Is de ziel van iemand die hersendood is al uit zijn lichaam, of verdwijnt de zie...

Is de ziel van iemand die hersendood is al uit zijn lichaam, of verdwijnt de ziel pas als het hart stopt? Als iemand hersendood is, wordt er gezegd dat iemand overleden is, ook al klopt het hart nog aan machines.

Het is moeilijk om deze vraag te beantwoorden, omdat dit bijzonder teer kan liggen en ik de reden van het stellen van de vraag alsmede de achtergrond van degene die de vraag stelt niet ken. Ik zal proberen enige zaken uit te diepen, maar zeg er op voorhand bij, dat de Bijbel geen analytische wetenschappelijke benadering van het menszijn geeft. Ook kent de Bijbel geen dichotomie (tweedeling van ziel en lichaam) of een trichotomie (driedeling van ziel, geest en lichaam) van de mens. De Bijbel spreekt immers niet over delen waaruit de mens is samengesteld, maar beziet het menszijn telkens vanuit een bepaalde zijde, een gezichtspunt. Zo kan het de ene keer gaan om de zichtbare verschijning, een andere keer om het innerlijke zijn of om de levensgerichtheid.
 
De leer die de ziel als zelfstandige eenheid t.o.v. het lichaam ziet, kwam bij de oude Grieken voor. Zij kenden een sterke tegenstelling tussen natuur(lijk) en bovennatuur(lijk), waarbij de ziel gevangen werd gehouden door en in het lichaam, waarvan deze zichzelf moest zien te bevrijden. Ook het animisme kent de ziel als een zelfstandig geheel, die bij het sterven zelfs op te vangen zou zijn.
 
De Bijbel leert, dat de mens een levende ziel is. De mens krijgt de levensadem (néfésj = ziel, leven, het levensbeginsel) van God, wat samen met het lichaam en de geest een levende mens geeft. Deze zijn allen onlosmakelijk met elkaar verbonden, waardoor het typisch menselijke niet samenvalt met één van deze drie, maar ze in een betrokkenheid op elkaar functioneren, waarin en waardoor een mens als geheel leeft. Wanneer iemand overlijdt, functioneert dit organisme niet meer als één geheel.
 
Het Jodendom leert, dat alle componenten van de ziel een materiele tegenhanger hebben in het lichaam. Ik denk dat dit juist en bijbels is. Niet de ziel zien als één deeltje, maar het levensbeginsel waardoor ieder lichaamsdeel leeft en functioneert. Als het lichaam sterft, breekt het lichaam uiteen en gaat het leven, de ziel, weg uit ieder lichaamsdeel.
 
Wat is dan het tijdstip van het sterven? Hierin vallen merkwaardige verschillen in het invullen van overlijdensverklaringen op. Bij mensen die orgaandonor zijn, wordt het tijdstip van het constateren van de hersendood als tijdstip van overlijden genomen, maar bij mensen die dit niet zijn, worden eerst de apparaten uitgezet, waarna de ademhaling en het hart met kloppen stoppen. Dan is dit het moment van overlijden.
 
Hieruit blijkt wel dat dit zeer moeilijk is vast te stellen. Na 4-6 minuten zonder zuurstof, gaan de hersenen klinisch dood. Totale hersendood treedt na een kwartier in, de nierdood na een uur, de spierdood na enige uren en de dood van de huid na vele uren. Aangezien de ziel met het gehele menselijke organisme is verweven, is het moment dat de ziel het lichaam verlaat dus meer een proces dan een moment. Ik hoop dat u hiermee iets verder komt.

Mocht deze vraag te maken hebben met orgaandonatie, dan wil ik er wel op wijzen, dat het kloppen van het hart en het ademen van de longen door middel van een machine noodzakelijk zijn voor het conserveren van de organen, maar tegelijk een zeer grote emotionele belasting voor de nabestaanden. Het criterium van hersendood is dan een verstandelijk en wetenschappelijk gegeven, wat de nodige emotionele en geestelijke belemmeringen met zich mee kan brengen.

Ds. W. van der Wind

Dit artikel is beantwoord door

Ds. W. van der Wind

• Geboortedatum:
  28-10-1957
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Siddeburen, Steendam-Tjuchem
• Status:
  Inactief

40 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven