Exegese van Openbaring

Betreffende de exegese van het boek Openbaring. Er is geen bijbelboek waar zoveel exegeses en verklaringen over geschreven zijn dan over dit boek. De verklaringen lopen zeer uiteen, dat weet iedereen wel. Wat ik absoluut niet kan plaatsen is dat deze vele auteurs praktisch allemaal beweren dat zij geinspireerd zijn geweest, of geleid zijn, of beweren dat hun exegese volledig bijbels is etc.

Maar waarom komt het dan dat ze allemaal op verschillende exegeses uitkomen? God geeft toch niet de ene inspiratie aan auteur A en weer een andere inspiratie/exegese aan auteur B. Auteurs die elkaar qua uitgangspunten en gevolgtrekking weerspreken? Wat moet ik hiermee?

Beste vraagsteller,

Ik begrijp heel goed de verwarring die uit uw/jouw vraag spreekt. Het laatste Bijbelboek, het boek Openbaring van Johannes, is niet het meest eenvoudige en dat heeft alles te maken met de vele beelden die we daarin vinden die stuk voor stuk een diepere betekenis in zich dragen. Daarnaast is er sprake van een grote mate van symboliek. Het Bijbelboek dient zich aan als profetie en heeft betrekking op die dingen die "haast moeten geschieden." De tijd is immers nabij (Openb. 1:3 en 22:10)! Daarom mogen de woorden van deze profetie niet verzegeld worden. Dat brengt echter vervolgens met zich mee dat er gedurende de loop van de hele (kerk-)geschiedenis mensen zijn geweest het wereldgebeuren in het groot en de geschiedenis van de kerk in het klein gelegd hebben naast dit Bijbelboek en er als het ware een tijdpad uit hebben gedestilleerd.

Ondanks het feit dat er zeker ware zaken zijn gezegd en gesproken in dit verband, is en blijft voorzichtigheid op zijn plaats zeer nadrukkelijk op zijn plaats. Het Bijbelboek is in de eerste plaats als boodschap van Christus' wege gericht geweest aan de heel concrete en historisch plaatsbare zeven gemeenten die in hoofdstuk 2 en 3 genoemd worden en vervolgens over hen heen ook aan ons. Daarbij onderstreep ik heel nadrukkelijk dat de boodschap eerst hen gold! Met welk doel wordt deze gemeenten van Christus' wege dit alles bekend gemaakt? Het antwoordt daarop is: Christus wil hen vertroosten en te midden van dat wat de zijnen om Zijns Naams wil zullen lijden (en: zij zúllen lijden!) hen bemoedigen en als het ware hun hoofd opheffen om uit te zien met hunkerend verlangen naar Zijn wederkomst die zál plaatsvinden. Christus laat zien dat dwars door alle dingen die plaatsgrijpen Zijn Vader Zijn Raad volvoert, waarbij Hij als met vaste hand alles naar Zijn Goddelijk doel voert. Hij duldt daarbij geenszins alle goddeloosheid en opstand tegen Hem en de Hem tartende, euvele moed zich te vergrijpen aan de zijnen die Hij vrijmaakte door het bloed van Zijn Zoon, maar Hij grijpt in en brengt Zijn toorn hier reeds tot uitdrukking door straffen die voorboden zijn van de eeuwige straf. Persoonlijk ben ik daarom van mening dat wij uiterst terughoudend moeten zijn met het inlezen van allerlei historische gebeurtenissen in het boek Openbaring. De kans dat wij daarbij mistasten is zeer groot en de vraag is of wij daarbij recht doen aan de strekking van het Bijbelboek.

Laten wij als eerste uitlegkundige regel bij dit Bijbelboek in acht nemen, dat "de openbaring van Jezus Christus, die God Hem gegeven heeft, om Zijn dienstknechten te tonen de dingen die haast geschieden moeten" (Openb. 1:1) nooit in tegenspraak kan zijn met Zijn eigen woorden zoals wij die vinden in de Evangeliën. Daarbij denk ik heel in het bijzonder aan datgene wat de Heere Jezus Christus heeft gezegd ten aanzien van de tijd tot Zijn wederkomst en de wijze van Zijn wederkomst en de heerlijkheid die daarna volgt. Daarnaast is en blijft het van belang het geheel van Gods eigen Woord in het oog te houden. Gewogen dient vervolgens te worden wat de betekenis is van beeldspraak. Elk beeld wordt immers altijd (!) gegeven vanuit een bepaald oogmerk. Dat betekent dat er in een beeld als het ware een richtingaanwijzer zit. Die richtingaanwijzer zorgt ervoor dat de verschillende elementen in een bepaalde rangorde komen. Niet elk facet  in een beeld heeft even veel betekenis en draagt in ieder geval niet alle betekenissen in het verband mee die het facet in totaliteit allemaal kan hebben! Als we dat doen laten we het beeld (en daarmee de Heilige Schrift) buikspreken. Dat geldt trouwens ook voor bijvoorbeeld de gelijkenissen van de Heere Jezus Christus. Verder is er het vraagstuk van de betekenis van de symboliek en niet in de laatste plaats het vraagstuk of getallen letterlijk dan wel figuurlijk verstaan moeten worden.

