Jozef uit beeld

Nu de adventstijd weer is aangebroken komen Jozef en Maria veelvuldig aan bod. Het viel mij laatst op dat Jozef in het Kerstverhaal uiteraard een belangrijke rol speelt en in beeld is totdat Jezus twaalf jaar is en achterblijft in de tempel na het Pascha om "in de dingen van Zijn Vader te zijn." Daarna komen we Jozef echter niet meer tegen, terwijl Maria (net als Jezus' broers) wel regelmatig terug blijft komen en een veel belangrijkere rol lijkt te hebben in Jezus leven.

Waarom verdwijnt Jozef volledig uit de evangeliën? Is dat om God als Jezus' echte Vader de volle ruimte te geven? En zo ja, waarom blijft Maria dan nog wel een best wel aanwezige rol vervullen? Of is er een andere, wellicht historische reden, waarom Jozef ineens weg is? Ik besef me dat het geen theologisch doorslaggevende vraag is, maar ik ben er wel benieuwd naar, gezien het historische perspectief op Jezus' leven.

Beste vragensteller, bedankt voor jouw vraag. Waarom verdwijnt Jozef na Lucas 2 uit de evangeliën? Dat Jozef na het tempel¬bezoek van de twaalfjarige Jezus uit de evangeliën verdwijnt, is een bekende vraag. De Schrift geeft geen expliciete verklaring, maar vanuit de historische en theologische context kunnen we wel enkele waarschijnlijke redenen noemen.

1. Waarschijnlijk is Jozef vóór Jezus’ openbare optreden overleden. De meest aannemelijke historische verklaring is dat Jozef op relatief jonge leeftijd is overleden. Daarvoor zijn meerdere aanwijzingen:
-Bij de bruiloft te Kana (Johannes 2) is Maria aanwezig, maar Jozef niet. Jezus’ broers zijn er wel. Een bruiloft was een familieaangelegenheid; Jozef zou daar normaal geweest zijn als hij leefde.
-In de latere passages waar Jezus’ familie genoemd wordt (Markus 3:31; Johannes 19:25–27), wordt Jozef nooit meer genoemd.
-Aan het kruis draagt Jezus zorg voor Zijn moeder door haar aan Johannes toe te vertrouwen (Johannes 19:26-27). Dat zou ongepast en ongewoon geweest zijn als haar echtgenoot nog in leven was.
In de Joodse traditie gold de zorg voor een weduwe als een plicht voor de zoon. Dat Jezus dat op zich neemt, wijst erop dat Maria weduwe geweest moet zijn.

2. De evangelisten hebben een duidelijk theologisch doel. Hoewel geschiedenis en theologie in de evangeliën nauw verweven zijn, schrijven Mattheüs, Markus, Lukas en Johannes niet om complete biografieën te geven. Zij focussen op wat nodig is voor het geloof in Jezus als de Christus (Johannes 20:31). Daarom krijgt Jozefs rol vooral gewicht in de geboortegeschiedenis en de wettige afstamming van Jezus uit het huis van David (Mattheüs 1; Lukas 3).

3. Jozef heeft zijn taak vervuld. Je zou kunnen zeggen: Jozefs roeping is vooral die van hoeder en beschermer van het Kind en Maria. Denk aan het huwelijk met Maria, de vlucht naar Egypte en de terugkeer en vestiging in Nazareth.

4. Waarom blijft Maria wél voorkomen? Maria vervult een andere rol dan Jozef. Zij is:
-de moeder die Jezus lichamelijk heeft gedragen;
-de getuige van Zijn hele aardse leven;
-de vrouw van wie de beloften uit o.a. Jesaja 7:14 zichtbaar vervuld worden;
-en iemand die gelovig reflecteert op wat er gebeurt (Lukas 2:19, 51).

Je vroeg tot slot: is Jozefs afwezigheid bedoeld om God als Vader meer centraal te zetten? De Schrift zelf suggereert dat niet. De nadruk op God als Jezus’ Vader is bij geboorte en doop al volmaakt duidelijk, nog vóór Jozefs verdwijnen (Lukas 1; 3:22). Dat hoeft niet theologisch versterkt te worden door Jozef weg te schrijven.

Hartelijke groet,
Ds. E. Gouda