Onveilige hechting

Ik kan mij maar moeilijk hechten aan mensen. Voor de buitenwereld ziet mijn leven er misschien perfect uit, maar ik worstel er erg mee dat ik mensen wel graag dichtbij wil laten komen, maar het lukt me maar niet. Als ik contact met iemand krijg kan ik in eerste instantie wel heel spontaan en open zijn. Zodra ik maar het gevoel krijg dat er iets van mij (terug)verwacht wordt in de relatie, kan ik op een bijna nonchalante manier weer afstand van iemand nemen. Ook in relationele sfeer. Zodra een man toch door de ‘muurtjes’ heen breekt kan ik dat even toelaten, maar na een tijdje lukt het me gewoon niet meer en kan ik het contact radicaal verbreken. Op die momenten ervaar ik zoveel verdriet en pijn, ik kan er niet mee omgaan. Iedere keer opnieuw een ‘verlies’, terwijl ik zo graag daarin normaal en gezond zou zijn. Ik heb er goed over nagedacht wat mijn argumenten zouden kunnen zijn. De eerste is: hecht je maar niet aan mij, ik wil je geen pijn doen dus laten we op tijd afscheid nemen. De tweede: voor je me alleen laat en het pijn zal doen omdat ik teveel om je geef, kunnen we beter afscheid nemen. De derde klinkt echt heel egoïstisch, maar ik ga me bij sommige mensen gewoon vervelen, ik hou van een uitdaging. Ik heb wel veel contacten en een vrij druk sociaal leven. Ik deel ook mijn zorgen wel met mensen om me heen, dat is het niet. Maar alles op een afstand. Ik vraag me af of ik hier ooit nog af kan komen en weer herstellen kan. Wat kan ik doen? Kan dit weer overgaan? Ik hoop het zo... Kan dit een intern probleem zijn of kan het komen door onveilige situaties die ik als kind en later in een relatie heb meegemaakt komen?

Met je openingszin “Ik kan mij maar moeilijk hechten aan mensen“ lijk je aan te geven dat je een hechtingsprobleem hebt. De zelfanalyse die je daarna geeft, lijkt dat te bevestigen. Als het klopt wat je over jezelf schrijft, lijkt het te gaan om een ‘onveilige hechting’ en niet om een hechtingsstoornis. Bij onveilige hechting is de basale hechting wel tot stand is gekomen, maar verstoord. Een hechtingsstoornis is vaak al heel vroeg in de ontwikkeling ontstaan en leidt tot ernstig verstoord gedrag, waardoor normale en stabiele relaties niet tot stand komen. Daarvan lijkt bij jou gelukkig geen sprake en daarom laat ik dat verder liggen.

Er is één element in je vraag dat op iets anders kan wijzen, namelijk je opmerking: “Zodra een man toch door de ‘muurtjes’ heen breekt kan ik dat even toelaten, maar na een tijdje lukt het me gewoon niet meer en kan ik het contact radicaal verbreken.” Als het probleem beperkt blijft tot de omgang met mannen, zou het ook kunnen gaan om eerdere ingrijpende gebeurtenissen in je leven die het moeilijk maken om een intieme relatie met een man te ontwikkelen. Ga eens na bij jezelf of het hechtingsprobleem inderdaad breed aanwezig is (zowel bij mannen als vrouwen), of dat het zich beperkt tot het ontwikkelen van een vaste relatie met een man. Met het oog hierop zal ik hierna nog wat meer ingaan op het belang van gehechtheid in het ontwikkelen van een partnerrelatie.

Mocht het gaan om een breed hechtingsprobleem, dan heeft dat vaak zijn oorzaak in verlies van een of beide ouders of het niet beschikbaar zijn van de ouders. Denk daarbij aan onberekenbaarheid, mishandeling of emotionele verwaarlozing, kilte en afstandelijkheid. Het is ook mogelijk dat er geen duidelijke oorzaken aan te wijzen zijn. Dan moet er rekening mee gehouden worden dat genetische en/of erfelijke factoren een rol spelen. Ga niet onnodig op zoek naar oorzaken als die niet duidelijk zijn. Concentreer je dan op het probleem in het hier en nu en op het werken aan een oplossing.

Net als bij kinderen is het ook bij volwassenen zo dat de hechting bepaalt hoe je functioneert in je sociale contacten. In een partnerrelatie wordt gezocht naar veiligheid en warmte. Vanuit die veilige basis ben ja als volwassene in staat andere activiteiten met vertrouwen tegemoet te gaan. Dit maakt de partnerrelatie (en ook vriendschapsrelatie) tot een unieke relatie. Liefde in een partnerrelatie is een hechtingsproces dat mede gevormd is door vroegere ervaringen met verzorgers. De volwassen gehechtheidrelatie onderscheidt zich van de kinderlijke gehechtheid door de gelijkwaardigheid. In een volwassen relatie zoeken beide partners liefde en geborgenheid bij elkaar en zij geven die ook aan de ander. Of omgekeerd geformuleerd en net zo belangrijk: zij kunnen veiligheid en liefde van elkaar ontvangen en daarvan genieten.

