Vraag
Bij ons wordt veel gepreekt vanuit Gods welbehagen. Is Gods welbehagen hetzelfde als de verkiezing? Want de verkiezing van God mag toch nooit vòòr het Evangelie geplaatst worden? Een vermaard prediker zei eens dat de uitwerking hiervan rampzalig is!
Antwoord
Het Griekse woord welbehagen (eudokeo) betekent dat je iets fijn vindt, of dat iets het waard is om voor te kiezen. Vaak wordt dit woord voor Jezus gebruikt: Hij is degene in Wie God een welbehagen heeft (Markus 1:1, Kolossenzen 1:19, etcetera). God vindt vreugde in Jezus en acht Hem het waard om uit te kiezen om Zijn plan uit te voeren. Soms wordt welbehagen ook gebruikt om Gods goede plan aan te duiden, om mensen die Hem zoeken het Koninkrijk van God te geven (Lukas 12:32). Het wordt ook gebruikt voor Gods goede plan om de prediking te gebruiken om mensen die die prediking geloven, zalig te maken (1 Korinthe 1:21). In Hebreeën 10:38 worden mensen die ‘geloof’ hebben tegenover mensen gezet, in wie God geen welbehagen heeft. Kortom: God heeft een welbehagen aan mensen die leven vanuit het geloof.
Als het woord welbehagen in zijn Bijbelse betekenis gebruikt zou worden, zou je een prediking krijgen waarin Christus centraal staat en waarin de belofte klinkt dat God een welbehagen heeft in iedereen die Hem zoekt en die leeft vanuit het geloof.
Als men het heeft over de prediking vanuit Gods welbehagen, dan bedoelt men vaak echter niet ‘welbehagen’ in deze Bijbelse betekenis van het woord, maar welbehagen in de dogmatische betekenis van het woord, namelijk als uitverkiezing. Nu kun je daar verschillende dingen mee bedoelen. De Gereformeerde Gemeenten hebben in 1931 in hun leerstellingen uitgesproken dat het verbond der genade onder de beheersing van de uitverkiezing staat. Dat hoeft voor de prediking helemaal niet problematisch te zijn. Je kunt daarmee bedoelen dat God door de prediking de uitverkiezing uitwerkt. Door de prediking roept Hij iedereen tot geloof en bekering. Zo verzamelt Hij de uitverkorenen. Degenen die deze prediking geloven, mogen weten uitverkoren te zijn. En omgedraaid vindt zo ook de verwerping plaats, namelijk wanneer mensen volharden in het verwerpen van de boodschap van Gods genade, die hen aangeboden wordt. Als dát is wat je ermee bedoeld, is daar niets mis mee. Dat is gewoon gereformeerd.
Het wordt echter problematisch wanneer je gaat zeggen dat de uitverkiezing bepaalt voor wie het Woord van God en de beloften van God bedoeld zijn. Dan komt het woord niet meer tot iedereen, maar dan worden de beloften van God, die een mens hoop kunnen geven, alleen voor de uitverkorenen. Dat maakt mensen hopeloos: want wat als ik niet uitverkoren ben? Dan is er voor mij geen hoop. En het maakt het Woord krachteloos, want het bevel tot geloof en bekering klinkt niet meer tot iedereen. Alleen de uitverkorene mag nog geloven. Alleen voor hen is nog een Christus, die hen zalig kan maken. En hoe weet je of je uitverkoren bent? In plaats van mensen tot Christus te drijven, nodigt zo’n boodschap mensen uit om naar binnen te kijken, om te kijken of er in jouw hart al iets zichtbaar is wat erop wijst dat je uitverkoren of wedergeboren bent. Het gaat niet meer over wie Christus is, dat Zijn offer genoeg is om al je zonden weg te nemen en of je Christus liefhebt en Hem nodig hebt en niet meer zonder Hem kunt, maar dan gaat het over of jouw zondekennis diep genoeg is, of jij de zonde diep genoeg haat, of jij je ellendig genoeg voelt, of jij…
Dat weglaten van het bevel tot geloof en bekering, dat weglaten van de aansporing en de belofte, dat iedereen die in Christus gelooft, zalig is, dat aanbrengen van onderscheid in mensen aan wie je de belofte van het evangelie aanbiedt, is ongereformeerd. Dat heeft de Reformatie ons niet geleerd. Gereformeerd is dat de beloften van het evangelie en het bevel tot geloof en bekering tot iedereen, zonder onderscheid, gebracht wordt. Zoals de Dordtse Leerregels zeggen in artikel 2.5: “Voorts is de belofte van het Evangelie, dat iedereen die in de gekruisigde Christus gelooft, niet verloren gaat, maar het eeuwige leven heeft; welke belofte aan alle volken en mensen, tot welke God naar Zijn welbehagen Zijn Evangelie zendt, zonder onderscheid moet verkondigd en voorgesteld worden, met bevel van bekering en geloof.”
Je zou ook de Dordtse Leerregels, artikel 3/4.9 kunnen lezen, waarin gezegd wordt dat Christus ook aan mensen die verloren gaan wordt aangeboden.
Het op een verkeerde manier de uitverkiezing als uitgangspunt nemen, kan nog een desastreus gevolg hebben. Wanneer de grote vraag wordt of je uitverkozen bent of niet, komt alle nadruk op die vraag te liggen: ben ik uitverkoren? Het doel wordt dan om te weten of je uitverkoren bent of niet. Zo spreekt de Bijbel er niet over. In de Bijbel is de uitverkiezing geen doel op zich, maar word je uitgekozen tot een bepaald doel. God kiest mensen uit om tot Zijn eer te gaan leven. Zoals God Adam en Eva schiep om tot Zijn eer te leven, door Zijn beeld op aarde te vertonen, zo heeft Zijn herschepping van mensen tot doel dat zij weer gaan leven zoals ze bedoeld zijn, dat zij weer gaan leven tot eer van God, dat zij het beeld van Christus gaan vertonen. In de prediking moeten mensen daarom aangespoord worden en toegerust worden om met de Heere en tot Zijn eer te leven en aan Christus gelijkvormig te worden. Dat is hun doel. Dat is waarom God hen door het geloof in Christus hun zonden wil vergeven en nieuw maken wil. Kortom: het doel is niet dat mensen bekeerd worden, of naar de hemel gaan. Het doel is dat mensen (doormiddel van geloof en bekering) weer tot Gods eer gaan leven.
Tegelijkertijd maken vragen over dit onderwerp mij ook een beetje voorzichtig. Het kan fout gaan in de prediking als je op ongereformeerde manier de uitverkiezing gebruikt om het Woord en de beloften van God, en het aanbod van Christus en Zijn genade, en het bevel tot geloof en bekering niet meer aan iedereen te verkondigen en aan te bieden. Maar het kan ook fout gaan als de uitverkiezing geen plaats meer krijgt. Dan komt alles af te hangen van jouw geloof. Dan is het jouw keuze, jouw verdienste, als jij gelooft. Terwijl je ook met je ongeloof tot Christus mag vluchten, om door Hem geholpen te worden in het geloven.
Daarnaast zal elke gelovige getuigen, dat het Gods genade is dat zijn leven veranderd is en hij wat ging zien in Christus. Dat uitverkiezing noemen, geeft God de eer. En geeft ook grote zekerheid, omdat je mag weten dat het Zijn werk is dat je tot Christus gekomen bent. Dat is het werk van Hem, die niet laat varen wat Zijn hand begon. Die het goede werk, dat Hij in je begonnen is, ook zal voleindigen. De uitverkiezing is een grote troost en een sterk houvast voor iedereen die Christus heeft lief gekregen. En het is tot eer van God. Daarom is het een enorme verarming van onze theologie, wanneer dat geen plaats meer krijgt in de prediking. Ook dat is tot grote schade.
Ik wil eindigen met een disclaimer: we leven in een tijd waarin soms onnodig de polarisatie gezocht wordt als het gaat om de prediking. Ik denk niet dat dat heilzaam is. Ik hoop dan ook dat mijn reactie zo niet gelezen wordt. Laten we elkaar niet afbranden, maar laten we elkaar aansporen om het Evangelie te preken op de manier zoals onze gedeelde reformatorische belijdenis, waaronder de Dordtse Leerregels, ons voorhoudt.
Ds. S. T. Lagendijk
Dit artikel is beantwoord door
Ds. S.T. Lagendijk
