Gehandicapt zusje krijgt alle aandacht

Ik heb een gehandicapt volwassen zusje van achterin de 30. Ze woont begeleid. Er wordt goed voor haar gezorgd. Maar mijn moeder vindt het erg lastig om haar 'los' te laten. Dat snappen wij als zussen (en zelf ook moeder) wel, maar soms wil je je moeder gewoon even voor jezelf. Als onze moeder bijvoorbeeld wordt uitgenodigd om de zelfgebakken cake van haar kleinkind te komen proeven op een ochtend, dan komt ons zusje mee. Terwijl ze dus al jaren niet meer thuis woont. En het kleinkind krijgt daardoor amper aandacht of er is sprake van enorm claimgedrag door ons zusje die alle energie wegzuigt. Het is in onze ogen als zussen op het moment zelfs zo dat we voor ons gevoel geen moeder meer hebben, want ze is het verlengstuk van ons zusje en vice versa.

We hebben diverse keren met onze moeder hierover gepraat. Maar het landt niet, in ieder geval niet langdurig. En als het even landt, kruipt onze moeder in de slachtofferrol. Er is geen erkenning en dat zorgt bij ons voor enorme frustratie en schuldgevoelens. Het lijkt alsof onze moeder een symbiose is met ons zusje. Ze is de identiteit van onze moeder geworden. Je krijgt ze of beiden, of geen van beiden. En we zien dat het schadelijk is voor ons zusje, want via onze moeder krijgt ze bijna alles voor elkaar, zelfs dingen die tegen bestaande afspraken van de woonvoorziening zijn. Ze is ook enorm goed in manipuleren. Er is hierdoor voor haar geen duidelijkheid en ze speelt mensen tegen elkaar uit. Af en toe is het zo fijn om een verjaardag in te plannen zonder ons zusje erbij die de hele sfeer bepaalt. Ze hoeft er niet van te weten dus dan voelt het ook niet als buitensluiten. Maar onze moeder zorgt er wel voor dat dat onmogelijk is want ons zusje wordt gelijk op de hoogte gebracht van een verjaardag, terwijl ze nog niet eens is uitgenodigd. En om te zeggen dat ze niet mag komen, dat doe je niet.

De schuldgevoelens gaan bijna over in 'haatgevoelens' die soms komen bovendrijven. De hele verhouding is in de loop der jaren onderling verziekt, maar onze moeder lijkt niks te merken. Als we niet oppassen krijgen we een enorme hekel aan ons zusje. Het is verstikkend en het vreet zoveel energie dat het aanlokkelijk lijkt om de bom maar in de familie te laten barsten, wat er dan ook van komt. Maar we willen onze moeder niet kwetsen en ons zusje ook niet. Het is al in onze jeugd zo scheefgegroeid. Wat is wijsheid? Slikken en doorgaan op dezelfde voet? Is er een artikel dat onze moeder kan lezen zodat haar ogen open gaan voor wat het met ons doet? Als wij het zeggen, helpt het in ieder geval niks.

Beste vragensteller,

Je schetst een somber beeld van de situatie die ontstaan is in jullie familie; tussen jullie als dochters en zussen enerzijds en jullie moeder en zus anderzijds. En deze situatie is niet van vandaag of gisteren, want in jullie jeugd is er al scheefgroei ontstaan. De onderlinge verhouding is voor jullie verziekt, verstikkend en vreet energie. Jullie zouden dit graag anders willen zien en waar het jullie met name om gaat is dat jullie ook graag eens met jullie moeder alleen willen zijn, als dochter met je moeder, als kleinkind met je oma, en dat niet jullie zus en tante mee komt, die zo sfeerbepalend is, maar "je krijgt ze beiden, of geen van beiden." Hierbij geef je ook voorbeelden van hoe de contacten verlopen wanneer moeder en zus op bezoek komen.

Je vraagt: Wat is wijsheid? Slikken en doorgaan op dezelfde voet? Je geeft zelf al aan dat dat niet verstandig is, want als de bom echt een keer barst? Ten diepste willen jullie ook niet dat de bom barst, want het is en blijft toch jullie moeder en zus en die willen jullie niet kwetsen. Maar hoe dan verder? Is er dan een artikel dat jullie moeder kan lezen, zodat haar ogen open gaan voor wat de ontstane situatie met jullie doet?

Zoals de situatie in de vraag geschetst is denk ik niet dat een artikel moeder zo makkelijk verandert (al kunnen we nooit iets uitsluiten}, want jullie hebben zelf ervaren dat een gesprek met jullie moeder niet (langdurig) landt; en als het al landt dan kruipt moeder in de slachtofferrol. Hierbij is ook de situatie in jullie familie een specifieke situatie, het tekent een zekere complexiteit, waarbij het raadzaam is om hulp te zoeken; het is al zo lang in jullie familie gaande en bepaalde patronen kunnen zo ingesleten zijn dat je het eigenlijk niet met een enkel artikel kunt doorbreken.

Je hebt zelf al een goede stap gezet door je verhaal en jullie gevoelens hier openlijk te delen, een volgende stap zou voor jou, voor jullie als zussen, kunnen zijn om naar iemand uit te kijken die bekwaam is, die voor jullie moeder 'betrouwbaar' is en die voor jullie als familie helpend kan zijn om in de ontstane situatie tot een hand en een voet te zijn; je kunt hierbij denken aan iemand binnen de kerkelijke gemeente, aan het maatschappelijk werk of iemand van Begeleid Wonen waar jullie zus verblijft.

Als laatste en niet in het minst, welke stappen er ook genomen gaan worden, laat in alles jullie oog op God gericht zijn, Die kan geven boven bidden en denken, voor Wie niets te wonderlijk is en Die een Hulp en Sterkte wil zijn in de dag van strijd en zorgen, van welke aard ook, Die ook de middellijke weg wil zegenen.

Wat is wijsheid? Ook in jullie situatie mag het gelden (Jakobus 1:5): "En als iemand van u in wijsheid tekortschiet, laat hij (zij) die dan vragen aan God, Die aan ieder overvloedig geeft en geen verwijten maakt en ze zal hem (haar) gegeven worden."

Veel wijsheid toegewenst en de zegen van God,
Ds. P. C. van Keulen