Als de angst in relaties groot is, zijn ook de relatieconflicten groot. Er is angst voor liefde en angst voor verlies of verlating. Die angst brengt dan dat waarvoor gevreesd wordt, namelijk conflict of verlating.

De gevolgen van een gehechtheidsprobleem beschrijf je treffend. Daarin maak je ook voelbaar dat het diep zit. Nog enkele andere mogelijke gevolgen wil ik noemen:

-Geen hulp kunnen vragen, noch aanvaarden. Er is een diep wantrouwen naar anderen als het gaat om jezelf kwetsbaar op te stellen.
-Voor anderen zorgen met voorbijgaan van eigen behoeften en grenzen.
-Alleen negatieve dingen komen binnen, positieve ervaringen worden niet opgenomen. Er is ook een groot wantrouwen in zichzelf; men is de liefde en waardering van anderen niet waard.
-Opzoeken van gevaar en uitlokken van agressie.
-Te grote openheid, met mogelijk misbruik als gevolg.
-Schijnzelfstandigheid omdat men zich niet durft toe te vertrouwen aan de ander.
-Gebrekkige ontwikkeling van het vermogen zich te leven in anderen.
-Moeite met omgaan met kritiek.

Ik noem dit alles met de bedoeling dat je zo voor jezelf kan nagaan wat er wel en niet bij jou past en hoe ernstig dit is, of dat het juist meevalt.

Vervolgens is het aan jou om te beslissen of je hier hulp voor zoekt of niet. Als je zelf vindt dat je er erg veel last van hebt én je hebt het idee dat je er zelf niet uitkomt, aarzel dan niet om hulp te zoeken. Ik denk daarbij aan een psycholoog die kennis en ervaring heeft op dit gebied. Dat is wel belangrijk, omdat anders het gevaar aanwezig is dat het probleem in de therapeutische relatie terugkomt. De therapeut zal heel goed moeten weten hoe hij de relatie moet hanteren. Een vorm van therapie die hiervoor speciaal is ontwikkeld, is de Basistherapie. Je kunt op internet zoeken wat die therapie inhoudt.

Het herstellen van een beschadigde hechting is zeker mogelijk, maar kan een lastig en langdurig proces zijn. Hoe oprecht en intens ook, liefde alleen is niet genoeg om goed te maken dat iemand niet geleerd heeft er op te vertrouwen dat anderen zijn behoeften zullen vervullen. Als iemand meer plezier in de relatie krijgt, zullen tegelijkertijd gevoelens van kwetsbaarheid en verlies van grenzen naar boven komen. Daarmee dient een hechtingscrisis zich aan waardoor het hele proces vernietigd dreigt te worden. Iemand gelooft dat hij de positieve gevoelens die samengaan met een wederzijdse hechting niet verdient en dat het slechts een kwestie van tijd zal zijn alvorens hij er teleurgesteld in zal worden, of weer in de steek gelaten zal worden. Uit angst daarvan kan iemand negatief en afwijzend gedrag vertonen om zo’n crisis voor te zijn en de spanning te breken. Je benoemt dit laatste zelf ook al in je vraag. Inzicht in dit soort patronen kan helpen om ze te doorbreken en niet toe te geven aan je angst.

Heel belangrijk is ook om ondanks alles niet teveel met jezelf bezig te zijn, maar je te richten op de behoeften van de ander. In volwassen relaties is evenwicht in geven en nemen essentieel. Dat helpt je ook om een gezond zelfvertrouwen te ontwikkelen: je merkt dat je een ander kunt helpen en dat je nodig bent. Dat maakt je minder kwetsbaar voor bindingsangst.

In dit alles speelt het geloofsleven een fundamentele rol. Geloven functioneert immers in de persoonlijke relatie met Jezus Christus. Zoek eens op in de Bijbel waar staat dat God volkomen betrouwbaar is, dat Hij in Jezus Christus de zonden volkomen vergeeft en die niet gedenkt. Ga eens na of je je zonden belijdt en je leven aan Hem toevertrouwt. Naarmate deze dingen in je leven functioneren, bieden ze ook enorm veel troost en steun als het gaat om de moeilijke dingen in je leven waar je in je vraag over schrijft.

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven