Vraag
Ik vraag mij wel eens af of wij als gereformeerden ons niet teveel laten leiden door zogenaamde absolute waarheden die ons overgeleverd zijn door kerkvaders zoals Augustinus, Calvijn en via de Dordtse Leerregels e.d. Ik krijg wel eens het idee dat bijvoorbeeld Calvijns Institutie voor ons een tweede Bijbel is geworden; maar ik vraag mij ernstig af als ik de Bijbel lees, of ik wel tot dezelfde conclusies kom als zijn opvattingen. Ik heb ook gelezen dat Calvijn zelf (ik denk in samenhang met zijn uitverkiezingsleer) niet veel deed m.b.t. heidenen en andere volken etc. Dan twijfel ik wel eens en dan lijkt het mij dat wij nooit blind moeten varen op zulke Instituties e.d.
Ik geloof namelijk niet dat er één oudvader is die 100 procent gelijk heeft, alleen de Bijbel is toch de absolute waarheid? Onze wil is volgens de Bijbel verdorven en dus niet 'vrij', maar altijd tot het kwade GENEGEN. Het woord genegen laat toch ook zien dat we de keus hebben om dat kwade dan te doen, óf dat we het anders willen zoals God het wil. Maar dat kunnen we niet, dat geeft God uit genade. Dus hebben we toch wel degelijk een wil om het te ‘willen-willen' zou ik zeggen? Want de Bijbel eindigt met “die wil die kome”? God werkt beiden: het willen en het werken, daar ben ik van overtuigd, maar juist óók dat Hij dat in ieder doet die Zijn Woord hoort (en niet alleen in bepaalde mensen, de uitverkorenen, anders kan er toch nooit staan “gij hebt niet gewild”, etc.)? Wij kiezen ervoor met ónze 'vrije' wil om het te verwerpen, dat is onze verantwoordelijkheid, onze schuld. Als wij het aannemen is het alleen uit genade, maar wij moeten het toch wel degelijk ook willen (“verhard u niet, maar laat u leiden”)? Er staat zo vaak in de Bijbel, “kiest dan...” en “gij hebt niet gewild”.
Ik heb altijd sterk de indruk dat wij als gereformeerden maar een kant van de zaak belichten, ja overbelichten (door o. a. Calvijns visie) dat wij een soort lijdelijkheid prediken die niet in de Bijbel staat. Het Calvinisme is ook maar een stroming, een visie, maar niet DE samenvatting (van de Bijbel) die 100 procent waar is, lijkt mij.
Antwoord
Een belangwekkende vraag die grondlijnen van het belijden betreft. Goed als we over deze dingen nadenken en er ons in verdiepen. Voor ik de eigenlijke vraag beantwoord eerst een paar opmerkingen/nuanceringen vooraf. “Wij als gereformeerden”: Dat is een moeilijk te omschrijven groep. Of de ervaringen zijn zoals de vraagsteller verwoordt zal sterk afhangen van de gemeente/het klimaat waarin we verkeren. Er is zovel verschil onder ‘gereformeerde christenen’(of zo iemand wil ‘gereformeerde gezindte’) dat je eigenlijk (helaas) niet kunt zeggen “wij als gereformeerden”.
Over Calvijns Institutie. Ik wilde dat (gedeelten daaruit) door velen gelezen zouden zijn of worden. Het toon van de vraag lijkt te veronderstellen dat de vraagsteller dat wel gedaan heeft. Dat is heel goed! Deden we en deden er dat maar meer!
Nu de kernvraag: hoe zit het met het willen/niet willen van een mens? En dat in relatie met Gods verkiezing en vooral ook onze verantwoordelijkheid. Het lijkt me eerst van enorm belang dat altijd weer geldt dat wij de dingen met ons verstand kunnen kloppend krijgen. Logisch gezien zul je zeggen: als dit waar is kan dus dat niet waar zijn. Maar in de Bijbel staan vaak twee lijnen/polen naast elkaar die beide het volle pond krijgen hoewel dat voor ons logisch denken niet kan.
Dus dat wij verantwoordelijk zijn en gestraft worden om onze onwil en opgeroepen worden en vermaand worden is niet in strijd, Bijbels gezin, met het gegeven dat wij geneigd zijn tot alle kwaad. (zie bijv Genesis 6:5 en Psalm 51, Romeinen 3, Titus 3:3, Efeze 2:1-3). De uitdrukking “geneigd” betekent niet dat het nog wel meevalt, (“alleen maar geneigd, en niet echt van zins”) maar dat het kwaad er geheel inzit maar niet altijd uit komt. Het is bijbels gezien volop waar: wij willen niet tot God gaan in geloof/bekering/berouw. En tegelijk is er de oproep, de verantwoordelijkheid. En God is de God met zulk een genade dat Hij alles werkt: ook het willen! De één zal het meer achteraf leren als hij vrij plotseling wordt ingewonnen onder het Woord en dan later leert dat dat alleen aan God te danken kan zijn geweest, zoals het ook alleen aan God te danken is dat hij in het geloof blijft. De ander botst er misschien eerst tegenaan: dat hij maar niet (oprecht) wil, en genade nodig heeft die alles ombuigt en van begin af aan alles doet.
Als we beide lijnen: onze onwil aan de ene kant én onze verantwoordelijkheid met Gods genade die alles doet en ieder wordt aangeboden aan de andere kant dan krijgt lijdelijkheid geen kans. Dat is ook het spoor dat in de gereformeerde traditie te vinden is. Dan denk ik met name aan de puriteinen/opwekkingspredikers met namen als Boston, Erskines, Gray, McCheyne, Whitefield, Edwards. Daar kom je beide sporen frank en vrij naast elkaar tegen. Zoals je misschien weet wordt Calvijn (net als Dordtse Leerregels trouwens) vaak geclaimd door ieder die zich ‘gerefomeerd’ noemt. Maar naar mijn overtuiging laat heel het werk van Calvijn zien dat je ook bij hem die twee lijnen onbevangen naast elkaar tegenkomt:dan weer het éne en dan weer het andere aspect.
Zo wordt ook, klassiek gezegd, God op het hoogst verheerlijkt en de mens op het diepst vernederd. Als we de onwil van de mens minder erg gaan maken dan doen we hieraan tekort. En tegelijk laten we Gods aanbod van genade aan ieder staan en de verantwoordelijkheid van de mens. Want niet onze logica, maar Gods Woord heeft het laatste woord.
Ds. D. Breure
Dit artikel is beantwoord door
Ds. D. Breure
- Geboortedatum:30-08-1962
- Kerkelijke gezindte:PKN (Hervormd)
- Woon/standplaats:Kockengen
- Status:Actief