Er is dus voedingsbodem genoeg voor allerhande speculatie.  Ik ben het echter niet met u/jou eens dat praktisch alle verklaarders pretenderen bij en tijdens hun uitleggende arbeid ten aanzien van het boek Openbaring geïnspireerd te zijn (geweest) door de Heilige Geest. Ik weet wel: er zijn er die dat voorgeven. Zij geven dikwijls zichzelf (nog los van dit Bijbelboek) uit voor profeet of profetes en pretenderen soms ook te beschikken over openbaringen buiten Gods Woord om.  Niet in de laatste plaats hebben deze zogenaamde profeten 'interesse' voor het einde van de tijden, de wijze waarop de wereldgeschiedenis tot een einde komt, de fase waarin wij thans leven, dat wat nog komt en soms ook (heel exact) de datum van de wederkomst van de Heere Jezus Christus.

Echter hebben wij vast te houden aan dat wat Gods Woord aangaande zichzelf getuigt, namelijk dat "al de Schrift van God is ingegeven..." (2 Tim. 3:16). De Heilige Schrift is geïnspireerd. Inspiratie heeft betrekking op de Heilige Schrift alleen en nooit op de uitlegger. De uitlegger heeft te luisteren naar dat wat de Heere in Zijn Woord zegt. Hij heeft leerling, discipel, te zijn, niet meer, maar zeker ook niet minder! "Spreek, Heere, want Uw knecht hoort", dient de houding te zijn van de verklaarder. Geen enkele verklaring is het einde van alle tegenspraak. Elke verklaring is voor verbetering vatbaar. Daarom dient in een verklaring door de exegeet ook duidelijk (en navolgbaar) gemaakt te worden, hoe hij tot zijn verklaring is gekomen, zodat tussen verklaarders (en evenzogoed tussen alle andere lezers van Gods Woord) van gedachten gewisseld kan worden over de betekenis van Gods Woord. Een eerlijk exegeet staat open voor dit gesprek en wenst te leren van de inzichten van de ander en laat zich indien de ander op grond van bepaalde terechte overwegingen tot een andere verklaring komt, ook overtuigen. Eén facet dient daarbij onderstreept te worden: Gods Woord is geestelijk en het rechte inzicht van Gods Woord staat op dezelfde toonhoogte en is daarmee ook geestelijk. Recht verstaan van Gods Woord behoeft voor alles en boven alles verstand met Goddelijk licht bestraald.

Wedergeboorte is ook voor een exegeet ook in zijn uitlegkundige arbeid van het allergrootste gewicht. Zuiver wetenschappelijke verklaring gaat uiteindelijk voorbij aan de schat die in Gods Heilig Woord verborgen ligt. Zij ziet de parel niet omdat zij blind van nature nog nooit een parel gezien heeft en daarom de parel niet op zijn waarde kan schatten. Dat neemt echter niet weg, dat Gods Woord het waard is op de meest nauwkeurige wijze te bestuderen! Let er echter op dat ook wedergeboorte en verstand met Goddelijk licht bestraald en verklaring van een exegeet niet onfeilbaar maakt. Gods Woord is veel rijker en dieper dan immer ook maar één mensenkind kan bevatten! Genade maakt in deze juist bescheiden. Genade maakt juist een leerling die meer en meer onderwijs behoeft en met het onderzoek van Gods Woord nooit klaar komt. Altijd mag ons gebed wel  zijn: "Maak in Uw Woord mijn gang en treden vast..."

Ik hoop van harte u/jou met dit antwoord toch verder te hebben geholpen.

Met vriendelijke groet en Gode in alles bevolen,
Ds. G. J. Blankers

Dit artikel is beantwoord door

Ds. G.J. Blankers

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven