlaat U mij?” (Psalm 22) en “Als ik omringd door tegenspoed, bezwijken moet” (Psalm 138). Of er wordt een gezang gezongen; “in nacht en ontij Heer, blijf mij nabij.”

De kerkdienst is meer dan de preek, gelukkig wel. Maar, is er in de preek ruimte voor de twijfel? Je beschrijft dat het in jouw ogen niet zo is. Nu zijn er veel verschillende kerken, dus het is lastig om een exact antwoord te geven. Ik schets twee uitersten en een, in mijn ogen, gezond midden.

In sommige delen van de kerk wordt je twijfel aangepraat. Door de voorgangers worden allerlei waarheden uit de Bijbel voorzien van een vraagteken. Het gevolg kan zijn dat de twijfel bij de kerkgangers groeit of ontstaat. Volgens mij moeten we die kant niet op. Twijfel komt ons buiten de kerk ‘vanzelf aanwaaien’, dat hoeven we in de kerk niet te voeden, integendeel. In zo’n dienst wordt je als twijfelaar wel gekend, maar niet geholpen. Trouwens als ik je vraag zo lees, zit je niet in zo’n kerk.

Aan de andere kant van het kerkelijk spectrum (misschien jouw kerk?) kan het voorkomen dat er over twijfels wordt ‘heengewalsd’. Gelovigen worden getekend in hun ideale toestand. Ambtsdragers en avondmaalgangers lijken op geloofshelden met een diep doorleefd geloof en een altijd vaststaand vertrouwen. Wanneer je eenmaal de ‘streep’ van bekeerd-zijn over bent, ben je mijlenver van de twijfelaar verwijderd. Natuurlijk is het zo niet bedoeld, maar het kan wel zo overkomen. In deze dienst wil men een twijfelaar wel helpen, maar voelt zo iemand zich niet gekend. Is dit bij jou het geval?

Graag zou ik gaan voor een middenweg. Ja, in de kerk is er volop ruimte voor de mens die aarzelt en aangevochten wordt. Via de bijbelverhalen weet je je gekend. Je ervaart regelmatig dat een ‘bijbelheilige’ naast je zit. Hij/zij redt het ook niet. Soms merk je dat ook aan de voorganger zelf, dat is ook een mens van vandaag. Tegelijk wordt je via de voorganger en vanuit de Bijbel door Godzelf bij de hand genomen en gewezen op de vastheid van Zijn beloften. Niet mijn geloof is vast en zeker, maar Zijn beloften en Zijn woorden wel. Je voelt je als twijfelaar in zo’n dienst gekend en je wordt geholpen.

Tot nu toe heb ik me in dit antwoord alleen gericht op de twijfels die je hebt bij ‘hoofdzaken’ in het geloof (denk aan wat beleden is in de algemene belijdenissen). Naast de hoofdzaken zijn er genoeg bijzaken, dingen waar christenen onderling verschillend over denken. Veel vragen op deze site gaan daarover. Inderdaad zie je dan dat er tegenstrijdige en (te) stellige antwoorden worden gegeven.

Hopelijk heb ik je zo een beetje geholpen. Misschien kan het geen kwaad om een keer een persoonlijk gesprek met je voorganger aan te vragen. Nog belangrijker is om telkens weer je vragen en twijfels bij de Heere neer te leggen. Zelf heb ik ooit het advies gekregen en opgevolgd om twijfels rond geloofszekerheid aan God te belijden als zonde. “Heere, ik twijfel en daarmee neem ik eigenlijk Uw beloften niet serieus.” De Heilige Geest wil je via die weg al meer wijzen op het vaste en zekere werk van Jezus Christus. Daar hoef je niet aan te twijfelen.

Nog één ding. In Zijn grote wijsheid wil de Heere tegemoet komen aan onze twijfel door zichtbare tekens (sacramenten) te geven. Voel eens aan je voorhoofd, kijk eens goed tijdens een dienst waarin doop of avondmaal worden bediend. Op zo’n moment mag je horen, zien, tasten en proeven dat Gods beloften waar en zeker zijn.

Mocht je een vervolgvraag willen stellen, dat mag!

Hartelijke groet,
Michel van Heijningen

Dit artikel is beantwoord door

Ds. M. (Michel) van Heijningen

• Geboortedatum:
  08-06-1976
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Alblasserdam
• Status:
  Actief

173 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven