Datering van de Exodus

In mijn gesprekken met atheïsten komt regelmatig bewijs voor Bijbelse gebeurtenissen als punt naar voren. Zo ook het bewijs voor de Exodus. Dit is natuurlijk niet theologisch relevant, maar ik probeer desalniettemin altijd een open gesprek hierover aan te gaan. Nu ben ik benieuwd naar uw opinie over de datering van de Exodus.

Er zijn twee expliciet genoemde jaartallen onder de relevante experts: 1446 v. Chr. en 1265 v. Chr. De eerste datering komt onder andere van dr. Titus Kennedy (archeoloog en schrijver van “Unearthing the Bible”) en dr. Steve Meyer die dit toelichten in gesprek met dr. Frank Turek:

De tweede komt van andere experts, verzameld in deze video van de bekende apologeet Michael Jones en dr. David Falk:
 

Het bewijs voor de datering 1265 v. Chr. komt voor het grootste deel uit Exodus 12:31. Dat Farao Mozes en Aäron in het midden van de nacht riep, suggereert dat ze dichtbij waren. Gezien ze waarschijnlijk in Avaris verbleven, zou Farao in Pi-Rameses verbleven hebben waar pas een woonpaleis stond in de 13e eeuw v. Chr. Er stond al wel een klein werkpaleis. De kanttekeningen bij de Statenvertaling zeggen hierover dat Farao een gezant stuurde. Dit gebaseerd op Exodus 10:29 en Exodus 11:8. Dit kan zijn vanuit het werkpaleis in de voorloper van Pi-Rameses of het bijpaleis in Memphis. Wat is uw visie hierop?

Het is mooi dat je met andersdenkenden, en zelfs met atheïsten, in gesprek bent over geloofszaken. De archeologie kan hierbij zeker ingebracht worden, maar het is van belang te beseffen dat enige vondsten op zich de waarheid van het geloof nog niet aantonen. Naar mijn mening is er inmiddels voldoende bewijs dat er Aziatische groepen woonden in de Nijldelta, maar dat is nog niet hetzelfde als Gods omzien naar Zijn volk, de roeping van Mozes, de goddelijke aankondiging van de plagen en de uittocht uit Egypte. De archeologie heeft daarin maar een beperkte bewijskracht. Toch is het wel zo dat vanuit de archeologie tal van zaken bevestigd zijn die in het verleden betwijfeld zijn. Juist als andersdenkenden argumenten aanvoeren tegen de historische betrouwbaarheid van de Bijbel kan het nuttig zijn archeologische vondsten ter sprake te brengen.

Voor de datering van de uittocht verwijs ik naar een beantwoording een paar jaar geleden: 'Farao die het volk van Israël onderdrukte'. De argumenten voor een datering in de 13e eeuw zijn naar mening vrij zwak. De naam Rameses is een latere naam voor de stad en toont niet aan dat Ramses II de farao van de uittocht is. Al veel eerder, in de tijd van Jozef, wordt dezelfde naam gebruikt (Gen. 47:11). Dit wijst er op dat de schrijver of overschrijver een later bekende naam gebruikt heeft om de locatie aan te duiden. 
Er zijn veel argumenten voor een datering in de 15e eeuw, toen farao Amenhotep II regeerde, zie Bryant G. Wood, “The Rise and Fall of the 13th-century Exodus-Conquest Theory”, JETS 48 (2005) 475-489. Samengevat in 'Recent Research on the Date and Setting of the Exodus'.

Er zijn allerlei aanwijzingen dat de Israëlieten in Avaris verbleven. Het is juist dat het paleis van de farao dicht bij Mozes en Aäron moest zijn. Het klopt echter niet dat er pas in de 13e eeuw v. Chr. een woonpaleis stond. Opgravingen onder leiding van dr. M. Bietak tonen aan dat er in de tijd van de 18e dynastie al een paleis was. Zie afbeeldingen in het online artikel van B. G. Wood. Waarom zou dit een werkpaleis geweest zijn en geen woonpaleis? Het is aannemelijk dat de farao een deel van het jaar in dit paleis verbleef, terwijl er ook paleizen in andere plaatsen waren. Avaris was een zeer belangrijke havenstad aan een uitloper van de Nijl, met verbinding naar de Middellandse Zee. Bovendien was deze stad een militaire uitvalsbasis voor de tochten naar Azië. Het is dus logisch dat de farao hier meermalen verbleef. Het gevonden paleis ligt dicht bij de Nijl, zodat er goede toegang was voor de prinses om daar te baden (Ex. 2:5) en voor de farao om daar naartoe te gaan (Ex. 7:15; 8:20).

Natuurlijk kan de farao boden/gezanten gebruikt hebben, maar vanuit Exodus is duidelijk dat het paleis dichtbij was. De stad Memphis was te ver weg voor de Israëlieten om elkaar steeds te spreken.
Voor meer informatie, zie de digitale editie van de Studiebijbel: Excurs 1, “Chronologie” en Excurs 12 “Israël in Gosen (Avaris)”, zie www.studiebijbel.nl.

Voor wie zich wetenschappelijk in deze vragen wil verdiepen: Douglas Petrovich, “New Evidence of Israelites in Egypt from Joseph to the Exodus” (2021).

Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

262 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven