Bijbeltekst onderzoeken

Aan dhr. Oskam. Op welke manier kan ik een bijbeltekst onderzoeken? Hartelijke groet, een jonge vrouw.

Op welke manier kan je een Bijbeltekst onderzoeken? Bijbelonderzoek lijkt vaak meer op het lezen van een oude wegenkaart dan op het volgen van een modern navigatiesysteem, al vinden we dat laatste vaak een stuk handiger. Als je een wegenkaart gaat gebruiken zal je moeten weten waar je naartoe wilt, wat je vertrekpunt is én waar je op moet letten bij het bestuderen van de kaart. Ik ga er vanuit dat je met je vraag doelt op de manier waarop je een Bijbeltekst kan onderzoeken met de bedoeling om er achter te komen wat een bepaalde tekst voor jou persoonlijk te zeggen heeft. Het is goed om jezelf dan allereerst de vraag te stellen wat je doel is met het onderzoeken van de Bijbel. 

Hierbij is het wel belangrijk om te beseffen dat de Bijbel een bijzonder boek is dat niet te vergelijken is met andere geschriften. Dat vraagt om een ‘luisterende houding’ als vertrekpunt, vragend en zoekend naar Gods woorden en de betekenis daarvan voor ons leven. Hoewel het bestuderen van de Bijbel belangrijk is gaat het daar uiteindelijk niet om, het is geen doel in zichzelf. 

Christenen en joden worden door moslims wel aangeduid als “Mensen van het Boek.” Hiermee wordt bedoeld dat joden en christenen volgens de Islam heilige boeken hebben ontvangen en deze ook toepassen. Het is echter wel een wat gebrekkige aanduiding van christenen. Want hoewel zij de Bijbel zien als het Woord van God, lezen christenen de Bijbel met het oog op Jezus als de beloofde Messias: het christelijk geloof draait niet om een boek, maar om een Persoon. Hoe heilig de Bijbel ook is, het gaat om Jezus! Onderzoek daarvoor eens Johannes 5:36-40. De Joden in de tijd van Jezus onderzochten de Schriften en dachten daardoor het eeuwige leven te hebben (kijk ook eens in de kanttekeningen en zie ook hoe de Herziene Statenvertaling vers 39 weergeeft), maar ze wilden niet tot Jezus komen. Als je de Bijbel onderzoekt, houdt dan altijd goed het doel daarvan voor ogen.
 
Het onderzoeken en uitleggen van Bijbelteksten vraagt om studie. Ondanks dat je wellicht vertrouwd bent met de Bijbel is het niet vanzelfsprekend dat we ook begrijpen wat er staat en ook begrijpen wat er bedoeld wordt. Er is door de eeuwen heen al veel nuttig onderzoek gedaan wat kan helpen om de Bijbel te onderzoeken. Daar zou veel over te zeggen zijn, maar laat ik mij beperken tot een aantal tips waar je op kan letten bij het bestuderen:

1. Lees de Bijbel net als ieder ander boek. Literaire patronen van interpretatie zijn niet anders dan andere boeken. Let wel, hiermee bedoel ik niet dat het gebed en de verlichting van de Heilige Geest niet nodig zouden zijn. De Woord van God is immers het zwaard van de Geest (Ef. 6:17).

2. Lees de Bijbel existentieel (dat is: met heel je zijn). De Bijbel is niet een technisch of abstract boek, maar een verzameling van geschiedenissen en geschriften die zijn geschreven “opdat u gelooft dat Jezus de Christus is, de Zoon van God, en opdat u, door te geloven het leven zult hebben in Zijn Naam” (Joh. 20:31). Probeer je te verplaatsen in de geschiedenis die je leest en vraag je af hoe het voor jou zou zijn geweest als je er op dat moment bij was geweest.

3. Ontdek de betekenis van verhalende gedeelten aan de hand van onderwijzende gedeelten. De Bijbel legt zichzelf uit, zoek dan ook naar verbanden en Bijbelgedeelten die naar elkaar verwijzen. Bijvoorbeeld de geschiedenis van Ezau die het eerstgeboorterecht verkoopt en Hebr. 12:14-17.
 
4. Maak onderscheid tussen impliciete en expliciete gegevens. Stel jezelf de vraag: wat staat er nu echt? en trek geen conclusies uit iets dat er niet staat.

5. Bepaal zorgvuldig de betekenis van woorden. Eenzelfde woord kan in een verschillend verband een andere betekenis hebben. Hiervoor moet je dus goed de context lezen waarbinnen een Bijbeltekst staat.

6. Herken literaire stijlvormen die in de Bijbel voorkomen. In veel teksten zitten gedeelten die parallel zijn aan elkaar. Zoals gedeelten die dezelfde gedachten uitdrukken, maar dan in iets andere woorden (bijv. Ps. 95:6); gedeelten waarbij twee delen tegenover elkaar gesteld worden, doormiddel van een ontkenning zeggen ze eigenlijk hetzelfde (bijv. Spr. 13:1); of gedeelten waarbij het eerste deel van de tekst een verwachting oproept die in het volgende gedeelte van de tekst wordt beantwoord (bijv. Ps. 92:9). Jezus zelf gebruikte ook wel parallelismen: het is bijvoorbeeld te herkennen in Matth. 7:7.

7. Let op het verschil tussen spreuk en wet. Voor de interpretatie van de Bijbeltekst is het belangrijk om het verschil te weten.

8. Let op het verschil tussen de geest en de letter van de wet. Er zijn voorbeelden in de Bijbel zelf van mensen die Bijbelse wetten stipt opvolgden, maar niet naar de geest daarvan handelden. Het is belangrijk om de letter en de geest van de wet bij elkaar te houden.
 
9. Wees voorzichtig met gelijkenissen. Hoewel ze vaak eenvoudig lijken, is het lastig om de betekenis van gelijkenissen te achterhalen. Hiervoor is het belangrijk om de context van de gelijkenis te bestuderen.
 
10. Wees voorzichtig met voorspellende profetie. Zowel in het Oude- als Nieuwe-Testament komen profetische gedeelten voor. Het is soms verleidelijk om op het gehoor af deze gedeelten op een concrete situatie toe te passen. Om profetie goed te kunnen interpreteren is het nodig om naar de algemene betekenis daarvan te zoeken in de Bijbel. Veel profetische beelden uit Openbaringen kan je bijvoorbeeld ook in het boek Daniël vinden. 

Deze tips zijn (geparafraseerd) afkomstig uit het boekje van R. C. Sproul “De Bijbel leren kennen”. Een goed hulpmiddel kan ook zijn: “Gids voor Bijbellezers” van Jan van Doleweerd. Beide boekjes hebben ook een verwijzing naar goede literatuur die je kunt gebruiken als hulpmiddel bij het onderzoeken van de Bijbel. Deze tips zijn natuurlijk niet volledig. Vast staat wel, dat als je eenmaal begint met het bestuderen van de Bijbel de woorden van God veel meer voor je gaan leven. Houdt daarbij het doel voor ogen: “Opdat de mens die God toebehoort, volmaakt zou zijn, tot elk goed werk volkomen toegerust” (2 Tim. 3:17). 

Met vriendelijke groet,
Pieter Oskam

Dit artikel is beantwoord door

Mr. P. M. (Pieter) Oskam

• Geboortedatum:
  03-03-1992
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Zeist
• Status:
  Actief

30 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven